Morgunblaðið - Sunnudagur - 23.02.2014, Blaðsíða 14

14 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23.2. 2014
H
aukur Guðlaugsson, fyrrver-
andi söngmálastjóri þjóð-
kirkjunnar og organisti, er
82 ára, lífsglaður og fer
allra sinna ferða á hjóli.
Hann gaf nýlega út enska útgáfu á
kennslubók í organleik auk þess að endur-
útgefa íslenska gerð bókarinnar sem kom
út í þremur heftum, það fyrsta 1998. Hauk-
ur hefur á liðnum áratugum verið óþreyt-
andi við að kynna orgelleik fyrir þjóðinni,
kennt hann og spilað, auk þess að semja
kennslubækur um efnið og annað tengt kór-
söng.
Haukur er fyrst spurður um ætt og upp-
runa og segir: „Ég ólst upp á Eyrarbakka
og átti þar mjög skemmtilega og fallega
æsku. Ég var þannig í eðli mínu að ég
sofnaði snemma á kvöldin og fór snemma á
fætur, fylgdist með kúnum koma austan
götu og fór upp á mýri að tína blóm handa
mömmu. Það voru 90 kýr á Eyrarbakka á
þessum tíma, íbúar stunduðu margir
smábúskap og faðir minn, Guðlaugur Páls-
son, sem var kaupmaður á staðnum, fékk
kartöflur, ull og gærur sem bændur lögðu
inn og tóku síðan út vörur. Pabbi rak versl-
unina í yfir sjötíu og sjö ár og varð 97 ára
gamall. Hann vann fram á síðasta dag,
gekk þá upp á loft og dó.“
Hvenær vaknaði áhugi þinn á tónlist?
„Ég hafði mikla ánægju af tónlist sem
snerti mig strax sem krakka. Eitt sinn var
móðurbróðir minn, sem var kirkjuorganisti
á staðnum, heima hjá foreldrum mínum og
rætt var um tónlist. Það skrapp upp úr
mér að mig langaði til að læra að spila á
píanó. Ekki var það meira rætt. Þegar ég
svo gekk austur götu daginn eftir stóð
frændi minn fyrir utan hús sitt, kallaði í
mig og spurði hvort mér væri alvara með
því að vilja læra á píanó. Ég sagði að svo
væri og hann fór að kenna mér. Síðan þró-
uðust mál þannig að ég fór í Tónlistarskól-
ann í Reykjavík og eftir að hafa lokið þar
burtfararprófi í píanóleik árið 1951 flutti ég
til Siglufjarðar og var þar skólastjóri Tón-
listarskólans og stjórnaði Karlakórnum Vísi.
Ég hafði reyndar ekkert lært í kórstjórn,
en útvegaði mér ágæta kennslubók, sem
hafði orðið til á námskeiði hjá doktor Ró-
bert A. Ottóssyni, og æfði mig dyggilega
allan veturinn. Það má segja að ég hafi
lært kórstjórn eins og í bréfaskóla.
En hugur minn stefndi í nám í orgelleik
og árið 1955 fékk ég tækifæri til þess. Ég
fór til Hamborgar og gerðist nemandi við
Staatliche Hochschule für Musik. Ég var
svo heppinn að vera nemandi Martins Günt-
hers Förstemanns, sem var afburðakennari
en blindur. Ég lærði hjá honum í fimm ár,
frá 1955-1960. Bræður Förstemanns féllu í
fyrra stríði en þar sem hann var blindur
var ekki hægt að kalla hann til herþjón-
ustu. Móðir hans kenndi honum tónverkin,
las upp nóturnar og hann þurfti að fikra
sig áfram með hvert einasta verk og læra
það þannig utan að. Hann kunni nánast ut-
an að öll verk sem við nemendurnir spil-
uðum.
Í Hamborg leigði ég herbergi hjá gamalli
ekkju. Sonur hennar hafði týnst í stríðinu
en hún bjóst alltaf við að hann myndi birt-
ast einn daginn. Hann kom aldrei. Ég
spurði hana hvort ég mætti leigja mér pí-
anó og hafa hjá mér. Þá leiddi hún mig inn
í stofuna og sýndi mér píanó, sem var pí-
anó sonarins, og þar gat ég æft mig eins
og ég vildi. Hún tók mér sem syni sínum.
Smám saman fóru fleiri Íslendingar að
leigja hjá þessari góðu konu og urðu alls
þrjátíu og fimm áður en hún varð öll.“
Hvernig var einkalífið á þessum tíma?
„Ég hafði kvænst á Siglufirði, Svölu Ein-
arsdóttur, og við eignuðumst eina dóttur,
Svanhildi Ingibjörgu, en ég fór einn til
náms í Þýskalandi og þar með flosnaði
þetta fyrra hjónaband upp. Dóttir okkar fór
á Eyrarbakka til pabba og mömmu og ólst
þar upp og var mikil stoð og stytta pabba
þegar hann var orðinn ekkjumaður. Í
Þýskalandi kynntist ég svo konunni minni,
Grímhildi Bragadóttur, sem var að læra
tannlækningar en varð síðar framhalds-
skólakennari á Akranesi og bókasafnsfræð-
ingur og starfaði meðal annars á Lands-
bókasafninu. Við eigum tvo syni, Braga Leif
og Guðlaug Inga. Það hefur alltaf verið gott
samband hjá öllu þessu fólki. Þegar dóttir
mín var fermd á Eyrarbakka var veisla hjá
mömmu og pabba og þar voru fyrri konan
mín með maka og Grímhildur kona mín.
