Morgunblaðið - Sunnudagur - 23.02.2014, Blaðsíða 51

23.2. 2014 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 51
mjög mikið að kynnast þér enda þótt það
verði bara bréfleiðis.“
Undir bréfið skrifar sextán ára gömul
stúlka í Tókýó, Yoko Matsukuma.
Bréfið er ritað á mjög góðri ensku sem
Jóhanna segir helgast af því að Yoko hafi al-
ist að stórum hluta upp í Bandaríkjunum,
þar sem faðir hennar starfaði á vegum jap-
önsku utanríkisþjónustunnar.
Upp úr slitnaði í stríðinu
Jóhanna og Yoko skiptust á bréfum í um tvö
ár en þá slitnaði upp úr pennavinskapnum
vegna styrjaldarinnar sem skollin var á í
heiminum. Næstu árin varð Jóhönnu oft
hugsað til þessarar vinkonu sinnar og velti
fyrir sér hvað orðið hefði um hana.
Spurð hvort hún hafi ekki haft áhyggjur af
Yoko, sérstaklega á stríðsárunum, hristir Jó-
hanna höfuðið. „Hún var svo spræk og já-
kvæð að það var engin ástæða til að hafa
áhyggjur af henni.“
Á ýmsu gekk þó í Tókýó og meðal annars
var hús fjölskyldu Yoko brennt til grunna,
líklega vegna tengsla hennar við Bandaríkin.
Engum varð þó meint af.
Hálfum fjórða áratug síðar kynntist Jó-
hanna annarri japanskri konu, Tukoku Hi-
rata, á norrænu heimilisiðnaðarþingi í
Reykjavík. Bauð henni heim í kaffi og ræddi
meðal annars um að hún hefði átt japanska
pennavinkonu þegar hún var yngri.
„Hvað heitir hún?“ spurði Hirata.
„Yoko Matsukuma.“
„Ég veit hver hún er,“ sagði Hirata. „Hún
er þekktur píanóleikari heima í Japan, ég
hef séð hana í sjónvarpinu.“
Já, heimurinn er lítill.
Úr varð að Hirata tók niður heimilisfang
Jóhönnu og lofaði að koma því áleiðis til
Yoko.
Ekki brást Hirata, frekar en Nonni áður,
og skömmu síðar barst Jóhönnu bréf frá
Yoko. „Það kom á jólunum og gladdi mig
meira en orð fá lýst.“
Hún brosir.
Samband var komið á aftur.
Prjónaði lopapeysur á Yoko
Og nú rofnaði það ekki. Stöllurnar skiptust
reglulega á bréfum og gjöfum næstu áratugi.
Jóhanna hefur alla tíð verið iðin með prjón-
ana og hefur sent vinkonu sinni að minnsta
kosti þrjár lopapeysur og sitthvað fleira.
Mest þótti Yoko til loðskónna koma. „Ég
held ég fari bara ekki úr þeim,“ trúði hún
Jóhönnu eitt sinn fyrir.
Gjafmildin var gagnkvæm. Jóhanna sýnir
mér margvíslega hluti sem borist hafa frá
Japan. Ásta, dóttir hennar, rifjar upp forláta
reiknivél sem gekk fyrir sólarorku. Kosta-
gripur á sinni tíð.
Að því kom að sjón Jóhönnu dapraðist og
fyrir um áratug var hún hætt að geta lesið
og skrifað. Hún gat þó ekki hugsað sér að
glata sambandinu við Yoko og niðurstaðan
varð sú að þær byrjuðu að hringjast á í stað-
inn.
„Það teygðist gjarnan á símtölunum og
Yoko lauk þeim alltaf með því að biðja fyrir
kæra kveðju til mannsins míns fyrir að leyfa
mér að tala svona lengi í símann,“ segir Jó-
hanna og hlær. Hún viðurkennir að sam-
band þeirra hafi öðlast nýja vídd með sím-
tölunum.
Þess utan hélt Yoko áfram að senda bréf
og kort sem ástvinir lásu fyrir Jóhönnu.
Yoko er einbirni. Henni var ungri ætlað
að verða píanóleikari og af þeim sökum
fékk hún ekki að koma nálægt oddhvössum
hlutum, svo sem skærum og hnífum. „Hún
hefur örugglega aldrei mátt elda mat, aum-
ingja konan,“ segir Jóhanna sposk á svip.
Hætti skyndilega að svara
Yoko starfaði sem píanókennari í Tókýó
fram yfir áttrætt. Hún giftist en skildi og
ræddi þau mál aldrei við Jóhönnu. Fyrir fá-
einum árum missti hún einkadóttur sína,
Midory, sem einnig var píanókennari, úr
krabbameini en á tvö barnabörn, Mayuko
og Ken.
Árið 2009 hætti Yoko skyndilega að svara
hringingum Jóhönnu og eftirgrennslan bar
ekki árangur. Taldi Jóhanna þá alveg eins
líklegt að þessi aldavinkona sín væri öll.
