Morgunblaðið - 19.07.2014, Page 27

UMRÆÐAN 27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. JÚLÍ 2014
Munurinn á öflugum skák-mönnum og miðlungsmeisturum liggur oft íþví að þeir fyrrnefndu
hafa meiri slagkraft. Jafnvel í stöð-
um þar sem allt iðar af „strateg-
ískum“ þanka er hugsunin um „rot-
höggið“ aldrei langt undan. Um
þessar mundir virðist ítalski stór-
meistarinn Fabiano Caruana vera
manna líklegastur til að veita Magn-
úsi Carlsen keppni í baráttunni um
heimsmeistaratitilinn. Ekki er langt
síðan hann lagði Norðmanninn að
velli og samantekt af viðureignum
þeirra leiðir í ljós að hann hefur
margsinnis reynst Magnúsi óþægur
ljár í þúfu. Spurningin sem sérfræð-
ingar hafa verið að velta fyrir sér er
auðvitað þessi: hefur þessi rólynd-
islegi Ítali nægan slagkraft? Hann
svaraði þeirri spurningu að sínu
leyti í eftirfarandi skák sem tefld var
á dögunum:
Caruana – Ponomariov
Staðan kom upp á stórmótinu í
Dortmund. Þar hefur Caruana
örugga forystu að loknum fimm um-
ferðum. Úkraínumaðurinn Ponom-
arinv var búinn að berjast við að
halda jafnvægi alla skákina en þá
kom “rothöggið“:
39. He7!! Dxe7 40. Ba6! Kxa6 41.
Da8 mát.
Til eru þeir sem setja samasem-
merki milli þankagangs skákmanna
og þeirra sem velja sér það hlut-
skipti að berjast í hnefaleika-
hringnum. Í „Bardaganum“ eftir
Norman Mailer, bók sem fjallar um
þungavigtarbardaga Mohammeds
Ali og Georges Foremans í Zaire í
Afríku haustið 1974, víkur höfundur
að einvígi Fischers og Spasskís í
Reykjavík 1972. Í áttundu lotu kom
Ali úr köðlunum og veitti Foreman
rothöggið fræga; af „fagurfræðileg-
um“ ástæðum hreyfði hann ekkert
við mótherjanum þegar hann féll í
gólfið, en þannig lýsti Norman Mai-
ler lokasekúndubrotum bardagans.
Sérfræðingar á borð við Ómar
Ragnarsson hafa haldið því fram að
á því augnabliki bardagans hafi „rot-
arinn“ Foreman í raun og veru stað-
ið á brauðfótum en það fór sennilega
framhjá meginþorra áhorfenda.
„Skákleg rothögg“ komu fyrir
vissulega fyrir í einvígi Spasskís og
Fischers:
5. einvígisskák:
Spasskí – Fischer
Spasskí hafði ekki teflt byrjunina
vel og frumvæðið var greinlega hjá
Fischer. Í 27. leik hörfaði Spasskí
með drottninguna, 27. Dd3-c2, en
nauðsynlegt var að leika henni til b1.
Svarið kom á svipstundu:
27. … Bxa4!
– og Spasskí lagði niður vopnin.
Eftir 28. Dxa4 Dxe4 hótar svartur
máti á e1 og g2. Fischer jafnaði met-
in í einvíginu með þessum sigri en
afleikur á borð við 27. Dc2 hafði ekki
sést í skákum Spasskís í einvígjum
og sjálfstraustið beið hnekki.
Heimsmeistaraeinvígi Kortsnojs
og Karpovs í Baguio á Filippseyjum
haustið 1978 stóð í meira en þrjá
mánuði. Mikil undiralda, spenna,
hótanir, dulsálfræðingar, klögumál
og kalt stríð. Tímahrak Kortsnojs
var dýrt í þessari stöðu.
17. einvígisskák:
Kortsnoj – Karpov
Hvítur getur loftað út og haldið
jafntefli með 39. g3 en Kortsnoj
valdi að hindra mát í borðinu og lék :
39. Ha1??
… og riddarameistarinn Karpov
var ekki seinn á sér:
39. … Rf3+!
– og Kortsnoj „kastaði inn hand-
klæðinu“. Eftir 40. gxf3 kemur 40 …
Hg6+ 41. Kh1 Rf2 mát!
Slagkrafturinn skiptir höfuðmáli
Skák
Helgi Ólafsson
helol@simnet.is
– með morgunkaffinu
Ísland er líklega eina landið í ver-
öldinni þar sem kristni hefur verið
frá upphafi byggðar. Ef til vill voru
hér í landi írskir einsetumenn sem
iðkuðu trú sína hér fyrir landnám og
einnig voru nokkrir landnámsmenn
kristnir. Svo var það árið 999 að leið-
togi heiðinna, Þorgeir lögsögumað-
ur, úrskurðaði að einn siður skyldi
vera lögtekinn, í þágu þjóðar-
einingar.
Fyrir kristnum mönnum á þessari
örlagastundu fóru Gissur hvíti og
Síðu-Hallur. Ísleifur sonur Gissurar
hvíta varð biskup og settist að á ætt-
ararfleifð sinni í Skálholt. Skálholt
varð strax menningarsetur og þar
hófst skólahald. Meðal nemenda Ís-
leifs var Jón helgi Ögmundsson,
Hólabiskup. Ávallt síðan hefur Skál-
holt verið athvarf kristni, menningar
og lista.
