Morgunblaðið - 29.03.2014, Side 35

UMRÆÐAN 35
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. MARS 2014
„Landið var fagurt
og frítt.“ Öldur.
Brotsjóir. Brim. Land
numið af fólki ólíkra
þjóða. Samskipti
manna í blíðu og
stríðu. Lífið öðlast
gildi með öðrum
manneskjum í sátt
við umhverfið. Bar-
átta, ástúð, hatur,
óáran, samhygð.
Dauðapestir. Eldgos. Ógnaröfl.
Sorg, barnadauði, samúð, lífs-
neisti, von. Svo birtist mönnum
kerling sem kölluð var elli. Og
elstir urðu gamlir. Sumir dóu
fljótt. Aðrir lögðust í kör. Ein-
staka nutu umönnunar. Aðrir
píndust. Hrjáðir – einir í horni.
Enginn heyrði andvörp í angist:
Ó, María, Guðs móðir. Hefurðu yf-
irgefið mig? Enginn elskar mig.
Vandræðabarn. „Líf mitt er til
fárra fiska metið.“ Gangur kyn-
slóðanna.
Í byrjun áttunda áratugar síð-
ustu aldar var neyð aldraðra
hjúkrunarsjúklinga í heimahúsum
grafalvarleg. Mörg hundruð úr-
ræðalausar fjölskyldur og ætt-
ingjar, einkum konur, vöktu yfir
foreldrum daga og nætur. Bið eft-
ir lausn, umönnun og öryggi varð
oft löng í kvíða og óvissu. Árið
1973 var Grensásdeild tekin í
notkun og allir fögnuðu deild end-
urhæfingar og lækninga. En veik-
um öldruðum fjölgaði sem hvergi
fengu pláss.
Árið l975 var öldrunarlækninga-
deild tekin í notkun í Hátúni, síðar
með dagdeild og móttökudeild.
Tímamót mörkuð með afburða-
starfi og faglegu teymi með til-
raun til samhæfingar allrar heima-
þjónustu á höfuðborgarsvæðinu.
Ráðgert var að byggja hjúkr-
unardeildir við B-álmu Borg-
arspítalans (1977) en þær urðu
sérdeildir vegna sjúkra aldraðra
og fyrsta deildin opnuð 1983.
Veikum öldruðum í heimahúsum
fjölgaði enn. Neyðarástand. Snjöll-
um datt í hug að breyta Hafnar-
búðum (gamla verkamannaskýlinu,
frá 1962, við höfnina í Reykjavík) í
hjúkrunarheimili. Glapræði, sögðu
sumir, að setja fár-
sjúka á heimili innan
um drunur og hávaða
bíla, skipa og annarra
farartækja. Tvær
deildir voru opnaðar
þar 1977 og dagdeild
á fyrstu hæð. Þeir
sem höfðu einhverja
hreyfi- og heilagetu
nutu þess í ríkum
mæli að fylgjast með
lífinu fyrir utan – lif-
andi! Með samvinnu
við fagfólk á öldrunar-
lækningadeild í Hátúni var stofn-
uð nefnd sem fór yfir umsóknir
þeirra sem sóttu um dvöl á hjúkr-
unarheimilum. Árið 1982 var opn-
uð öldrunardeild á Hvítabandinu
við Skólavörðustíg, nokkur pláss
voru á Eiríksgötuheimilinu (gamla
Fæðingarheimilinu), Droplaug-
arstaðir við Snorrabraut voru
teknir í notkun sama ár með 32
rými fyrir hjúkrunarsjúklinga og
hátt í 300 umsóknir bárust. Sama
ár voru samþykkt lög á Alþingi
um málefni aldraðra og sumir
spurðu: Hvers vegna sérstök lög
um aldraða – eru þeir ekki hluti af
almennu samfélagi? Eru þeir
kannski vandræðabörn?
Allt of margir aldraðir sjúkling-
ar og aðstandendur þeirra lifa í
óvissu sem skapar kvíða og örygg-
isleysi sem veldur svefntruflunum
– vonleysi og depurð sem veikir
ónæmiskerfið. Á Vífilsstöðum var
einnig opnuð hjúkrunardeild og
enn reynt að breyta og bæta. En
skjótt skipast veður í lofti. Eiríks-
götuheimili var lokað og sjúkling-
ar fluttir á Hvítabandið og 1997
voru sjúklingar á Hvítabandinu
fluttir á Landakot – Vífilsstöðum
var lokað og sjúklingar fluttir – og
fluttir aftur og Hafnarbúðum var
lokað 1997 og sjúklingar fluttir á
Landakot. Vandinn var mikill.
