Morgunblaðið - 30.11.2013, Blaðsíða 28

DAGA
HRINGFERÐ
KÖNNUN
ATVINNULÍF OG LÍFSKJÖR
Einhæft atvinnulíf var efst á blaði þegar for-
ystufólk á landsbyggðinni var beðið að nefna
stærstu vandamál sem snúa að atvinnu og lífs-
kjörum í sínum landshluta.
Útgerð og fiskvinnsla, og síðustu árin ferða-
þjónusta, eru víðast hvar á landsbyggðinni
burðarásar atvinnulífsins. Mikill fjöldi starfa í
þessum atvinnugreinum er láglaunastörf sem
ekki krefjast langrar skólagöngu. Sama er að
segja um mörg störf í landbúnaði og þjónustu.
Landsbyggðina vantar hins vegar verkefni og
betur launuð störf fyrir fólk með sérhæfða og
tæknilega menntun. Veruleg aukning hefur
orðið á námsframboði víða úti á landi á und-
anförnum árum, svo sem með starfsmenntun
á sérstökum námskeiðum og fjarnámi á fram-
haldskóla- og háskólastigi en oft er það svo að
þegar námi lýkur vantar störf við hæfi.
Skerðing og óvissa
Skerðing opinberrar þjónustu er einnig of-
arlega í huga fólks. Heilbrigðisþjónustan er
oftast nefnd í því sambandi, einkum erf-
iðleikar með aðgang að læknum og hjúkr-
unarfræðingum. Þá eru skertir sjúkraflutn-
ingar nefndir. Kvartað er yfir því að þessar
skerðingar séu framkvæmdar án nægilegs
samráðs við heimamenn af fólki í stjórnsýsl-
unni í Reykjavík sem litla þekkingu hafi á
högum fólks og staðháttum úti á landi.
Þá er óvissa um framtíðina oft nefnd í svör-
um fólks. Frá stjórnvöldum séu stöðugt að
koma fram hugmyndir og tillögur sem enginn
viti hvort eða hvenær verði að veruleika, en
geti haft gífurleg áhrif á einstök byggðarlög
og svæði ef framkvæmd verða. Í þessu sam-
bandi tala menn um þá miklu óvissu sem ríkt
hefur um rekstrargrundvöll sjávarútvegsfyr-
irtækja, en einnig stöðugar umræður um hag-
ræðingu í mennta- og heilbrigðiskerfinu, svo
sem sameingu skóla og heilbrigðisstofnana.
Óvissan ein og sér hafi áhrif á búsetuval fólks,
aðflutning og brottflutning.
Tiltrú skortir
Kvartað er yfir því að tiltrú skorti á lands-
byggðina. Að einhverju leyti sé þetta ímynd-
arvandamál, en það hafi áhrif á afstöðu fjár-
festa þegar þeir standa frammi fyrir
hugmyndum um fjárfestingar þar.
Stjórnvöld eru einnig gagnrýnd fyrir
tregðu við að setja ný störf á vegum opinberra
aðila niður utan höfuðborgarsvæðisins. Á
hverju ári verður fjöldi nýrra starfa til hjá rík-
inu en aðeins lítill hluti þeirra ratar út á lands-
byggðina.
Bæta þarf samgöngur
Að öðru leyti gætir fjölbreytni í svörunum
um vandamál sem snúa að atvinnulífi og lífs-
kjörum úti á landi. Samgöngur eru mjög oft
nefndar. Þrátt fyrir miklar samgöngubætur á
undanförnum árum bíða enn víða nauðsyn-
legar framkvæmdir, vegabætur og ganga-
gerð, og takmörkuð þjónusta í snjómokstri
veldur víða vandræðum. Þetta leiðir til þess
að atvinnusvæði verða minni en ella og skapar
erfiðleika í flutningi á framleiðsluvörum á
markaði. Nefnt er að stóraukin ferðamann-
aumferð um vegina kalli víða á úrbætur, en
við henni hafi ekki verið brugðist. Þá er gíf-
urleg verðhækkun í farþegaflugi mikið
áhyggjuefni fólks. Talað er um að almenn-
ingur geti ekki nýtt sér flugferðir með sama
hætti og áður; farþegarnir séu annaðhvort op-
inberir starfsmenn eða fólk á vegum fyr-
irtækja.
Mikið er talað um skort á húsnæði, sér-
staklega leiguíbúðum. Víða stendur húsnæði í
eigu Íbúðalánasjóðs autt og þarfnast kostn-
aðarsamra lagfæringa áður en hægt er að
taka það í notkun. Mönnum finnst staðan í
þessum málum óviðunandi og verði stjórnvöld
að taka hér af skarið.
Veikur gjaldmiðill og höft
Í Reykjavík og á höfuðborgarsvæðinu eru
áherslurnar aðrar í svörunum um vandamál
sem snúa að atvinnulífi og lífskjörum. Þar
nefna menn helst að efnahagslífið sé of lengi
að taka við sér og hafa áhyggjur af veikum
gjaldmiðli og gjaldeyrishöftum. Einnig að
kostnaður við fyrirtækjarekstur sé of mikill
vegna ýmissa álaga, skatta, tolla og vöru-
gjalda, og of íþyngjandi regluverks. Óvissan
um stefnu stjórnvalda á ýmsum sviðum er
einnig nefnd, svo sem í skuldamálum heim-
ilanna og um fyrirkomulag í sjávarútvegi.
Atvinnulífið of einhæft á landsbyggðinni
 Vantar störf fyrir sérmenntað fólk  Stöðug óvissa um áform stjórnvalda áhyggjuefni  Þjónusta
skert án þekkingar á staðháttum  Enn þarf að bæta samgöngur  Víða húsnæðisskortur
Morgunblaðið/Kristinn
Menntun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur víða um land. En til viðbótar er brýn þörf fyrir störf sem henta langskólagengnu fólki, sérmenntuðu og tæknimenntuðu.
1Hver eru 2-3 stærstuvandamál sem
snúa að atvinnulífi
og lífskjörum?
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 30. NÓVEMBER 2013
Raddir for-
ystufólks
um land allt
Stóraukin umsvif í ferðaþjónustu ásamt upp-
gangi í sjávarútvegi, góð áhrif samgöngu-
framkvæmda, efling skólahalds og rannsókna
og gróska í menningarlífi er það sem helst hef-
ur gerst til batnaðar í atvinnu- og byggða-
málum hér á landi á undanförnum árum. Horf-
ur eru bjartar ef landsmenn ná að nýta sér þau
tækifæri sem bjóðast. Stærstu úrlausnarefnin
fyrir landið í heild eru að skapa stöðugleika í
opinberri þjónustu og þjóðfélaginu almennt,
örva fjárfestingu og fjölbreytni í atvinnulífinu,
marka byggðastefnu til lengri tíma, létta af
íþyngjandi álögum og einfalda opinbert reglu-
verk, bæta starfsmenntun og koma húsnæðis-
málum í viðunandi horf.
Þetta eru í stuttu máli sagt niðurstöður könn-
unar Morgunblaðsins meðal forystumannna í
atvinnulífi og sveitarstjórnum um land allt.
Valdir voru tæplega 200 þátttakendur og þeir
beðnir að nefna það jákvæðasta sem gerst
hefði í atvinnu- og byggðamálum á und-
anförnum misserum. Þá voru þeir spurðir hver
væru stærstu vandamálin sem snúa að at-
vinnulífi og lífskjörum í þeirra landshluta og
hvernig leysa mætti þau. Loks voru þeir beðnir
að meta framtíðarhorfur atvinnulífs og byggða.