Þegar ein frænka mín fann hvað andrúms-
loftið var gott í stofunni og allir voru vinir
þá sagði hún: „Það er bara eins og ekkert
hafi verið“ og bætti við: „Mikið eru þær
fallegar báðar þessar konur þínar!“
Gefandi starf
Þú lærðir ekki bara í Þýskalandi heldur
líka á Ítalíu.
„Já, eftir að ég kom frá námi í Þýska-
landi flutti ég til Akraness með fjölskyldu
minni og var skólstjóri þar, kenndi á píanó
og orgel og var organisti og söngstjóri í
Akraneskirkju og stjórnaði ennfremur
karlakórnum Svönum til margra ára. Oft
fór ég með nemendur út í kirkju og leyfði
þeim að spila á kirkjuorgelið sem þeim
fannst mjög spennandi, enda töfrandi hljóð-
færi. Á þessum tíma dreymdi mig um að
komast í framhaldsnám til hins fræga org-
anista Fernandos Germanis í Róm, en það
var eiginlega engin leið að komast í sam-
band við hann. Svo kom nemandi hans til
Akraness og hélt tónleika og ég sagði hon-
um frá þessum draumi mínum. Hann var
vinur Germanis og hafði samband við hann
og ekki löngu seinna stóð ég með bréf í
höndunum frá Germani. Það var eins og
þessu væru stýrt, eins og mér hefur fundist
með margt í lífi mínu. Síðan fórum við,
konan mín og tveir synir, sá yngri sex
mánaða og hinn sex ára, til Ítalíu. Germani
tók mér afskaplega vel og ég kynntist nýj-
um aðferðum í orgelleik og það sem ég
lærði hjá honum hef ég notað ásamt ýmsu
öðru í kennslubókum mínum í orgelleik.“
Umfangsmesta starf þitt var sem söng-
málastjóri þjóðkirkjunnar í tuttugu og sjö
ár. Segðu mér frá því starfi.
„Það var mjög gefandi starf sem innihélt
meðal annars skólastjórn Tónskóla þjóðkirk-
unnar. Einnig annaðist ég útgáfu á ýmsu
kennsluefni fyrir kóra og organista, alls um
70 hefti og bækur. Ég ferðaðist um landið
og kynntist organistunum og aðstoðaði þá
og kirkjukórana. Ég hélt yfir tuttugu nám-
skeið í Skálholti fyrir organista og kór-
félaga ásamt mörgum góðum kennurum.
Þetta voru fjölsótt námskeið, eitt sinn fór
fjöldinn upp í 400 og þá var ansi þröngt á
þingi í Skálholti. Ég kynntist afskaplega
elskulegu fólki sem hafði brennandi áhuga á
tónlist. Í lok vikunámskeiðs héldum við
venjulega veraldlega skemmtun á laug-
ardegi og messuðum á sunnudegi. Ég
reyndi að haga því þannig að allir hefðu
eitthvert hlutverk í guðsþjónustu sunnu-
dagsins, spiluðu lag í messunni eða undir
söngnum, lékju forspil eða stjórnuðu kórn-
um, sem var oft tvö til þrjú hundruð
manns, það var alltaf hægt að finna eitt-
hvað. Þetta hafði ég lært á Eyrarbakka því
Guðmundur Daníelsson rithöfundur, sem
þar kenndi, lét nemendur koma fram við
skólaslit og þar fékk hver nemandi eitthvert
hlutverk.“
Boðberar hreinnar gæsku
Hvað er svona skemmtilegt við að spila á
orgel?
„Það er ýmislegt. Eitt af því er að það
geta verið mikil blæbrigði í röddum orgels-
Ég trúi á
handleiðslu
HAUKUR GUÐLAUGSSON, FYRRVERANDI SÖNGMÁLA-
STJÓRI ÞJÓÐKIRKJUNNAR OG ORGANISTI, GAF NÝLEGA ÚT
ENSKA ÚTGÁFU Á KENNSLUBÓK Í ORGANLEIK AUK ÞESS
AÐ ENDURÚTGEFA ÍSLENSKA GERÐ BÓKARINNAR. Í VIÐ-
TALI RÆÐIR HANN UM FALLEGU ÆSKUÁRIN Á EYRAR-
BAKKA, MERKA KENNARA SÍNA OG TÖFRANA Í ORGEL-
LEIKNUM. HANN SEGIR EINNIG FRÁ STARFI SÍNU SEM
SÖNGMÁLASTJÓRI.
Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrun@mbl.is
* Trúin hefur fylgt mér frá því ég var krakki.Þegar við tveir bræðurnir vorum sex og sjö árafengum við berkla, en bæði barnakennarinn og bak-
arinn í þorpinu voru með smitandi berkla. Við
bræðurnir þurftum aðeins að liggja í einar sex vikur
þar til okkur batnaði. Ég man sérstaklega að þá
settist móðir okkar, Ingibjörg Jónasdóttir, hjá okkur á
kvöldin og lét okkur fara með bænir
Svipmynd