Fjöldi aldraðra beið á bráðadeild-
um sjúkrahúsanna og enn fleiri í
heimahúsum. Margir höfðu samúð
og löngun til góðra verka. En
samúð og löngun nægja ekki ef
engar eru aðgerðir.
Þegar ég var ungur forfærðum
við verkamennirnir í pakkhúsum
Eimskips kassa, pakka og sekki,
tókum til fyrir nýjar sendingar.
Gamalt og veikt fólk sem okkur
þykir vænt um færum við ekki til
eins og hverja aðra sekki.
Í mörgu var þó gengið til góðs í
tímans rás. Í janúar 1996 urðu
þáttaskil í öldrunarmálum með
sameiningu Landakots og Borg-
arspítalans, en árið 2000 varð
samruni Sjúkrahúss Reykjavíkur
og Landspítalans og til varð
Landspítali – háskólasjúkrahús
með nýju öldrunarsviði á Landa-
koti. Miklar framtíðarvonir eru
bundnar við öldrunarsvið Landa-
kots við greiningar, lækningar,
endurhæfingu og rannsóknir sem
þegar hafa skilað góðum árangri í
öldrunarmálum á Íslandi.
Hér skal ekki gleymt að nefna
Dvalar- og hjúkrunarheimilið
Grund sem stofnað var árið 1922
þegar 11.000 íbúar bjuggu í
Reykjavík og um 95.000 á öllu
landinu. Heimilið(n) hefur verið
rekið með reisn og framtíðarsýn
og veitt þúsundum Íslendinga at-
hvarf og öryggi. Hrafnista í
Reykjavík tók til starfa árið 1957
og tuttugu árum síðar í Hafn-
arfirði. Síðar bættust við heimilin
Sunnuhlíð, Seljahlíð, Sóltún,
Skjól, Eir, Sólvangur, Skógarbær,
Holtsbúð og fleiri. Þrátt fyrir allt
eru enn of margir aldraðir sem
lifa í óvissu. Sumir deyja fljótt.
Aðrir fá umönnum af alúð. Of
margir líða sálarkvöl – einir í
horni.
Öldruðum fjölgar hratt á næstu
áratugum og því skiptir máli að
framtíðaráætlanir gefi örugga
vissu og von um betri tíð. Vænt-
umþykja og virðing eru veigamikl-
ir þættir í mannlegum sam-
skiptum frá upphafi lífs – og ekki
síst er við stöldrum eitt andartak
við ós eilífðarinnar.
Vandræðabörn á efri árum
Eftir Þóri S.
Guðbergsson » Væntumþykja og
virðing eru veiga-
miklir þættir í mann-
legum samskiptum frá
upphafi lífs – ekki síst
er við stöldrum eitt
andartak við ós
eilífðarinnar.
Þórir S. Guðbergsson
Höfundur er félagsráðgjafi.
Kveikjan að þessum
skrifum er áhugavert
viðtal sem ég hlustaði á
við Jón Torfa Jónasson,
prófessor við Háskóla
Íslands. Í viðtalinu
fjallar Jón Torfi m.a.
um að menntakerfið
ætti stöðugt að taka
breytingum í takt við
þarfir nútímans, í skól-
um landsins sé mikil
gróska og að margir vinni þar frá-
bært starf. Einnig var fjallað um
mikilvægi fjölbreytninnar og að fólk
hafi val. Ég get tekið undir hvert orð
og þá sérstaklega vakti áhuga minn
umræðan um hversu hratt heimurinn
breytist meðal annars með tilkomu
hnattvæðingarinnar. Í starfi mínu
hef ég orðið áþreifanlega vör við
hversu eftirsóknarvert það er fyrir
margt af okkar unga fólki að vera læs
á mismunandi menningu og hafa í
sínu farteski ákveðin tól og tæki til að
geta bæði lifað og starfað víðsvegar
um heiminn. Jafnvel þó að börnin
okkar eigi ekki eftir að búa eða vinna
annars staðar en í sínu heimalandi þá
eru yfirgnæfandi líkur á að þau eigi
eftir að upplifa mismunandi menn-
ingu, tungumál og margskonar önn-
ur félagsleg sjónarhorn en þeirra
eigin.
Undanfarin ár hef ég tekið þátt í
því spennandi frumkvöðlastarfi að
skapa grunnskóla sem býður upp á
alþjóðlega menntun í íslensku um-
hverfi. Alþjóðaskólinn á Íslandi er
grunnskóli sem þjónar annarsvegar
nemendum sem dvelja tímabundið á
Íslandi og fá menntun sína einvörð-
ungu á ensku. Hinsvegar þjónar
skólinn einnig nemendum sem hafa
góðan grunn í íslensku og fá al-
þjóðlega menntun sína í alþjóðlegu
umhverfi en að góðum hluta á ís-
lensku. Þannig kemur skólinn ekki
einungis til móts við þarfir þeirra
sem dvelja tímabundið á landinu
heldur er hann einnig raunverulegt
val fyrir íslenskar og tvítyngdar fjöl-
skyldur sem vilja gefa börnum sínum
tækifæri til að fá alþjóðlega menntun
hér á landi.
