Morgunblaðið - Sunnudagur - 12.05.2013, Blaðsíða 56

56 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12.5. 2013
BÓK VIKUNNAR Eldhafið yfir okkur er nýtt smásagna-
safn eftir verðlaunaskáldið Dag Hjartarson. Bókin kemur
aðeins út sem rafbók.
Bækur
KOLBRÚN BERGÞÓRSDÓTTIR
kolbrun@mbl.is
J.D. Salinger, höfundur Bjargvættarinsí grasinu, lést árið 2010. Sama ár komút ævisaga hans eftir Kenneth Sla-
wenski sem komst á metsölulista, enda
áhugi manna á Salinger óþrjótandi. Í
fyrra kom þessi ævisaga svo út í kilju,
prýdd afar lofsamlegum dómum gagn-
rýnenda stórblaða. Þetta er upplýsandi
ævisaga, skrifuð af elskusemi og djúpri
virðingu fyrir rithöfundinum. Það getur
verið ákaflega þreytandi að lesa ævisögur
þar sem höfundurinn er stöðugt að reyna
að bregða fæti fyrir viðfangsefni sitt og
gerir mannlega breyskleika að hneyksl-
anlegum uppslætti. Slawenski er sann-
gjarn ævisagnaritari og hefur nauðsyn-
legan skilning á þeirri djúpu þörf
Salingers að fá að lifa lífi sínu í friði.
Í bókinni er varpað skýru ljósi á þau
áhrif sem það hafði
á Salinger að vera
ungur hermaður í
seinni heimsstyrj-
öldinni og Slaw-
enski gerir sömu-
leiðis grein fyrir
djúpri trúarleit
þessa dáða rithöf-
undar.
Það er óhætt að
mæla með þessari
ævisögu sem nefn-
ist einfaldlega J.D. Salinger – A Life.
Oftar en einu sinni nefnir Slawenski í
ævisögu sinni orð Hauldens Caulfields í
Bjargvættinum í grasinu: „Bækur sem
ég fæ tilfelli út af eru bækur sem eru
þannig að þegar maður er búinn að lesa
þær þá vildi maður óska þess að höfund-
urinn væri ógurlega mikill vinur manns
og maður gæti hringt í hann hvenær sem
maður vildi. Svoleiðis lagað skeður nú
samt ekki alltof oft.“
Þetta gerðist einmitt hjá þeim fjöl-
mörgu sem lásu Bjargvættinn í grasinu.
Þeir vildu ná sambandi við höfundinn
sem kærði sig sannarlega ekki um að
hringt væri í hann hvenær sem væri.
Ævisagan um Salinger er að stórum
hluta til saga af manni sem vildi fá að
vera í friði til að sinna vinnu sinni en var
áratugum saman á flótta undan for-
vitnum aðdáendum sínum og ósvífnu og
stundum samviskulausu fjölmiðlafólki
sem fannst nánast óskiljanlegt að rithöf-
undurinn kysi að vera í næði í sveitahúsi
sínu þegar hann gæti verið í kvöldverði
með Kennedy forseta í Hvíta húsinu.
Salinger kaus einveruna. Þar leið honum
best.
Orðanna hljóðan
Í SJÁLF-
SKIPAÐRI
EINVERU
Bjargvætturinn og smásagnasafn.
Ævisaga um ein-
rænan rithöfund.
Hinir réttlátu er ný spennusaga eftirSólveigu Pálsdóttur sem í fyrrasendi frá sér Leikarann sem fékk
góðar viðtökur. Í Hinum réttlátu finnst at-
hafnamaður myrtur og sama dag verður
sprenging í hvalveiðiskipi og hópur ung-
menna stendur fyrir mótmælum við veitinga-
hús sem hafa hvalkjöt á matseðlinum.
Sólveig, sem er með BA-gráðu í bók-
menntum auk þess að vera leikari og kenn-
ari, skrifaði fyrstu bók sína, Leikarann, með-
fram fullu starfi en tók sér leyfi frá kennslu
til að skrifa Hina réttlátu. „Ég var í tvö og
hálft ár að vinna Leikarann með fullu starfi,“
segir hún. „Það var í fyrsta sinn sem ég
skrifaði skáldskap og ég þurfti að fara
nokkra hringi með bókina. Það að skrifa bók
er mikið verk og ég vissi að ég myndi ekki
skrifa aðra bók ef ég fengi ekki til þess næði.
Þannig að ég fékk launalaust leyfi í haust og
gat þess vegna skrifað bók sem kemur út
núna tæpu ári eftir útgáfu Leikarans.“
Heldurðu að þú eigir eftir að verða
spennusagnahöfundur sem sendir frá sér eina
bók ári eins og er mjög algengt í þessum
geira?
„Ég sagði nýlega upp vinnu minni þannig
að nú taka ritstörfin alfarið við. Ég hef mikla
unun af skriftunum en þótt ég sé afar vinnu-
söm og hafi ekki enn fundið fyrir hug-
myndaþurrð myndi ég aldrei senda frá mér
bók án þess að finna í hjartanu að hún væri
tilbúin. Ég held að það sé mjög vont að
skrifa undir mikilli tímapressu. Öðruvísi get
ég ekki svarað þessu. Svo gæti líka farið að
ég reyndi mig við fleiri tegundir skrifta þó að
spennusagan eigi hug minn þessa stundina.“
Hinir réttlátu er önnur bók þín. Hvað
lærðirðu af því að skrifa bók númer eitt?
