Morgunblaðið - 27.07.2013, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. JÚLÍ 2013
SVIÐSLJÓS
Stefán Gunnar Sveinsson
sgs@mbl.is
Aðfaranótt sunnudagsins 26. júlí
1959 á Siglufirði mun líklega líða
seint úr minni þeim er vitni urðu að,
en þá var táragasi beitt í annað sinn í
sögu lýðveldisins. Boðað hafði verið
til dansleiks á Hótel Höfn, er hafði
verið nýendurbyggt eftir bruna-
skemmdir. Svo illa hittist á að vegna
óveðurs á síldarmiðunum lágu um
200 skip við festar í höfninni og voru
áhafnir þeirra í landi. Hótelið hafði
hins vegar aðeins rými fyrir um 350
manns. Ölvun var mikil í bænum
þetta kvöld.
Dansleikurinn hófst klukkan níu
um kvöldið og myndaðist fljótt biðröð
fyrir utan. Um tíuleytið var lögreglan
kölluð til vegna þrengsla við dyrnar
að Hótel Höfn. Einungis einn var í
miðasölunni og sóttist honum verkið
seint. Náði lögreglan að koma fólkinu
í biðröð. Þurfti að færa þrjá úr
þrönginni í fangageymslur. Þá þurfti
einnig að hafa afskipti af ölvuðum
manni, sem sveiflaði í kringum sig
„hanafæti“ með áföstum snurpu-
hring og var hann færður í fanga-
geymsluna.
Dregur til tíðinda
Þegar komið var fram yfir mið-
nætti æstust leikar. Óspektir héldu
áfram í bænum, einkum fyrir utan
dansleikinn á Hótel Höfn en þar inn-
andyra voru um 6-700 manns eða um
tvöfalt fleiri en salurinn var talinn
rúma. Kortér í eitt voru rúður brotn-
ar á hótelinu og var lögreglan kölluð
til til þess að skakka leikinn. Kom þá
í ljós að einungis ein stór rúða hafði
verið brotin á vesturhlið hótelsins.
Gerður var aðsúgur að lögreglunni
og réðu ellefu lögreglumenn ekki
neitt við mannfjöldann. Var því
ákveðið að nota táragas til þess að
dreifa mannfjöldanum. Sagði í lýs-
ingu Þjóðviljans á atburðum að ein-
ungis ein „táragaskylfa“ hefði verið
notuð til verksins en magnið í henni
var ekki meira en svo að ekki var tal-
ið nauðsynlegt fyrir lögregluþjónana
að setja á sig gasgrímur. Ekki dugði
það þó til, því að lyktin af táragasinu
barst inn um brotnu rúðuna og inn í
danssalinn. Æði rann þá á fólkið inn-
andyra. „Varð hið mesta uppþot í
salnum og réðust menn unnvörpum á
borð og stóla, allt brotið í spón og
rúður mölvaðar í öllu húsinu meira
og minna,“ sagði fréttaritari Morg-
unblaðsins. Bætti hann við að stór-
tjón hefði orðið á þessu virðulega
hóteli og að það myndi kosta „tugi
þúsunda“ að bæta það tjón. Þrír
menn voru handteknir fyrir utan hót-
elið fyrir að ráðast að lögreglunni.
Deilt um hver átti upptökin
Lögreglan eyddi mestallri nóttinni
í að fást við ölóða menn. Fanga-
geymsla lögreglunnar rúmaði á þess-
um tíma 15 menn og þurfti oft að
skipta um menn í þeim samkvæmt
frásögnum blaðanna. Var mönnum
þá komið fyrir aftur um borð í skip-
um sínum.
