Morgunblaðið - Sunnudagur - 03.11.2013, Side 56

56 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 3.11. 2013
BÓK VIKUNNAR Ljóðtímasafn eftir Sigurð Pálsson geymir
þrjár ljóðabækur hans: Ljóðtímaskyn, Ljóðtímaleit og Ljóð-
tímavagn. Góður og skemmtilegur skáldskapur.
Bækur
KOLBRÚN BERGÞÓRSDÓTTIR
kolbrun@mbl.is
Bókmenntaunnendur standa í þakkar-
skuld við Friðrik Rafnsson sem hefur
verið einkar iðinn við að þýða stórgóðar
franskar bækur yfir á íslensku. Nýjasta
þýðing hans er á hinni gríðarlega vin-
sælu frönsku skáldsögu Ferðin að
miðju jarðar eftir Jules Verne. Þetta er
stórskemmtileg og spennandi saga um
neðanjarðarleiðangur þriggja manna
sem mæta alls kyns ógnum og lenda í
lífshættu.
Hluti bókarinnar gerist ofanjarðar,
þar á meðal á Íslandi. Íslendingar hafa
alltaf verið forvitnir þegar kemur að lýs-
ingum útlendinga á landi og þjóð og í
Ferðinni að miðju jarðar er nóg af slík-
um lýsingum. Reykjavík er lýst þó nokk-
uð og sögð vera einstaklega daufleg
ásýndum. Íslenskir sveitabæir slá heldur
ekki í gegn hjá sögumanni, samanber
þessa lýsingu: „Þessir óhrjálegu kofar
virtust stöðugt vera að biðja ferðamenn
um ölmusu og manni var skapi næst að
gefa þeim hana.“
Stórskemmtilegar lýsingar eru í bók-
inni á íslenskum karlmönnum sem sagðir
eru þunglamalegir. „Þeir hlógu stundum
af völdum einhvers konar ósjálfráðs
vöðvasamdráttar, en brostu aldrei,“ seg-
ir sögumaður. Íslenski hesturinn fær
hins vegar toppeinkunn, engin skepna er
sögð fara fram úr honum í gáfum og tek-
ið er fram að hann stígi aldrei feilspor.
Ferðin að miðju jarðar er klassískt
verk sem skemmtir lesandanum auk
þess sem það fræðir, lesandinn fær til
dæmis nokkuð að
vita um jarðfræði,
en hinn fræðilegi
þáttur er settur í
hin læsilegasta
búning. Þessi ís-
lenska útgáfa
verksins er óstytt
og gefin út inn-
bundin eins og
sæmir verki eins
og þessu. Vigdís
Finnbogadóttir
skrifar formála. Bókin er ríkulega mynd-
skreytt og þær myndir eru sannarlega
ekki af verri endanum. Þetta eru sömu
myndir og prýddu endanlega útgáfu
verksins frá árinu 1867 og eru eftir
franska myndlistarmanninn Édouard
Riou. Þær undirstrika vel ævintýralega
atburði sögunnar. Það skiptir svo sann-
arlega engu hvort lesandinn er barn eða
fullorðinn, magnaðar myndir lista-
mannsins hitta í mark.
Orðanna hljóðan
Í NEÐAN-
JARÐAR-
HEIMI
Friðrik Rafnsson
Grimmd er nýjasta bók StefánsMána og sú þrettánda í röðinni.Bækur Stefáns Mána hafa notið
mikilla vinsælda undanfarin ár og skáld-
saga hans Húsið var ein af metsölubókum
síðasta árs. Þar var aðalpersónan lög-
reglumaðurinn Hörður Grímsson og hann
kemur einnig við sögu í Grimmd.
„Grimmd er byggð á sönnum atburðum
og fjallar um barnsrán,“ segir Stefán
Máni. „Árið 2006 flúði íslensk kona frá
Danmörku með lítið barn en þar sem hún
mátti ekki yfirgefa Danmörku án leyfis
barnsföðurins var hún að brjóta lög.
Lagastaða hennar varð því veik jafnvel
þótt hún hefði verið að flýja ofbeldis-
mann. Maðurinn elti hana til Íslands, náði
barninu af henni og ætlaði að flýja með
það aftur til Danmerkur og hvorki lög-
regla né barnaverndaryfirvöld brugðust
við. Enginn hlustaði á móðurina og eng-
inn var tilbúinn að gera neitt fyrir hana.
Mér fannst mjög áhugavert í þessu
máli hvernig kerfið brást og sömuleiðis
það að lögfræðileg atriði skyldu vera talin
æðri þeirri staðreynd að barn væri hugs-
anlega í mikilli hættu. Faðir konunnar
var mér innan handar meðan ég vann að
sögunni og ég hafði aðgang að öllum
gögnum varðandi málið. Kveikjan að sögu
minni er aðstaða þessarar móður en ég
færði sögutímann nær nútímanum. En
auðvitað er það þannig að þótt ég hafi
ákveðna atburði í huga þá er bók mín
skáldsaga og lýtur öllum lögmálum skáld-
skaparins.“
Hvernig skáldsaga er Grimmd?