„Ég lærði óskaplega mikið. Í fyrstu bók-
inni þurfti ég dálítið að þreifa mig áfram en í
bók númer tvö var leiðin greiðari og þjálfunin
gerði það að verkum að ég átti auðveldara
með að halda öllum þráðum saman frá byrj-
un. Þegar ég var að skrifa Leikarann vissi ég
nokkurn veginn innra með mér hvað tæki við
í lífi aðalpersónanna eftir að þeirri sögu lyki
og það var skemmtileg glíma að flétta þeirri
vitneskju inn í nýja atburðarás. Ég skrifaði
Hina réttlátu eins og Leikarann að því leyti
að ég skrifa kaflana að mestu í réttri röð og
sé atburði fyrir mér og leyfi mér að hlusta á
hugann. Ég hef gríðarlega gaman af að skapa
persónur og kafa ofan í sálarlíf þeirra. Ég er
bæði leikari og kennari og saga fólks og lífs-
hlaup þess hefur alltaf vakið áhuga minn.
Það eru forréttindi að geta lifað tvískiptu
lífi. Ég sit inni í herbergi við tölvuna mína og
þá er alltaf eitthvað æsispennandi og
skemmtilegt að gerast í kollinum á mér. Svo
stend ég upp, slekk á tölvunni og fer inn í
hversdagslífið. Þetta tvöfalda líf gefur mér
mjög mikið. Allavega heldur það blóðinu á
hreyfingu.“
Aðgerðir minnihlutahópa sem fylgja ákveð-
inni hugmyndafræði koma mjög við sögu í
þessari bók. Er þetta pólitísk bók?
„Ég treysti lesandanum til að draga sínar
eigin ályktanir. Ég þoli mjög illa þegar fólk
er óumbeðið að klína pólitískum skoðunum
sínum upp á aðra. Við sjáum að í litlu sam-
félagi eins og okkar leyfir fólk sér að ausa
svívirðingum yfir þá sem hafa ekki sömu
skoðun og það sjálft. Það væri óskandi að við
myndum færa umræðuna upp á hærra plan,
svo maður vitni í stórskáldið. Hinir réttlátu
fjallar um fólk sem fer inn á hættulegar
brautir vegna trúar á ákveðna hugmynda-
fræði. Ætli það megi ekki segja að hinir rétt-
látu í þessari bók séu þeir sem telja sig alltaf
hafa rétt fyrir sér og taka sér það rými að
valta yfir fólk í þágu hugmyndafræði eða lífs-
gilda. Hinir réttlátu geta verið skelfilega
hættulegir, eins og sagan sýnir okkur.“
SÓLVEIG PÁLSDÓTTIR HEFUR GRÍÐARLEGA GAMAN AF AÐ SKAPA PERSÓNUR
Tvöfalt líf Sólveigar
Það eru forréttindi að geta lifað tvískiptu lífi, segir Sólveig. Ég sit inni í herbergi við tölvuna
mína og þá er alltaf eitthvað æsispennandi og skemmtilegt að gerast í kollinum á mér.
Morgunblaðið/RAX
Í NÝRRI SPENNUSÖGU ER
UMFJÖLLUNAREFNIÐ FÓLK SEM
FER INN Á HÆTTULEGAR BRAUTIR
VEGNA TRÚAR Á ÁKVEÐNA
HUGMYNDAFRÆÐI.
Ég varð þeirrar gæfu aðnjótandi að kynnast ekki verkum Vladimirs
Nabokovs fyrr en ég var skriðinn vel yfir þrítugt. Gæfu segi ég því að
mig grunar að það sé ekki endilega hollt kornungum höfundum á
tímaskeiði næmustu mótunar að sökkva sér ofan í
kænskuverk Rússans slynga. Sumir höfundar geta
varpað háskalegum skuggum. En þó að Nabokov
sé ef til vill ekki æskilegur áhrifavaldur er hann
feiknarskemmtilegur höfundur. Stíllinn hnífskarpur,
gálgahúmorinn kraumandi, ljóðrænan meitluð,
myndvísin afbragð og vald hans á persónusköpun og
uppbyggingu margslunginna verkanna gríðarlegt.
Stíllinn opinberar vel ánægju hans af snjöllum orða-
leikjum og tvíræðri hnyttni – og þegar maður hugs-
ar til þess að Nabokov skrifaði viðamestu verk sín á ensku en ekki
móðurmálinu er útilokað annað en að dást að meistaratökum hans á
tungumálinu. Allt kristallast þetta í metafýsíska meistaraverkinu Pale
Fire (1962), sem er trúlega kirsuberið á lífsverki Nabokovs. Þar
greinir austurevrópskur fræðimaður, dr. Kinbote að nafni, handrit
ljóðabókar eftir virtan bandarískan höfund, nýlátinn. Ekki aðeins
reynist ljóðrýni þessi öll hin sérstæðasta, þar sem frásögn af valdaráni
í tilbúnu landi og flótta hins hýra konungs þess undan valdaræningjum
og launmorðingjum þeirra situr brátt í fyrirrúmi, heldur afhjúpast
brátt að Kinbote þessi er afskaplega viðsjárverður sögumaður, hand-
ritið þjófstolið og fátt eins og sýnist í upphafi. Ljóðið sem Kinbote
greinir er síðan kapítuli út af fyrir sig og endurspeglar vel hversu
djúprist skáldagáfa Nabokovs var og margþætt. Hann var klækjaref-
ur sem allir ættu að kynnast.
Í UPPÁHALDI
SINDRI FREYSSON
RITHÖFUNDUR
Sindri Freysson rithöfundur hefur sérstakt dálæti á verkum Vladimirs
Nabokovs og segir Pale Fire vera meistarastykki.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Vladimir Nabokov