Morgunblaðið - Sunnudagur - 26.01.2014, Blaðsíða 44

44 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26.1. 2014
Þ
að er ekkert smámál þegar ein-
staklingur tekur þá ákvörðun að
hætta með öllu að neyta áfengra
drykkja. Sumir hafa þá afstöðu alla
tíð og er það sjálfsagt auðveldara en
hinum sem ákveða að loka alveg á
slíka neyslu, t.d. á miðjum aldri. Áfengið er allt um
kring og þykir ómissandi þáttur í því að „gera sér
glaðan dag“ þegar tilefni gefast til. Því gæti virst að
þeir sem taka svo erfiða og djarfmannlega ákvörðun
séu að segja sig úr hluta samfélagsins. En það reyn-
ist auðvitað fjarri lagi.
Sérhver fíkn á sína afeitrunaraðferð
Sumir þeirra sem „hætta“ hafa komist að þeirri nið-
urstöðu að alkóhól og þeir geti ekki lengur átt sam-
leið og sá skilnaður hafi jafnvel þegar dregist úr
hömlu. Það sanni dæmin mörg og mæðuleg. Segja
má að þessir einstaklingar hafi ofnæmi fyrir alkóhóli,
jafnvel bráðaofnæmi og séu að bregðast rétt við því.
Lengi vel voru töluverðir fordómar gagnvart slíku.
Menn gátu því jafnvel ekki leitað sér nauðsynlegrar
aðstoðar nema þá erlendis eða með hálfgerðum felu-
leikjum á íslenskum sjúkrastofnunum, sem gerðu
viðvarandi „bata“ ólíklegri en ella.
Síðustu áratugi hefur orðið heillavænleg hug-
arfarsbreyting hér sem víða annars staðar og eiga
frjáls félagasamtök, eins og SÁÁ, mikla þökk fyrir að
stuðla að henni. Þúsundir einstaklinga og fjölskyldur
þeirra hafa bjargast fyrir vikið. Ábati þjóðfélagsins
af því er svo mikill og öllum svo augljós að óþarfi er
að slá á hann fjárhagslegu máli, þótt það kunni að
vera hægt.
Áfengissýki er ágengur og ólæknandi sjúkdómur
og felur dauðann í sér í margvíslegum skilningi sé
ekki á honum tekið. En kosturinn við hann, frá leik-
mannssjónarmiði horft, er sá, að um leið og eitrinu er
úthýst frá „sjúklingnum“ verður sá fljótt samur mað-
ur og síðan miklu betri maður en áður.
Fyrirferðarmikil fíkn
Sumir halda því fram að offita sé orðin eitt helsta
heilbrigðisvandamál vestrænna ríkja á síðari árum á
sama tíma og hungrið er dauðans alvara í öðrum
heimshlutum. Með þessari tengingu er auðvitað ekki
gefið í skyn að þeir sem eru í góðum holdum beri
meiri ábyrgð á hungruðum heimi en hinir. Satt best
að segja er skýringuna á hungurvofunni, því miður,
æði oft fremur að finna á heimavelli. Stjórnleysi,
spilling, menntunarskortur og hömlulaus græðgi eru
stærstu einstöku þættirnir í þeim óhugnaði.
Aðrar ástæður eru fyrir offituvanda vestrænna
þjóða. Þeir sem slást við offitu eiga ekki miklu auð-
veldara með að fást við sinn óvin en áfengisfíklum við
sinn. Vissulega snýr vandi offitusjúklinga mun frekar
að þeim sjálfum en er í tilfelli þeirra sem berjast við
áfengisvanda. Þeir eru ekki hættulegir umhverfi sínu
vegna hans, mega aka vélknúnum ökutækjum eftir
herlega máltíð eða eftir stórhamborgara, franskar og
tveggja lítra gosdrykk, fljúga flugvélum, svo lengi
sem þeir komast fyrir frammí og er síst lausari hönd-
in eftir að hafa látið illilega undan sínum freistara.
En ólíkt áfengissjúklingnum þá geta þeir ekki ein-
faldlega hætt. Þeir verða að breyta sér í hófsmenn.
Alkóhólisti, sem ekki er kominn á leiðarenda, reynir
stundum að finna lausn á sínum vanda með því að
gerast hófsemdarmaður. Takist honum það er reynd-
ar ólíklegt að hann hafi verið alkóhólisti. Hófsemdin
og breytt mataræði eru einu kostir matarfíkilsins, ef
meiriháttar líkamlegum inngripum er sleppt. Þeir
verða að borða. Þeir stríða því við veikleika sinn og
freistingar mörgum sinnum á degi hverjum.
Þriðja fíknin?
Á þessum stað má kalla verðbólguna til sögunnar.
Því er haldið fram að Íslendingar séu verðbólgufíkl-
ar. Kannski er eitthvað til í því, og fyrir því kunna þá
að vera ástæður. Eins og eðlilegt og sjálfsagt er finn-
ast flestir „eignamenn“ á Íslandi í hópi þeirra sem
komnir eru á miðjan aldur og þar yfir. Þeir hafa lengi
unnið og átt kost á að leggja fyrir. Þegar talað er um
eignamenn í þessu tilviki og í almennri umræðu er
einatt átt við þá sem eiga orðið skuldlaust eða skuld-
lítið íbúðarhúsnæði, bifreið og jafnvel sumarbústað.
Allt í einni körfu:
Ofát, alkóhólismi,
verðbólga og verðtrygging
Reykjavíkurbréf 24.01.14