„Grimmd er dramatísk og örlagaþrungin
spennusaga með mörgum persónum. Ein
aðalpersónan er lögreglukonan Þórhildur,
félagi Harðar úr Húsinu, og hún reynir,
nánast upp á eigin spýtur, að hjálpa kon-
unni. Hörður Grímsson er þarna í auka-
hlutverki, þótt ég haldi áfram að segja
sögu hans. Undirheimadrengurinn Smári
hefur svo stórt hlutverk í bókinni. Saga
hans er þyrnum stráð og dramatísk.
Hann hefur brennt allar brýr að baki sér
og er á flótta, bæði undan lögreglu og
glæpamönnum. Hann býðst til að fara á
eftir barnsföðurnum því hann vill bæta
fyrir öll brot sín með því að bjarga þessu
barni. Smári er persóna sem mér þykir
ákaflega vænt um. Það má kannski segja
að þetta sé dálítið hans bók.“
Spurður hvort hann skilgreini sig sem
spennusagnahöfund segir Stefán Máni:
„Forlagið segir bókina vera spennutrylli
og ég er sáttur við það. Síðustu bækur
mínar hafa verið fremur í ætt við spennu-
trylli en glæpasögur. Ég mun þó ekki
festast í því formi. Þótt ég hafi verið að
skrifa spennutrylli er ekki þar með sagt
að það sé fyrirsjáanlegt hvað ég mun
gera næst. Ég er stöðugt að breytast og
þróast sem rithöfundur.“
Grimmd er rúmlega 400 síður en þó
styttri en ýmsar aðrar bækur Stefáns
Mána. „Sem höfundur er ég að ganga í
gegnum tímabil þar sem ég vil stytta
bækurnar og hafa þær knappari. Þótt
mér þyki gaman að lesa langar bækur þá
er mikil vinna að skrifa þær,“ segir Stef-
án Máni. Hann er spurður hvort hann sé
farinn að huga að næstu verkefnum og
svarar: „Ég vinn mikið og er farinn að
hugsa til framtíðar. Það er ekki tímabært
að segja frá næstu bók en mig langar til
að skrifa aðeins um hrunið og þá umrót-
stíma sem fylgdu í kjölfarið. Það er
spennandi efni sem togar í mig.“
STEFÁN MÁNI BYGGIR SKÁLDSÖGU SÍNA Á SÖNNUM ATBURÐUM
Dramatísk spennusaga
„En auðvitað er það þannig að þótt ég hafi ákveðna atburði í huga þá er bók mín skáldsaga og lýtur
öllum lögmálum skáldskaparins,“ segir Stefán Máni.
Morgunblaðið/Kristinn
GRIMMD ER NÝJASTA SKÁLDSAGA
STEFÁNS MÁNA EN HÚN FJALLAR
UM BARNSRÁN. LÖGREGLUMAÐ-
URINN HÖRÐUR GRÍMSSON ER EIN
AF PERSÓNUM BÓKARINNAR.
Ég hef alltaf hrifist mest af sagnaskáldskap þar sem auðvelt er að setja
sig í spor sögupersóna og umhverfislýsingar eru lifandi og grípandi.
Gott dæmi um þetta er Sjálfstætt fólk eftir Hall-
dór Laxness sem ég las í annað sinn í vetur og er
ein áhrifamesta bók sem ég hef lesið. Ef gefa ætti
bókmenntasmekk mínum fræðilegan stimpil héti
hann sálfræðilegt raunsæi.
Sagt er að smásögur fjalli um lífið en skáldsögur
um heiminn. Það er auðvitað einföldun en er samt
líklega ein skýring á því hvers vegna ég hef svo lengi
hrifist meira af smásögum en skáldsögum. Auk þess
kveikir markviss og hnitmiðaður stíll í mér og hann
einkennir smásögur oftar en skáldsögur. Alice Munro, Raymond
Carver og Anton Tsjekhov eru nöfn sem ég nefni oft í þessu sam-
hengi en það eru miklu fleiri höfundar af þessu tagi sem ég hef lesið
mér til mikillar ánægju, til dæmis Írinn William Trevor og Joyce
Carol Oates frá Bandaríkjunum.
Þegar ég les skáldsögur vil ég helst að þær séu líka hnitmiðaðar og
fjalli um lífið – hlutskipti mannsins. Ég hef ekki áhuga á þeim afrakstri
ímyndunaraflsins þar sem leikið er á náttúruöflin eða sögum þar sem
lesandinn er fræddur með sagnfræðilegum langlokum eða hátimbr-
uðum kenningum. Gott dæmi um hnitmiðaðar sögur eru Útlend-
ingurinn eftir Albert Camus og Skíðaferðin eftir Emmanuel
Carrère.
Mér líkar stórvel við marga íslenska samtímahöfunda en get ekki
farið að nefna einn um fram aðra. Þetta er stór hópur sem maður
fylgist með.
Í UPPÁHALDI
ÁGÚST BORGÞÓR SVERR-
ISSON RITHÖFUNDUR
Ágúst Borgþór Sverrisson rithöfundur hrífst meira af smásögum en
skáldsögum og er hrifinn af markvissum og hnitmiðuðum stíl.
Morgunblaðið/Sigurgeir S.
Alice Munro.