Morgunblaðið - 30.11.2013, Blaðsíða 49

49
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 30. NÓVEMBER 2013
Tekið til hjá ráðherra Sænska stúlkan Terese Johansson hefur komist að því að störfin í Fjölskyldu- og húsdýragarðinum í Laugardal eru af ýmsum toga.
Kristinn
Sameiningar
og aukin miðstýr-
ing eru engin
töfraorð. Það get-
ur falið í sér ýmsa
kosti að vera
„smár og knár“.
„Smæð“ og fá-
menni eiga við Ís-
land allt. Sú
„hagræðing“ sem
felst í því að leggja niður
stofnanir, sameina eða færa
stjórnun þeirra úr héraði
getur auðveldlega snúist í
öndverðu sína, fært kostn-
aðinn á íbúana og veikt þjón-
ustuna og verkefni stofn-
ananna.
Mér verður hugsað til
Hólaskóla, Háskólans á Hól-
um, sem hefur vaxið og dafn-
að á síðustu áratugum.
Einn helsti lykillinn að vel-
gengni skólans er einmitt
sjálfstæði hans sem hefur
gert skólanum kleift að
starfa á sínum eigin for-
sendum. Yfir 260 nemendur
stunda nú reglubundið nám
við skólann auk fjölda nám-
skeiða.
Ítrekað hafa komið fram
hugmyndir um að svipta
hann sjálfstæði, fella undir
aðrar stofnanir fyrir norðan
eða sunnan. Sem betur fer
hefur því ávallt verið vísað á
bug. Enn er uppi umræða í
þá veru. Staðreyndin er hins-
vegar sú að í krafti sjálf-
stæðis hefur hann sótt fram,
styrkt stöðuna og breikkað
verkefnasviðið með samn-
ingum við bændur, fyrirtæki,
einstaka háskóla og rann-
sóknastofnanir hérlendis
sem erlendis. Samvinna og
samstarf hefur verið hans að-
alsmerki.
Í nýlegri alþjóðlegri gæða-
úttekt á starfsemi skólans
voru þessi atriði einmitt tí-
unduð sem einstæður styrk-
ur hans.
Sjálfstæði frumkvæði,
sveigjanleiki og mikil nánd
við nærumhverfið
og atvinnugrein-
arnar er algjör
forsenda þess að
minni mennta-
stofnanir geti
svarað kröfum
tímans og staðist
þeim stærri og
þungskreiðari
snúning. Þetta
hefur Hólaskóla
tekist vel líkt og
öðrum minni sjálfstæðum
menntastofnunum, s.s. á Bif-
röst og Hvanneyri.
Aukin samvinna
í stað útibúastefnu
Það er mjög mikilvægt að
hafa í huga styrkinn sem
sjálfstæðið gefur, þegar rætt
er um skipulagsbreytingar
eða hagræðingu einkum á
landsbyggðinni. Sannleik-
urinn er sá að útibúa-
hugmyndin í uppbyggingu
stofnana út um hinar dreifðu
byggðir er mjög brothætt. Sú
hætta fylgir ósjálfstæðum
útibúum að þau verði oln-
bogabörn í fjölskyldu ann-
arra stærri stofnana, sem all-
ar hafa fastar hugmyndir um
eigin vöxt og viðgang.
Útibúin, fjarlægustu deild-
irnar, munu ávallt mæta af-
gangi. Hinsvegar þurfa
menntastofnanir sem aðrar á
landsbyggðinni stöðugt að
styrkja og efla fjölþætt sam-
starf við aðrar á sama vett-
vangi. Það hafa landbún-
aðarháskólarnir gert og þeir
hafa verið í forystu fyrir
auknu samstarfi meðal há-
skólanna í landinu m.a. í
gegnum Net opinberra há-
skóla.
Heim að Hólum
Hólar í Hjaltadal er eitt
elsta mennta- og menning-
arsetur landsins. Þar ómar
sagan við hvert fótmál. Sam-
búð kirkju og skóla er með
ágætum. Sérhæfðar náms-
brautir skólans hafa dafnað
og skilað samfélaginu mennt-
uðu fólki sem hefur átt drjúg-
an þátt í því að byggja upp og
treysta í sessi nýjar atvinnu-
greinar. Ég nefni ferðaþjón-
ustu, hrossarækt og reið-
mennsku, fiskeldi og
vatnavistfræði.
