Morgunblaðið - 29.03.2014, Blaðsíða 34

34 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. MARS 2014
Meðan innanrík-
isráðherra, Hanna
Birna Kristjánsdóttir,
ver fjármunum lands-
manna til að ferðast
milli sýslumannsemb-
ætta og kynnir að eng-
um starfsmanni verði
sagt upp við samein-
ingu embættanna, fer
samstarfskona hennar
í ríkisstjórninni, Vigdís
Hauksdóttir, þingmað-
ur, mikinn í fjölmiðlum og lýsir yfir
hinu gagnstæða. Það er vert að
árétta að gefnu tilefni að það er ekki
verkefni þingmanna að segja upp
opinberum starfsmönnum heldur að
setja lög um verkefni hins opinbera.
Samkvæmt 1. mgr. 41. gr. laga um
réttindi og skyldur ríkisstarfsmanna
nr. 70/1996, er uppsagnarfrestur op-
inberra starfsmanna annarra en
embættismanna gagnkvæmur. Þörf
Vigdísar Hauksdóttur, formanns
fjárlaganefndar Alþingis, til upp-
sagnar opinberra starfsmanna við
sameiningu sýslumannsembætta er
því fyrst og fremst af tilfinninga-
legum toga nema að um þekking-
arleysi sé að ræða. Stofnanir ríkisins
sambærilegar sýslumannsemb-
ættum hafa á undanförnum árum
verið sameinaðar, t.d. Fasteignamat
ríkisins og Þjóðskrá og stofnanir á
vegum skattstjóraembætta. Ekki er
dregið í efa að það hefur hagræðingu
í för með sér en senni-
lega fyrst og fremst
þegar horft er til yf-
irstjórnar stofnana að
því gefnu að verkefni
þeirra séu óbreytt.
Þetta eru aftur á móti
staðreyndir sem hægt
er að meta. Það er hins
vegar vert að vekja at-
hygli á að undirstofn-
unum ráðuneyta hefur
á undanförnum árum
verið ætlað að ná fram
umtalsvert meiri
sparnaði í mannahaldi
en ráðuneytunum sjálfum auk þess
sem ráðuneytin hafa í æ ríkari mæli
seilst til vinnuafls undirstofnana í
þágu lögboðinna verkefna ráðuneyt-
anna. Ég hvet stéttarfélög opinberra
starfsmanna til að mótmæla yfirlýs-
ingum og atlögu Vigdísar Hauks-
dóttur þingmanns, að opinberum
starfsmönnum. Þar sem þingmað-
urinn Vigdís leitar að tækifærum til
hagræðingar í ríkisrekstri bendir
udirrituð á að hagkvæmt væri fyrir
ríkisreksturinn að útrýma sér-
reglum um forréttindi hluta rík-
isstarfsmanna. Þannig mætti t.d.
setja reglur um gagnkvæman upp-
sagnarfrest embættismanna ann-
arra en dómara og fella má niður
Kjararáð og lögfræðiskrifstofu for-
stöðumanna ríkisstofnana, ríkislög-
mann. Hæst launuðu starfsmenn
ríkisins þurfa ekki á sérákvæðum að
halda til verndunar réttinda sinna og
ætti launamálum embættismanna,
þingmanna, forstöðumanna rík-
isstofnana, og annarra sem sam-
kvæmt ákvörðun Kjararáðs njóta
hærri launa en meðallauna op-
inberra starfsmanna, að vera nægi-
lega vel borgið innan fag- eða stétt-
arfélaga viðkomandi starfsstétta. Þá
held ég að það sé vel tímabært, þurfi
ríkið að reka lögfræðiskrifstofu, að
ríkislögmanni verði falin þau lög-
mannsstörf sem nauðsynlegt er að
greiða úr ríkissjóði. Hér má benda á
skiptastjórn í opinberum skiptum
dánarbúa þegar eignir hrökkva ekki
fyrir skiptakostnaði og skyldubund-
in lögráð fyrir lögræðissvipta ein-
staklinga sem eru eignarlausir. Að
lokum hvet ég þingmanninn telji
hann nauðsynlegt að fækka rík-
isstarfsmönnum að leggja til fækkun
þingmanna við framlagningu næsta
frumvarps til breytinga á stjórn-
skipunarlögum, sem mér skilst að sé
á döfinni vegna EES samningsins.