Tungumál skólans eru enska og ís-
lenska auk þess sem skólinn býður
reglulega upp á námskeið í spænsku,
þýsku og kínversku svo eitthvað sé
nefnt. Í Alþjóðaskólanum notum við
alþjóðlega námsskrá sem kennt er
eftir í meira en 1000 skólum víðs-
vegar um heiminn. Það
má því segja að í stað
þess að byrja á heima-
landinu er heimurinn
allur strax undir og síð-
an er tengt við heima-
landið. Starfsfólk okkar
kemur víðsvegar að úr
heiminum sem og
margir af okkar nem-
endum. Við nýtum okk-
ur alþjóðleg mælitæki
til að meta hvar nem-
endur okkar standa í
ensku og stærðfræði
miðað við aðra nemendur víðsvegar
um heiminn. Jafnframt þreyta ís-
lenskir móðurmálsnemendur sam-
ræmd próf í íslensku og allir nem-
endur á tvítyngdu námsbrautinni
þreyta samræmdu prófin í stærð-
fræði.
Við sem samfélag erum að breyt-
ast. Með fækkandi landamærum hef-
ur laðast til okkar hæft fólk frá
margvíslegum löndum. Sumir vinna
tímabundið á Íslandi en aðrir setjast
hér að. Við Íslendingar höfum verið
dugleg að leita okkur menntunar er-
lendis og sum okkar hafa auðgað ís-
lenskt menningarlíf með því að snúa
aftur með erlendan maka og tvítyngd
börn. Líkt og talað var um í upphafi
þarf menntakerfið að fylgja þessum
breytingum eftir og bjóða upp á góða
menntunarmöguleika fyrir alla hópa.
Í tíu ár hefur Alþjóðaskólinn sinnt
þessum hópi fólks. Það sem við erum
þó ekki síður stolt af er að undanfarin
ár höfum við einnig getað boðið þeim
sem búa á Íslandi upp á alþjóðlega
menntun á íslensku og góða ensku-
kennslu. Ég hef stundum sagt að
skólinn þjóni þannig fjölskyldum sem
vilja gefa börnunum sínum þá gjöf að
geta lært á tveimur tungumálum í al-
þjóðlegu umhverfi. Þannig fá þau
góðan undirbúning fyrir framtíðina
þar sem krafan um menningarlegt
læsi, víðsýni, samvinnu og sköp-
unargleði verður sífellt meiri.
Alþjóðleg menntun
í íslensku umhverfi
Eftir Guðrúnu
Hönnu
Hilmarsdóttur
ȃg hef stundum sagt
að skólinn þjóni
þannig fjölskyldum sem
vilja gefa börnunum sín-
um þá gjöf að geta lært
á tveimur tungumálum í
alþjóðlegu umhverfi.
Guðrún Hanna
Hilmarsdóttir
Höfundur er skólastjóri
Alþjóðaskólans á Íslandi.
þegar þú vilt
kvarts stein
á borðið
Blettaábyrgð
Viðhaldsfrítt yfirborð
Slitsterkt
Bakteríuvörn
Viðarhöfða 1, 110 Reykjavík | Sími 566 7878 | www.rein.is
By Cosentino
Glæsilegt 325,4 fm. einbýlishús auk ca. 22 fm sólstofu í rólegri, lokaðri
götu á vinsælum stað miðsvæðis í borginni. Stórar stofur, sér hjóna-
svíta, 5-6 svefnherbergi. Möguleiki á aukaíbúð. Tvöfaldur bílskúr.
Gróinn og fallegur garður, gott útsýni. Stutt í alla þjónustu, verslanir
og góða skóla. Einstök eign á frábærum stað.
Aðalheiður Karlsdóttir, löggiltur fasteignasali, sýnir eignina.
Gsm: 893 2495
Stigahlíð 90, 105 Reykjavík
Opið hús sunnudag 30. mars frá kl. 16:00-16:30
OP
IÐ
HÚ
S
Grétar Haraldsson
Hrl. Lögg.fast.fyrirt.og skipasali
Aðalheiður Karlsdóttir
Lögg.fast.fyrirt.og skipasali
Berta Bernburg
Lögg. fasteignasali og leigumiðlari