Morgunblaðið - Sunnudagur - 26.01.2014, Blaðsíða 54

E
ins og vera ber hefur val
á fulltrúa Íslands á
næsta Feneyjatvíæringi
í myndlist, sumarið
2015, vakið athygli og
umtal. Eðlilegt er að fólk velti fyrir
sér hver eða hverjir eru valdir til að
vera ásýnd íslenskrar myndlistar og
myndlistarlífs gagnvart öðrum þjóð-
um, í sýningarskála þjóðarinnar, á
þessum viðamikla og virta sýn-
ingavettvangi. Þjóðin tekur ekki
formlega þátt í öðrum slíkum.
Í vetur var í fyrsta skipti auglýst
eftir tillögum um þátttöku Íslands á
næsta tvíæringi og bárust fjórtán
umsóknir. Þriggja manna fagráð
valdi úr þeim, með stuðningi fleiri
sérfræðinga, og á dögunum barst
tilkynning frá Kynningarmiðstöð ís-
lenskrar myndlistar um að tillaga
myndlistarmannsins Christophs
Büchels hefði verið valin sem fram-
lag Íslands. Sýningarstjóri verður
Nína Magnúsdóttir. Í tilkynning-
unni segir að „tillagan uppfylli allar
þær forsendur sem leitað var eftir.
Valin tillaga þykir hugmynda-
fræðilega sterk og eiga erindi við
samtímann í íslensku og alþjóðlegu
samhengi“.
Fyrirkomulag þátttöku Íslendinga
hefur breyst umtalsvert síðan verk
íslenskra fulltrúa voru fyrst send
suður að Adríahafi til sýninga, sum-
arið 1960. Þá voru verk eftir Jó-
hannes Kjarval og Ásmund Sveins-
son sett upp í ítalska skálanum.
Síðan hafa 23 listamenn sýnt fyrir
Íslands hönd, lengst af í litlum skála
sem leigður var af Finnum og var á
heppilegum stað rétt innan við aðal-
innganginn á megin sýningarsvæðið.
Frá 2007, þegar Steingrímur Ey-
fjörð var fulltrúi Íslendinga, hefur
hinsvegar verið leigt nýtt sýn-
ingarými úti í borginni í hvert skipti
en margar þjóðir eru í þeirri stöðu
að komast ekki að með skála á að-
alsýningarsvæðinu. Auk þjóðarskál-
anna eru settar upp stórar sýningar
sem kunnir sýningarstjórar bera
ábyrgð á; verk Ragnars Kjart-
anssonar á síðasta tvíæringi var
hluti af slíkri aðalsýningu og er
heiður fyrir listamenn að vera vald-
ir.
Óþekkt andlit
Margir voru undrandi þegar til-
kynnt var um valið nú, þar á meðal
listamenn sem lengi hafa starfað á
íslenskum myndlistarvettvangi.
Spurt var: hver er Christoph Büc-
hel og hver er staða hans í íslensku
myndlistarlífi? Sú var einnig raunin
á ritstjórn Morgunblaðsins. Þrátt
fyrir að hér sé fjallað mun meira
um myndlist en í öðrum prent-
miðlum fannst engin ljósmynd af
listamanninum í myndasafni blaðs-
ins, eða umfjöllun um hann eða verk
hans í greinasafni.
Í tilkynningunni frá Kynningar-
miðstöðinni kemur fram að lista-
maðurinn sé fæddur í Sviss árið
1966 en hafi búið hér á landi frá
árinu 2007. Hann mun vera búsett-
ur á Seyðisfirði ásamt Nínu Magn-
úsdóttur, konu sinni, sem verður
sýningarstjóri verkefnisins. Hún er
einnig myndlistarmaður og var einn
stofnenda Kling og Bang gallerís.
Hún var um tíma stjórnarformaður
Nýlistasafnsins og var einn af stofn-
endum Sequences-hátíðarinnar.