Hólar eru jafnframt einn
af vinsælustu ferða-
mannastöðum á landinu,
sögu- og menningarsetur.
Gæfa og styrkur Hóla í
Hjaltadal er sjálfstæði og
ábyrgð heimamanna. Bundið
er í lögum bæði fyrir skóla og
biskupssetur að rektor Hóla-
skóla og vígslubiskup Hóla-
stiftis búi á Hólum. Rekt-
orinn er jafnframt
staðarhaldari utan hins
kirkjulega. Þessi skipan hef-
ur reynst farsæl og sjálfsögð.
Hólaskóli mun ekki lifa og
dafna sem annexía fjarlægra
stofnana. Þetta get ég vel
sagt sem skólastjóri Hóla-
skóla í hartnær 20 ár og síðan
þingmaður og ráðherra. Ég
þekki því vel þessa umræðu
frá mörgum hliðum. End-
urreisn Hólaskóla 1981 var
mikið átak. Hólar í Hjaltadal
áttu þá góða talsmenn á þingi
og í ríkisstjórn. Ég nefni sér-
staklega þá Pálma Jónsson á
Akri og Ragnar Arnalds.
Með samstilltu átaki var
Hólaskóli endurreistur og
hann gegnir í dag afar mik-
ilvægu hlutverki í rann-
sóknum, kennslu og ráðgjöf á
sínum sérsviðum. Hólastaður
býður nú sem fyrr alla vel-
komna „Heim að Hólum“.
Stöndum vörð um Hólaskóla
og Hólastað.
Eftir Jón
Bjarnason
»Útibúahug-
myndin í upp-
byggingu stofnana
út um hinar dreifðu
byggðir er mjög
brothætt.
Jón Bjarnason
Höfundur er fyrrverandi
ráðherra og skólastjóri á
Hólum í Hjaltadal.
Hólaskóli – Háskólinn
á Hólum í Hjaltadal
Borgarstjórn
Reykjavíkur hefur
samþykkt að-
alskipulag Reykja-
víkur 2010-2013.
Skipulagið hefur
verið í vinnslu síð-
an 2006 og liggur
mikil vinna á bak
við svona sam-
þykkt. Sá skuggi
hvílir yfir að ekki
var komið til móts við 70 þús-
und undirskriftir til stuðn-
ings flugvellinum í Vatns-
mýri, auk fjölda annarra
athugasemda sem fram
komu. Afdráttarlaus skilaboð
borgarstjórnar í þessu skipu-
lagi eru að íbúarnir eiga að
aðlaga sig að borginni, en
ekki að borgin aðlagi sig að
þörfum og búsetu íbúanna.
Sem dæmi má nefna, að gert
er ráð fyrir því að fjölga
áfram störfum í vesturborg-
inni þar sem 80% starfanna
er að finna, í stað þess að
fjölga störfum í austurborg-
inni, þar sem meirihluti fólks-
ins býr. Rómantískar hug-
myndir um bíllausan lífsstíl
eru frábærar fyrir þá sem
það kjósa, en það er ekki
skynsamlegt að ætla að
þröngva því upp á fjöldann
með valdi í krafti skipulags.
Áherslurnar eru því meira
óskalisti og draumsýn
borgarfulltrúanna heldur en
þarfir og væntingar fólksins.
Yfirbragð skipulagsins verð-
ur því eins og hér sé um að
ræða hverfisskipulag borg-
arfulltrúa, en ekki að-
alskipulag höfuðborgar Ís-
lands.