Möguleg fækkun þingmanna til-
heyrir starfssviði þingmannsins Vig-
dísar Hauksdóttur en ekki upp-
sagnir starfsfólks sýslumanns-
embætta landsins.
Vil fækka þingmönnum
Eftir Birnu Salóme
Björnsdóttur »Hagkvæmt væri
fyrir ríkisreksturinn
að útrýma sérreglum
um forréttindi hluta
ríkisstarfsmanna.
Birna Salóme
Björnsdóttir
Höfundur er aðstoðardeildarstjóri hjá
Sýslumanninum í Reykjavík.
Skólabjallan hringir
á dimmum skammdeg-
ismorgni, kennarinn
kemur inn með rjúk-
andi kaffi í bolla og
sest. Hann lítur yfir
hálftóman bekkinn,
fær sér kaffisopa, dæs-
ir og hefur manntal.
Misþreytt „já“ velta
upp úr nemendum og
hægt og rólega skríða þeir síðustu
inn í stofuna. Kennsla hefst með
hefðbundnu formi, kennarinn byrjar
að tala um eitthvað, þeir sem ekki
þykjast vera að glósa eru ann-
aðhvort í símanum eða með höfuðið
á borðinu. Þegar líður á daginn
eykst lífsmarkið meðal framhalds-
skólanemanna en framleiðnin í tím-
unum helst óbreytt.
Skilaboð samfélagsins þvinga alla
í bóknám, allir ætla sér að verða lög-
fræðingar eftir að allir viðskipta-
fræðingarnir voru lögsóttir eftir
hrunið. Það að vera góður smiður,
pípari eða múrari þykir ekki nógu
flott. Flestir eru komnir með skóla-
leti, nenna þessum fjórum árum
varla, nema bara til þess að „fá sér“
um helgar með öllu því dásamlega
fólki sem það hefur kynnst á
menntaskólagöngunni.
Undirlaunaðir kennarar fram-
haldsskólanna nenna þessu ekki
heldur, þeir fara fram á 17% launa-
hækkun, ríkið er til í að bjóða þeim
2,8%. Kennarastéttin fer í verkfall
og nemendurnir geta ekkert gert,
enda eru þeir ekki kröfuhafar á sitt
eigið nám. Sumir leggja mikið á sig í
verkfallinu á meðan aðrir hvíla lúin
bein, vinna, djamma og deila mynd-
um á samfélagsmiðlum sem bera
„hashtagið“ #Verkfall.
Með þessu móti mætti lýsa skóla-
kerfinu eins og það er í dag. Rúm-
lega 200 ára kerfi sem má rekja til
iðnbyltingartíma Prússa. Kerfi sem
fyrirlítur nýsköpun og tortímir
sköpunargáfu! Þetta kerfi er hannað
eins og verksmiðja þar sem nem-
endur færast á klukkutímafresti eft-
ir færibandi sem liggur frá einum
tíma í annan. Hlutverk skólanna er
að moka nemendum á einhverja
ákveðna braut og færa
þeim svo ofmetinn
gæðastimpil sem kall-
ast stúdentspróf í
hendurnar.
Á þessum 200 árum
hefur mikið vatn runn-
ið til sjávar. Maðurinn
er við það að fara að
stunda reglulegar
geimferðir sér til
skemmtunar og net-
væðingunni virðast
engin takmörk sett.
Aðgangur að upplýs-
ingum hefur aldrei verið betri og
framboð fyrirlestra og kennslu-
myndbanda á borð við TedEd og
KhanAcademy gerir fólki það tækni-
lega kleift að læra allt það, sem skól-
inn býður upp á, frítt og á styttri
tíma. En þrátt fyrir allar þessar
tækniframfarir hafa skólar og
kennsla nánast ekkert aðlagast
breyttum aðstæðum. Skólastofan
samanstendur ennþá bara af borð-
um, stólum og töflu!
Ástæðan er einföld: Nýsköpun
kemur aldrei frá opinberum stofn-
unum. Hvernig á menntun að geta
breyst til hins betra ef hún er í helj-
argreipum hins opinbera? Kostn-
aður ríkisins vegna hvers náms-
manns í framhaldsskóla er að jafnaði
um 600.000 krónur á ári. Miðað við
fjögur ár í framhaldsskóla kostar því
útskrifaður stúdent um 2,4 milljónir
króna. Kostnaður ríkisins vegna
allra framhaldsskóla í landinu er um
9,5 milljarðar króna.