Büchel er á mála hjá hinu virta
Hauser & Wirth galleríi, sem er
starfrækt í Sviss, Lundúnum og
New York. Hann vinnur í ýmsa
miðla en er þekktur í hinum al-
þjóðlega listheimi fyrir hugmynda-
fræðileg verk og stórar staðbundnar
innsetningar í merkum liststofn-
unum. Hér á landi hefur hann tekið
þátt í Listahátíð í Reykjavík og
Skaftfelli á Seyðisfirði árið 2008.
Sama ár var hann með gjörning í
Sirkus Kling og Bang á Frieze-
sýningunni í Lundúnum.
Í rökstuðningi fagráðs um valið
segir: „Christoph Büchel er
afar áhugaverður myndlistar-
maður, sem hefur skýra af-
stöðu gagnvart samfélaginu
og spyr áleitinna spurninga
er varða samsetningu þjóð-
félagsins og hlutverk stjórn-
valda. Verk hans eru afdrátt-
arlaus og eiga erindi jafnt í
íslensku sem alþjóðlegu sam-
hengi. Í verkum sínum sýnir
hann fram á mátt listarinnar
til að hreyfa við og vekja fólk
til umhugsunar um stöðu og
þróun samfélaga, skil-
greiningar og sjálfs-
mynd. Með vali á fram-
lagi Christophs Büchel
og Nínu Magnúsdóttur
lætur Ísland sig al-
þjóðleg málefni varða
með framlagi sínu.“
Hvernig fulltrúi?
Fram til þessa hefur
fagráð, meðal annars
skipað forstöðumönnum
listasafna, valið hverjir
verða fulltrúar þjóð-
arinnar. Lengi hefur
verið horft til þess að þeir sem vald-
ir eru hafi tengsl við alþjóðlega
myndlistarsenu, séu til dæmis á
mála hjá erlendum galleríum og búi
jafnvel og starfi erlendis. Þannig
séu þeir með sem bestar tengingar
milli listheima erlendis og hér á
hinni afskektu eyju. Með þessari
nýju aðferð við valið er „opnað fyrir
hið óvænta“ og segir Björg Stef-
ánsdóttir, framkvæmdastjóri ís-
lenska skálans, að áhugavert sé „að
líta til þess að bæði listamaðurinn
og sýningarstjórinn að þessu sinni
búa og starfa á Íslandi þar sem
gríðarlega mikil reynsla og þekking
byggist upp í framkvæmd á stóru
verkefni sem þessu og því dýrmætt
fyrir íslensku myndlistarsenuna að
sú þekking nýtist hér á landi.“
Sem betur fer hefur fram-
kvæmdin við þátttöku þjóðarinnar í
Feneyjum breyst stórlega til batn-
aðar. Hér áður var í raun skamm-
arlega illa staðið að málum, til að
mynda hvað undirbúning og alla
kynningu varðaði, og listamaðurinn
sat jafnvel uppi með skuldir eftir að
hafa lagt sig fram við að skapa sem
áhrifaríkasta sýningu. Á dögunum
ræddi ég við listamann sem sýndi í
Feneyjum fyrir nokkrum áratugum
og á engar ljósmyndir frá sýning-
unni. Ekki var gætt að því að skrá
hana formlega fyrir framtíðina. Nú
eru veglegar sýningarskrár prent-
aðar og framlagið kynnt á allra-
handa hátt, í samstarfi við gallerí
listamannanna.
Framlög til verkefnanna hækk-
uðu verulega þegar Ragnar Kjart-
ansson tók þátt, studdur af metn-
aðarfullum galleríum sínum. Þá
gerði listamaðurinn upplagsverk
sem var selt og varð andvirðið mót-
framlag hans. Sama háttarlag verð-
ur haft við verk Katrínar Sigurðar-
dóttur, Foundation, en það verður
tekið til sýninga í Listasafni
Reykjavíkur í dag. Ef það selst fá
þær stofnanir sem styrktu fram-
kvæmdina hluta andvirðisins.
