Morgunblaðið - Sunnudagur - 23.02.2014, Blaðsíða 54

54 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23.2. 2014
Menning
É
g varð ekkert hissa þegar ég
heyrði fyrst að Gunnar Þórðar-
son væri að skrifa óperu. Gunnar
hefur einstakt vald á tónlistinni
og nýtir hana með áhrifaríkum
hætti til persónusköpunar. Hann kann að
skapa drama, eftirvæntingu, spennu og húm-
or með tónlist sinni. Hann hefur akkúrat það
sem þarf til að semja góða óperu,“ segir
Þóra Einarsdóttir sópran, en hún fer með
titilhlutverkið í óperunni Ragnheiði eftir
Gunnar Þórðarson og Friðrik Erlingsson
sem Íslenska óperan frumsýnir 1. mars.
Að sögn Þóru eru rúm fjögur ár síðan
Gunnar hringdi í hana og ævintýrið hófst.
„Hann bað mig að hjálpa sér og syngja hlut-
verk Ragnheiðar í upptökum til þess að hann
gæti heyrt hvernig þetta virkaði. Ég var
mjög upp með mér að hann skyldi vilja að ég
hjálpaði honum, en á þeim tímapunkti var
ekkert verið að ræða að ég ætti að syngja
þetta hlutverk á sviði,“ segir Þóra. Tekur
hún fram að hún hafi strax orðið dolfallin yf-
ir þeirri tónlist sem Gunnar sendi henni nót-
urnar að. „Mér fannst tónlistin strax alveg
stórkostleg. Hún er mjög áheyrileg og
óhemju falleg. Það er líka einhver sér-
íslenskur tónn í henni,“ segir Þóra og bætir
við að saga Ragnheiðar og aðstæður hennar
hafi talað mjög sterkt til sín.
„Fljótlega fóru þeir Gunnar og Friðrik að
tala um að ég ætti að syngja Ragnheiði þeg-
ar verkið færi á svið. Ég samþykkti það
strax, en vissi auðvitað ekkert hvenær það
yrði,“ segir Þóra og bendir á að það sé ekki
hlaupið að því að koma íslenskri óperu á svið
hérlendis. „Það þarf að hafa mikið fyrir hlut-
unum, leita styrkja og stuðnings til að slíkur
flutningur geti orðið að veruleika. Það er í
raun ótrúlegt að jafnflottir listamenn og
Gunnar og Friðrik skuli þurfa að hafa svona
mikið fyrir því að koma verkinu á svið.
Margir væru löngu búnir að gefast upp og
ég held því miður að það sé oft reyndin,“
segir Þóra og leggur áherslu á mikilvægi
þess að íslenskar óperur séu settar upp hér-
lendis þar sem íslensk tónskáld verði að fá
að þroskast og þróast á óperusviðinu svo óp-
eruformið nái að blómstra.
Ekki innan þægindarammans
„Óperan er svo sterkt og magnað listform.
En þetta er líka mjög erfitt form vegna þess
að allt þarf að smella saman; leikgerðin, túlk-
unin og tónlistin,“ segir Þóra og viðurkennir
að sér geti sjálfri leiðst á óperusýningum.
„Ég hef labbað út bæði á Scala og Metro-
politan. Mér dettur ekki í hug að segja að öll
ópera sé æðisleg. En þegar vel tekst til þá er
þetta listform sterkara en allt annað.“
Ragnheiður var frumflutt í konsertformi í
Skálholti 16. ágúst sl. og samkvæmt upplýs-
ingum frá Stefáni Baldurssyni, óperustjóra
Íslensku óperunnar, tryggði hann sér sýning-
arréttinn á verkinu strax daginn eftir. Að-
spurð segir Þóra það frábært að fá tækifæri
til að vinna hlutverkið með þeim hætti að
syngja það fyrst í konsertformi og síðan á
sviði. „Þá er maður búinn að fara vel inn í
persónuna og hugsanir hennar áður en að
sviðsvinnunni kemur. Það er líka gott að
vera búin að kynnast tónlistinni svona vel og
vita hvernig maður hyggst koma henni til
skila bæði tækni- og túlkunarlega.“
Í ljósi þess að Gunnar samdi hlutverkið
með tiltekna söngkonu í huga liggur beint
við að spyrja hvort tónskáldið hafi skrifað
tónlistina innan þess ramma sem hentaði
best rödd Þóru. „Um leið og ég byrjaði að
syngja fyrstu tóndæmin sem Gunnar var bú-
inn að skrifa þá fór strax af stað samtal milli
okkar um t.d. tónsviðið og ýmsa tæknilega
hluti,“ segir Þóra og tekur fram að sem bet-
ur fer hafi Gunnar ekki skrifað hlutverk
Ragnheiðar þannig að það félli alfarið innan
hennar þægindaramma. „Gunnar fer einu
skrefi lengra en ég hefði nokkru sinni þorað
og ég er mjög þakklát fyrir það. Hann teygir
á mörkum mínum bæði radd- og túlkunar-
lega, því þetta er tæknilega mjög krefjandi
hlutverk. Það krefst líka mikils túlkunarlega
séð, því Ragnheiður býr allt í senn yfir mik-
illi dramatík, lýrík, barnslegri einlægni og
léttleika.“
Texti Friðriks stórkostlegur
Spurð hvernig hún nálgist hlutverk sem búi
yfir svona mörgum litum í túlkun segist Þóra
fyrst og fremst nálgast Ragnheiði út frá tón-
listinni og textanum. „Ef maður er eitthvað í
vafa um persónuna þarf maður bara að skoða
hljómana í tónlistinni og þá kemur tilfinn-
ingin. Svo er texti Friðriks hreint út sagt
stórkostlegur. Ég á einfaldlega ekki nógu
sterk orð til að hæla Friðriki. Þetta er vand-
að líbrettó þar sem allar persónurnar eru
skýrar og hafa sína sögu,“ segir Þóra og tek-
ur fram að það hafi verið ómetanlegt að hafa
aðgang að Friðriki sem textahöfundi á æf-
ingatímabilinu þar sem hann hafi veitt góða
innsýn í sögulegt samhengi atburðanna og
upplýsingar sem komu að góðum notum við
persónusköpunina.