Ef við gerum svo ráð fyrir því að
140 einingar séu til stúdentsprófs þá
er einingin metin á 17.143 krónur!
Þar sem flestir áfangar kjarnans eru
þriggja eininga áfangar er hver
áfangi metinn á 51.429 krónur! Hvað
í ósköpunum réttlætir þetta verð,
þegar sama efni er til á netinu end-
urgjaldslaust og vönduð spjaldtölva
gæti fengist fyrir svipað verð? En í
þessu peningagleypandi svartholi
má samt sjá smá ljóstíru; tækifæri
til þess að umbreyta íslenska fram-
haldsskólakerfinu í það nýstárleg-
asta og skilvirkasta á Norðurlönd-
unum, sem á sama tíma myndi auka
hamingju og ástríðu nemenda og
skapa betur launuð og skemmtilegri
kennarastörf.
Umbreyting skólakerfisins fælist í
svokallaðri „kúvendingu kennslu-
stofunnar“ (flipping the classroom),
þar sem tæknin væri í fararbroddi.
Nemandinn gæti hlustað og horft á
kennsluna heima og mætt svo í skól-
ann og leyst verkefni, þar sem kenn-
ari væri til að veita aðstoð ef þörf
kræfi. Svona gæti sérhver nemandi
lært á sínum eigin hraða og kenn-
arar hjálpað þeim á betri hátt. Núna
felst meginkostnaður nemenda í
kaupum á misgóðum kennslubókum
sem þarf að endurútgefa og uppfæra
reglulega. Með því að láta nemendur
frekar kaupa spjaldtölvur og nota
rafrænar bækur er hægt að lækka
bókakostnað nemenda til muna, auk
þess sem þetta fyrirkomulag væri
umhverfisvænna. Peningarnir sem
spöruðust við þetta gætu því frekar
runnið í námið sjálft.
Við einkavæðingu menntastofn-
ana á framhaldsskólastigi gætu ein-
staklingar fengið betra nám og
meira val. Stofnanir myndu keppast
við að bjóða besta námið á sem hag-
kvæmastan hátt. Áfangar væru fá-
anlegir á því verði sem markaðurinn
ákvæði og nemendur, sem nú væru
orðnir kröfuhafar á sitt eigið nám,
gætu haft talsvert meiri áhrif á það
sem þeir fengju út úr þjónustunni.
Þetta aukna valfrelsi myndi koma
gagnslausum áföngum út úr skóla-
kerfinu og svo gætu nemendur valið
meira hvaða þjónustustig þeir
þiggja. Sumir gætu eingöngu nýtt
sér námsþjónustu en aðrir gætu
borgað aukalega fyrir þann munað
sem við mörg hver teljum alltof
sjálfsagðan nú til dags.
Svona róttæk einka- og tækni-
væðing myndi skila sér í hagræð-
ingu, betri menntun og væri skref í
átt að bjartari og upplýstari framtíð!
Uppreisn námsins
Eftir Hörð
Guðmundsson
»Róttæk einka- og
tæknivæðing á
framhaldsskólastigi
myndi skila sér í hag-
ræðingu, betri menntun
og væri skref í átt að
bjartari og upplýstari
framtíð!
Hörður Guðmundsson
Höfundur er menntaskólanemi.
Lækjargötu og Vesturgötu
PÖNTUNARFRESTUR AUGLÝSINGA:
fyrir kl. 16 mánudaginn 31. mars.
NÁNARI UPPLÝSINGAR GEFUR:
Katrín Theódórsdóttir
Sími: 569 1105
kata@mbl.is
-Meira fyrir lesendur
BRÚÐKAUPSBLAÐIÐ
SÉRBLAÐ
Brúðkaupsblað
Morgunblaðsins
kemur út
föstudaginn
4. apríl
Fatnaður fyrir brúðhjónin,
förðun og hárgreiðsla,
brúðkaupsferðin, veislumatur,
veislusalir og brúðargjafir
meðal efnis í blaðinu.