Yoko hafði raunar varað hana við, svaraði
enginn lengur í símann á heimili hennar
væri hún sennilega fallin frá. Enginn í
kringum hana talaði ensku og fyrir vikið
var erfitt að gefa Jóhönnu upplýsingar.
Kemur þá að þætti dótturdótturinnar, Jó-
hönnu Kristínar, í sögunni. Hún axlaði
pjönkur sínar síðastliðið haust og hélt sem
leið lá í fjögurra mánaða reisu um Asíu
ásamt vinkonu sinni, Nínu Margréti Bessa-
dóttur. Fyrsti áfangastaðurinn var Tókýó
og þótti Jóhönnu Kristínu upplagt að nota
tækifærið og grennslast fyrir um afdrif vin-
konu ömmu sinnar. Vinátta þeirra hefur
alltaf heillað hana.
Hún byrjaði á því að finna spjallsíðu á
netinu, þar sem hún gerði grein fyrir kynn-
um ömmu sinnar og Yoko Matsukuma og að
hún hefði áhuga á að finna hana eða afkom-
endur hennar í Tókýó.
Viðbrögð voru mikil og fram gaf sig mað-
ur, Yosuke Suzuki, sem bauðst til að hjálpa
Jóhönnu Kristínu. Tveimur vikum síðar hafði
hann samband með þau gleðitíðindi að Yoko
væri enn á lífi og byggi nú á hjúkrunarheim-
ili fyrir aldraða í Tókýó. Jóhönnu Kristínu
væri velkomið að heimsækja hana þar.
Áttaði sig ekki á gestinum
Við komuna á hjúkrunarheimilið tók Suzuki
á móti Jóhönnu Kristínu og Nínu Margréti
en þar var líka óvænt Mayuko, dótturdóttir
Yoko.
Haldið var sem leið lá inn á herbergi til
Yoko og tók hún skælbrosandi á móti gest-
unum án þess þó að átta sig á því hvað væri
á seyði. „Mayoko reyndi að útskýra fyrir
ömmu sinni hver ég væri en hún áttaði sig
ekki á því. Er eiginlega komin út úr heim-
inum. Það var samt dásamlegt að hitta þessa
konu sem hefur verið ömmu minni svona góð
vinkona í öll þessi ár,“ segir Jóhanna Krist-
ín.
Dregin voru fram myndaalbúm, þar sem
gat að líta myndir af ömmu og afa Jóhönnu
Kristínar. Þá var Yoko með á borðinu sínu
hest sem Jóhanna eldri hafði sent henni en
hann er tálgaður af Helga, syni hennar. Jó-
hanna Kristín áttaði sig strax á tengingunni
enda heilt stóð af slíkum hestum heima í
stofu hjá ömmu hennar.
Jóhanna Kristín færði Yoko forláta lopa-
sokka sem amma hennar prjónaði en fékk í
staðinn geislaplötu með leik Yoko og tímarit
með umfjöllun um hana.
Eftir heimsóknina á hjúkrunarheimilið
bauð Mayoko hinum íslensku gestum heim í
kaffi en hún býr í húsinu sem amma hennar
bjó í áður. „Það var mjög gaman að hitta
Mayoko en því miður gátum við ekki talað
mikið saman, þar sem hún talar mjög litla
ensku,“ segir Jóhanna Kristín.
Vináttan gerði hana víðsýnni
Þrátt fyrir vináttu í áratugi hafa Jóhanna
Hjaltadóttir og Yoko Matsukuma aldrei hist.
Í einu af síðustu símtölunum tjáði sú jap-
anska vinkonu sinni að hún sæi mikið eftir
því að hafa aldrei komið til Íslands. Sjálfri
þótti Jóhönnu of langt að fara til Japans en
hugleiddi það þó einu sinni. „Það var þegar
Vigdís Finnbogadóttir var forseti og fór
þangað í opinbera heimsókn. Ég þekki Vig-
dísi en hef aldrei rætt um vináttu okkar
Yoko við hana.“
Jóhanna er þakklát fyrir þessa góðu vin-
áttu. „Vináttan við Yoko hefur gert mig víð-
sýnni. Umfram allt höfum við þó skemmt
okkur saman enda er Yoko bráðfyndin og
með lífsglöðustu manneskjum sem ég hef
kynnst. Við gátum talað um alla heima og
geima.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Þessa gersemi geymir Jóhanna á góðum stað. Ljósrit af bréfi Jóns Sveinssonar, Nonna, frá 1937 og
fyrsta bréfið frá Yoko Matsukuma frá 1938. Bréf Yoko er ekki skrifað á neitt hvunndagsbréfsefni.
P
IP
A
R
\T
B
W
A
-
S
ÍA
Sæktu um lykil núna á ob.isí tíunda hvert
skipti sem þú dælir 25 lítrum eða meirameð ÓB-lyklinum