Ef við skoðum helstu
stefnumál aðalskipulagsins,
þá eru þau eftirfarandi:
Flugvöllurinn fari og íbúa-
byggð rísi í Vatnsmýrinni,
ásamt fyrirtækjum á sviði
rannsókna, vísinda og heil-
brigðisþjónustu. Einungis
verði byggt á þétting-
arsvæðum. Lögð verði
áhersla á vistvæn-
ar samgöngur og
þrengt að bílaum-
ferð. Hætt við
íbúðahverfi í Úlf-
arsárdal. Hætt við
landfyllingar. Há-
hýsi verði ekki
heimiluð „nema að
ákveðnum kröfum
og skilyrðum upp-
fylltum“. „Óþrifa-
legum“ iðnaði
fundinn staður ut-
an Reykjavíkur.
Eins og fram kemur ein-
kennist grunntónninn í skipu-
laginu af snobbi fyrir lífsstíl
sem hentar sumum en ekki
öllum og jafnvel hroka gagn-
vart öðru en þeim pólitíska
rétttrúnaði sem ríkir innan
borgarstjórnar um þessar
mundir. Það góða í þessu
skipulagi er hins vegar, að
það er unnið á grunni gild-
andi skipulags sem lagði
grunn að vistvænni hug-
myndafræði í aðalskipulagi og
uppbyggingu atvinnusvæða í
austurborginni. Þess vegna er
hægt að laga skipulagið og
bæta, án þess að kollvarpa
allri vinnunni.
Þær breytingar sem þarf
að gera til þess að sátt náist
um aðalskipulagið eru eft-
irfarandi:
Flugvöllurinn verði áfram í
Vatnsmýrinni og þeim fyr-
irtækjum sem átti að koma
fyrir þar verði fundinn staður
austar í borginni. Lögð verði
áhersla á þéttingu byggðar á
Lýsisreitnum, Héðinsreitnum,
hafnarsvæðinu og Laugavegs-
reitunum. Þéttingarsvæði í
austurhlutanum geri ráð fyrir
atvinnulóðum. Áherslur á
vistvæna umferð verði unnar
með fólkinu í borginni, en
ekki með skipulögðum hindr-
unum fyrir akandi umferð.
Úlfarsárdalurinn verði byggð-
ur, en skipulagi breytt með
tilliti til ungs fólks og mis-
munandi byggingasamvinnu-
félaga. Sú ákvörðun að taka
landfyllingar út af að-
alskipulagi byggist á van-
þekkingu á byggingariðnaði.
Svæði til að taka við jarðvegi
og grjóti er jafn mikilvægt í
borgum og frárennsli er í
húsum. Hugleiðingar um
bann við háhýsum þarf að út-
færa með vandaðri hætti svo
hægt sé að taka mark á slíku.
Slíkt bann eða takmarkanir
eiga frekar við í deiliskipu-
lagsvinnu á tilteknu svæði en
í aðalskipulagi. Svokölluðum
„óþrifalegum“ iðnaði, sem svo
er kallaður í aðalskipulaginu,
þarf að koma fyrir innan
borgarmarkanna og ganga
frá slíkum svæðum svo að
sómi sé að. Ákvörðun um að
vísa slíkri starfsemi til ná-
grannasveitarfélaganna, eða
svo langt í burtu að hug-
myndin um vistvænar sam-
göngur falli um sjálfa sig,
dæmir sig sjálf.
Nú fer aðalskipulag
Reykjavíkur 2010-2013 til
umsagnar hjá Skipulags-
stofnun og þaðan til umhverf-
isráðherra til staðfestingar.
Engum blöðum er um það að
fletta að ríkisstjórn, sem setti
það inn í stjórnarsáttmála
sinn að miðstöð innanlands-
flugsins yrði áfram í Vatns-
mýrinni, mun aldrei geta
staðfest þetta skipulag eins
og það hefur verið kynnt. Það
er því tvennt í stöðunni; að
breyta tillögunum eða þá að
kjósa um aðalskipulagið í
kosningunum í vor.
Eftir Óskar
Bergsson
»Ríkisstjórn, sem
setti það í
stjórnarsáttmálann
að miðstöð innan-
landsflugsins yrði
áfram í Vatnsmýr-
inni, mun aldrei
geta staðfest þetta
skipulag.
Óskar Bergsson
Höfundur er oddviti
Framsóknarflokksins fyrir
borgarstjórnarkosningarnar.
Aðalskipulag
einsleits hóps