Eins og fram hefur komið leikstýrir Stefán
Baldursson óperustjóri Ragnheiði, en hann
hefur áratugalanga reynslu úr leikhúsheim-
inum. Aðspurð segir Þóra að Stefán geri
miklar kröfur leiklega séð. „Nálgun hans er
þannig að hann vinnur með okkur eins og við
séum leikarar. Sem er frábært, því þá ber
hann virðingu fyrir því hlutverki okkar. Mað-
ur lendir oft í því að leikstjórar treysti því
ekki að við söngvararnir séum að vinna vinn-
una okkar sem leikarar. Þá nenna þeir jafn-
vel ekki að involvera söngvarana í konsept-
hugsun uppsetninga sinna, þar sem ætlast er
til þess að söngvararnir syngi bara og leiki
eins og þeim er sagt,“ segir Þóra og tekur
fram að þetta sé alls ekki algilt, því hún hafi
líka unnið með mörgum frábærum leik-
stjórum. „Mér hefur alltaf líkað best þegar
við fáum að vera með í persónusköpuninni og
verðum hluti af liðsheildinni.“
Deilir ævintýrinu með manninum
Einn þeirra sem þátt taka í uppfærslunni er
Björn Ingiberg Jónsson, eiginmaður Þóru, en
hann syngur hlutverk Þórðar Þorlákssonar
sem tekur við af Brynjólfi sem biskup lands-
ins. „Það hefur verið mjög gaman að vinna
þetta verkefni með honum og í raun dýr-
mætt að eiga þetta ævintýri með honum,“
segir Þóra og rifjar upp að Björn hafi líkt og
hún verið með í öllu ferlinu með höfundum
frá upphafi. „Mér finnst mikill stuðningur að
hafa hann á æfingum. Hann hlustar á mig og
þekkir röddina mína jafnvel og söngkenn-
arinn minn og getur því komið með gagn-
legar ábendingar hvað ýmis tæknileg atriði
varðar,“ segir Þóra og tekur fram að vissu-
lega krefjist það talsverðrar skipulagningar
að fá pössun fyrir strákana þeirra tvo, sem
eru átta og tólf ára gamlir, þegar þau hjónin
séu að vinna í sömu uppfærslunni. „Strák-
arnir voru með okkur í Skálholti og þeir
mæta auðvitað á frumsýninguna í Hörpu,“
segir Þóra og bætir kímin við: „Þeir eru öllu
vanir, enda nánast aldir upp í leikhúsinu.“
„Gunnar [Þórðarson] fer einu skrefi
lengra en ég hefði nokkru sinni þor-
að og ég er mjög þakklát fyrir það.
Hann teygir á mörkum mínum bæði
radd- og túlkunarlega.“
Morgunblaðið/Kristinn
ÍSLENSKA ÓPERAN FRUMSÝNIR NÝJA ÓPERU UM RAGNHEIÐI BRYNJÓLFSDÓTTUR
„Óperan er magnað listform“
ÞÓRA EINARSDÓTTIR SYNGUR TITILHLUTVERKIÐ Í ÓPERUNNI RAGNHEIÐI EFTIR GUNNAR ÞÓRÐARSON OG FRIÐRIK ERLINGSSON. RÚM FJÖGUR ÁR
ERU SÍÐAN ÆVINTÝRIÐ VIÐ UPPSETNINGUNA HÓFST, SEM MEÐ VIÐKOMU Í SKÁLHOLTI RATAR NÚ Á SVIÐ Í ELDBORGARSAL HÖRPU.
Silja Björk Huldudóttir silja@mbl.is
* Ég hef labbað út bæðiá Scala og Metro-politan. Mér dettur ekki í
hug að segja að öll ópera sé
æðisleg. En þegar vel tekst
til þá er þetta listform
sterkara en allt annað.