Þó varð Skálholt um skeið fórnar-
lamb niðurlægingar vegna þeirra
hallæra, sem urðu í kjölfar móðu-
harðinda. Biskupsstóll og skólahald
lögðust af í Skálholti árið 1801 en
biskupsstóll lagðist af á Hólum árið
1798. Þá var risin steinkirkja sú er
enn stendur á Hólum en allt var
hrunið í Skálholti.
Skálholt var ekki gleymt í huga
þjóðarinnar. Árið 1948 var Skál-
holtsfélagið stofnað. Félagið hafði
það að markmiði að endurreisa virð-
ingu Skálholts í minningu guðs-
kristni í landinu. 15 árum síðar var
dómkirkjan sem nú stendur vígð.
Kirkjan er sú tólfta á staðnum.
Vígsla kirkjunnar var ekki aðeins
kirkjuvígsla, hún var tákn þess að
Ísland var risið úr öskustó Móðu-
harðinda.
Kirkjan er nú friðuð sem eitt
höfuðdjásn byggingalistar á tutt-
ugustu öld. Um friðunina segir: „Í
útfærslu sinni á Skálholtskirkju
hafði Hörður [Bjarnason] hliðsjón af
Brynjólfskirkju sem stóð í Skálholti
frá 1650 til 1807, krosslöguð, með
þverskipi og hliðarskipum. Hún er
einstaklega glæsileg í sínum einfald-
leika og látleysi.“
Til hliðar við kirkjuna stendur
Skálholtsskóli sem einnig er frið-
aður. Um skólann segir í friðuninni:
„Við hönnun Skálholtsskóla höfðu
arkitektarnir [Manfreð Vilhjálms-
son og Þorvaldur S. Þorvaldsson]
fyrri tíða þorpsmynd í Skálholti í
huga. Byggingunni er skipt upp í
minni hús með tengigangi og til að
árétta mikilvægi samræmis í bygg-
ingum í Skálholti var skólinn hafður
í sömu litum og kirkjan.“
Í táknhyggju Skálholts er einfald-
leikinn í fyrirrúmi. Vissulega verður
sólarljósið margbreytilegt þegar það
skín um glugga Gerðar Helgadóttur.
Þannig er einnig um kristmynd
Nínu Tryggvadóttur fyrir altari
kirkjunnar. Myndin vekur hugrenn-
ingar hjá þeim er hennar njóta.
Í friðuninni segir um verk þeirra:
„Að innan er kirkjan einnig látlaus
og einföld og því njóta steindir
gluggar Gerðar Helgadóttur sín afar
vel. Í kirkjunni er mikið af listaverk-
um en ein helsta prýði hennar verð-
ur þó að teljast mósaíkmynd Nínu
Tryggvadóttur sem er í kórnum.“
Þegar kirkjan var risin af grunni
fóru þeir heiðursmenn sem höfðu
veg og vanda af verkefninu, herra
Sigurbjörn Einarsson biskup og
Hörður Bjarnason húsameistari, til
Skálholts. Biskup ámálgaði það við
húsameistara að reistur skyldi garð-
ur umhverfis kirkjuna. Húsameist-
ari taldi það af og frá, kirkjan stend-
ur á hæð og umhverfis hana skal
ekkert standa sem skyggir á hana.
Kirkjan er klettur sem skal verða
manninum leiðarljós. Á hana skal
ekkert skyggja. Á þetta féllst biskup
strax. Því hefur ekkert verið gróður-
sett umhverfis kirkjuna og allir leg-
steinar í kirkjugarðinum liggja við
moldu.
Þannig hefur Skálholtskirkja öðl-
ast virðingarsess í huga þjóðarinnar
í einfaldleika sínum. Skálholtskirkja
og Skálholtsskóli eru menningar-
setur þar sem kristni, fræðimennska
og tónlist eru í öndvegi.
En svo gerast ósköpin í einka-
framkvæmd. Það er reist hús horn-
skakkt á kirkjuna. Húsið er án til-
gangs, kallað tilgátuhús en án
tilgátu. Kennt Þorláki án nokkurra
tengsla við heilagan Þorlák. Um
friðun bygginga í Skálholti segir:
„Friðunin nær til innra og ytra byrð-
is Skálholtskirkju, ytra byrðis Skál-
holtsskóla auk nánasta umhverfis að
undanskilinni yfirbyggingu yfir frið-
lýstar fornleifar Þorláksbúðar.“
Þorláksbúð hin nýja nýtur því
ekki friðunar. Auk þess er hún illi-
lega á skjön við byggingarstíl og yf-
irbragð þeirra bygginga sem eru
friðaðar. Því er nauðsynlegt að húsið
verði flutt og fundinn staður þar sem
það spillir ekki heilsteyptu yfir-
bragði Skálholtsstaðar.
Gleðilega Skálholtshátíð.
Skálholtshátíð
Eftir Eið Svanberg Guðnason,
Hörð H. Bjarnason, Jón Hákon
Magnússon, Ormar Þór Guð-
mundsson, Þorkel Helgason og
Vilhjálm Bjarnason
»Kirkjan er
klettur sem skal
verða manninum
leiðarljós. Á hana
skal ekkert skyggja.
Eiður er fv. stjórnmálamaður, Hörð-
ur er fv. sendiherra, Jón Hákon var
framkvæmdastjóri, Ormar Þór er
arkitekt, Þorkell er próf. emeritus,
Vilhjálmur er alþingismaður.
Morgunblaðið/Brynjar GautiSkálholtskirkja,
Við bjóðum öll afmælisbörn
velkomin og gefum þeim fría
n
eftirrétt í tilefni dagsins.
afmaeli?
Attu´
Til hamingju!!!
H
ug
sa
sé
r!