Það verður forvitnilegt að sjá
hvað Büchel gerir í íslenska skál-
anum. Ef marka má önnur verk
hans má búast við afar metnaðar-
fullri framkvæmd og ekki er ólík-
legt að fagráð hafi horft til þess að
gallerí hans komi að málum.
En að því sögðu þá hafa í sam-
tölum við listamenn og myndlist-
arunnendur komið fram ýmsar
spurningar sem vert er að velta
upp, og verður vonandi gert á kom-
andi mánuðum, því framkvæmd
verkefna sem þessa er mikilvæg og
kemur öllum við.
Margar spurninganna sem kvikna
hafa með valið sjálft að gera, hvern
eða hverja á að velja. Ein breyta í
jöfnunni er óþekkt, og það er
hvernig hinar þrettán tillögurnar
voru, en spyrja má hvort ekki sé
mikilvægt að fulltrúar þjóðarinnar
út á við séu listamenn sem hafa lagt
ákveðinn skerf til listalífsins hér á
landi, og sé jafnvel á vissan hátt
umbunað með þátttökunni. Ekkert í
reglum um valið segir fyrir um að
svo eigi að vera. En hlutverk
Kynningarmiðstöðvarinnar er að
kynna og styðja íslenska myndlist
erlendis. Verður list sjálfkrafa ís-
lensk ef listamaðurinn býr hér á
landi? Ætti að leggja áherslu á ís-
lenska sérstöðu, ef hún er til, eða er
þjóðin að „slá um sig“ með því að
velja þekktan listamann til þátttöku
– þótt þjóðin þekki hvorki til hans
né verkanna sem hann gerir?
Háar upphæðir fara af opinberu
framlagi í þátttökuna, tugir milljóna
þegar allt kemur saman; má ekki
spyrja hvort réttlætanlegt sé að það
renni til verks listamanns sem hefur
ekki verið virkur í listalífi þjóðar-
innar? Og mun verkið verða sýnt
hér, eins og verk síðustu fulltrúa?
Vissulega er það spennandi hug-
mynd, að mörgu leyti, að senda
listamann sem er þegar þekktur er-
lendis. Dieter Roth hefði eflaust
verið einstakur fulltrúi meðan hann
lifði, og hann skildi líka eftir sig
djúp spor í listalífinu hér. Og hvers
vegna er Ólafi Elíassyni ekki boðið
að sýna í íslenska skálanum, ef
horft er til frægðar og frama?
Kemur þátttaka Christophs Büc-
hels til með að skipta íslenskt lista-
líf máli? Hvernig hyggst hann vera
fulltrúi þjóðarinnar? Við bíðum
spennt eftir umræðu, og svörum.
Verk Katrínar Sigurðar-
dóttir, Foundation, var
sýnt í Feneyjum í fyrra.
Í FYRSTA SKIPTI HEFUR FULLTRÚI ÍSLANDS Á FENEYJATVÍÆRINGNUM VERIÐ VALINN ÚR INNSENDUM TILLÖGUM
Hvert er hlutverk listamannsins?
CHRISTOPH BÜCHEL VARÐ FYRIR VALINU SEM FULLTRÚI ÍSLANDS Í FENEYJUM. HANN ER
VIRTUR OG ÞEKKTUR Í MYNDLISTARHEIMINUM EN EKKI INNAN ÍSLENSKS LISTALÍFS.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is
Gestur skoðar verk Rúrí-
ar, Archive – endangered
waters, sumarið 2003.
Gabríela Friðriksdóttir
var fulltrúi Íslands árið
2005. Hér er hún í við-
tali einn foropnunardag
sýningarinnar.
Ljósmynd/Fríða Björk Ingvarsdóttir
Fjöldi gesta við
íslenska skál-
ann þegar Libia
og Ólafur
sýndu Landið
þitt er ekki til,
árið 2011.
Ragnar Kjartansson
stóð við trönurnar og
málaði nýtt málverk
daglega sumarið 2009.
54 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26.1. 2014
Menning