Í kjölfar atviksins fór fólk að ræða
um það hverjir hefðu borið ábyrgðina
á því hvernig fór. Reiður gestur á
dansleiknum ritaði grein í Mánu-
dagsblaðið þar sem hann varpaði
sökinni alfarið á lögregluna og sagði
offors hennar hafa hleypt illu blóði í
menn. Sagði hann að „værukært lög-
reglulið“ hefði látið táragasið vinna
fyrir sig. Frásagnir blaða og útvarps
af atburðum voru hins vegar með
öðrum hætti. Tíminn birti til dæmis á
forsíðu sinni myndir af danssalnum
þar sem sjá mátti brotna stóla og
borð úti um allt. Mátti greina á um-
fjöllun allra blaðanna að ölvun á með-
al utanaðkomandi sjómanna á staðn-
um ætti þar mesta sök. Þjóðviljinn
gekk harðast fram í gagnrýni sinni
og urðu harðar blaðadeilur um af-
þreyingarmöguleika sjómanna í kjöl-
farið. Þó að mikið færi fyrir atvikinu
fyrst um sinn hvarf það fljótt af vett-
vangi dagblaðanna. Hálf öld leið áður
en íslenskt lögreglulið beitti aftur
táragasi til þess að dreifa mann-
fjölda.
Fjöldanum dreift með táragasi
 Sögð vera „róstusamasta nótt í sögu Siglufjarðar“  Um 200 skip voru í Siglufjarðarhöfn vegna
óveðurs á miðunum  Aðsúgur var gerður að lögreglunni vegna þrengsla og manntroðnings
Handskrifuð og skreytt Dagbók lögreglunnar frá þessum tíma var handskrifuð og með ríkulega skreyttum haus.
Síldarvinnslan setti mark sitt verulega á Siglufjörð
Árið 1903 hófu Norðmenn síldveiðar út frá Siglufirði. Breytti síldarvinnslan bænum úr fámennu þorpi yfir í fimmta
stærsta bæ landsins þegar best lét. Siglufjörður varð að einni mikilvægustu höfn landsins og nam útflutningur á síld
frá bænum stundum um fimmtungi af heildarútflutningi landsins. Siglufjörður var einn af miðpunktum síldarævin-
týrisins svonefnda og var ekki óalgengt að hundruð skipa lægju við höfnina í óveðrum líku því sem var laugardag-
inn 25. júlí 1959. Á myndinni má sjá síldarsöltun árið 1995 við síldarminjasafnið í bænum.
Morgunblaðið/Sigríður Ingvadóttir
Fréttaritari Morgunblaðsins á
Siglufirði greindi frá því þriðju-
daginn 28. júlí 1959 að til mjög al-
varlegra tíðinda hefði dregið um
helgina á Siglufirði. Var nóttinni
lýst sem róstusömustu nótt í
sögu Siglufjarðar. Ellefu lög-
reglumenn hefðu ekki fengið við
neitt ráðið og því gripið til tára-
gass. Í kjölfarið hafi allt verið
brotið og bramlað í hótelinu sem
gat brotnað. „Þótt síldarvertíðinni
fylgi eðlilega sitt af hverju í
„skemmtanalífinu“, þá er þessi at-
burður algjört einsdæmi hér,“
sagði í fréttinni og var því spurt
hvort ekki þyrfti fleiri lög-
reglumenn til Siglufjarðar yfir
sumartímann til þess að halda
mætti uppi lögum og reglu þegar
ölvun yrði almenn.
Ekki virðast allir Reykvíkingar
hafa keypt það að óspektir sem
þessar væru einsdæmi, því í
dálknum „Spurningu dagsins“ 2.
ágúst 1958 minntust þrír af við-
mælendum blaðsins á rósturnar á
Siglufirði, en spurt var: „Nú moka
þeir upp síldinni – langar yður
ekki norður?“ Pétur Jónsson
sagðist ekkert langa til Siglu-
fjarðar þar sem stólar væru brotn-
ir á hvers annars haus og Stefán
Snæbjörnsson sagðist hvorki hafa
lagt stund á hnefaleika né grísk-
rómverska glímu. Anna Borg sagð-
ist vonast til að síldin væri ekki
farin, því táragas væri dýr vara.
Algjört einsdæmi á Siglufirði
MORGUNBLAÐIÐ
Baksíða Morgunblaðsins 28. júlí 1959.
Fæst í apótekum og heilsuvöruverslunum
Ertu þreytt á að vera þreytt ?
Getur verið að þig vanti járn?
Magnaðar járn- og bætiefnablöndur
úr lífrænt ræktuðum jurtum
www.heilsa.is
100 ÁRA