Morgunblaðið - 08.08.2014, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 8. ÁGÚST 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Stjórn-málamenn,fjölmiðlar og
jafnvel sendimenn í
hámusteri kurteis-
innar í hverju landi,
utanríkisþjónust-
unni, hafa hvergi sparað sig
þegar þeir tala til Pútíns Rúss-
landsforseta eftir afskipti hans
af Úkraínu. Skotárásin á far-
þegaþotuna dró að sjálfsögðu
ekki úr.
Heima í Rússlandi er álitið á
Pútín allt annað og kannanir
sýna að hann hefur ríkulegan
stuðning hjá löndum sínum.
Bandaríkin og helstu sam-
herjar þeirra binda vonir við að
stuðningur við forsetann muni
dala hratt þegar viðskipta-
þvinganirnar fari að bíta.
Sagan kann mörg dæmi af því
hve snögglega vindátt vinsæld-
anna breytist. Winston
Churchill var úthrópaður stríðs-
æsingamaður af fjölmiðlum og
almenningi drjúgan hluta af 4.
áratug síðustu aldar og þeir fáu
sem nenntu að hlýða á ræður
hans þá gerðu það margir til að
púa á hann. Algjör kúvending
varð í almenningsálitinu eftir að
Adolf Hitler tók að sýna á spilin
sín. Árið 1964 sneri þetta öfugt
við. Þá lét Lyndon Johnson for-
seti gera miklar árásir á her-
sveitir kommúnista í Víetnam.
Milli 70% og 80% Bandaríkja-
manna studdu þessar árásir og
kannanir sýndu að mikill meiri-
hluti þeirra vildi að árásir yrðu
enn hertar. Johnson vann kosn-
ingar það ár með miklum yf-
irburðum. Fjórum
árum síðar var ann-
að hljóð komið í
strokk almennings.
Andstaðan við
stríðsreksturinn
var mikil, ekki síst í
flokki forsetans, og Lyndon
Johnson nær bugaður maður.
Hann ákvað að leita ekki eftir
endurkjöri og repúblikaninn
Nixon var kjörinn forseti.
Stundum er sagt að sagan
endurtaki sig, en oftast eru af-
brigðin mörg, þótt sumt sé líkt.
Vladimír Pútín getur því ekki
treyst á að hinn mikli stuðn-
ingur Rússa haldist um ókomna
tíð. En forsetinn er hvergi
smeykur, og tekur áhættu. Nú
hefur ríkisstjórn hans bannað
innflutning á matvælum frá
þeim þjóðum sem beita Rússa
refsiaðgerðum. Fréttir herma
að ríki ESB íhugi að kæra bann
Rússa fyrir Alþjóðlegu við-
skiptastofnuninni. Hljóta það þó
að teljast langsótt viðbrögð.
En ýmsir höfðu óttast að í til-
felli Evrópu yrði hönd skamma
stund höggi fegin. Ennþá hefur
Pútín þó ekki slengt út háspilum
sínum í trompi, því ekki hentar
að skrúfa fyrir gas fyrr en kóln-
ar í veðri.
En ekki er víst að hönd Pútíns
sjálfs muni lengi gleðjast yfir
sínu höggi, því að hætt er við að
rússneskir neytendur verði
smám saman pirraðir á innflutn-
ingsbanni á matvælum frá
þvingunarlöndunum. Sá pirr-
ingur mun beinast að Kremlar-
bændum.
Refskák Rússa við
vestrið er að mjak-
ast út úr alkunnum
byrjunum}
Austur-úkraínsk vörn?
Tveir af for-ystumönnum
Rauðu Kmeranna í
Kambódíu hafa nú
fengið dóm fyrir
hluta þeirra glæpa
sem þeir frömdu í
stjórnartíð þessa öfgafulla af-
sprengis kenninga Karls Marx
og Maós. Ótrúlegur fjöldi
Kambódíumanna, um tvær millj-
ónir, lét lífið í ofsóknum Rauðu
Kmeranna á áttunda áratug síð-
ustu aldar og í viðleitni þeirra til
að endurskapa þjóðfélagið.
Þessar tvær milljónir manna
eru því miður aðeins lítið brot af
þeim ógnarfjölda sem féll vegna
kommúnismans á liðinni öld.
Umbylting þjóðfélagsins sem
Stalín, Maó og félagar stóðu fyr-
ir í ríkjum sínum varð margfalt
fleirum að fjörtjóni og fór að
auki illa með líf flestra þeirra
sem þó lifðu af. Engar líkur eru
á að nokkur muni nokkru sinni
fá að gjalda fyrir þær þjáningar
og Pol Pot, leiðtogi Rauðu
Kmeranna, dó, eins og fyrr-
nefndir félagar, án þess að hafa
verið sóttur til saka.
Eins og gjarnan vill verða hef-
ur komið fram gagnrýni á dóm-
stólinn sem nú rétt-
ar yfir forsprökkum
Rauðu Kmeranna.
Hann hefur reynst
dýr og verið starf-
andi í tæpan áratug
án þess að mörg mál
hafi klárast. Að auki er langt um
liðið og þau sjónarmið heyrast
að betra væri að gleyma þessum
skelfilega tíma en að rifja hann
upp og viðhalda minningunni.
Þetta er að sumu leyti skiljan-
legt viðhorf því að hryllingurinn
sem Rauðu Kmerarnir stóðu
fyrir er slíkur að flestum liði
betur ef þeir vissu ekkert af
honum. Það þýðir þó ekki að
hægt sé að leyfa sér að horfast
ekki í augu við hrylling fortíðar-
innar. Nauðsynlegt er að láta þá
taka út sína refsingu sem sökina
bera og draga af glæpnum lær-
dóm.
Mannfyrirlitningin og mann-
vonskan sem fram kom í hel-
stefnum tuttugustu aldarinnar
má aldrei gleymast og þess
vegna er brýnt að dómstóllinn
ljúki verki sínu og dæmi þá sem
ábyrgð kunna að bera á skipu-
lögðum fjöldamorðunum í
Kambódíu.
Fólk má aldrei
gleyma hættunum
af helstefnum tutt-
ugustu aldarinnar}
Rauðir Kmerar fá loks dóm
B
ýsna athyglisverð uppreisn, sem
ekki sér fyrir endann á, hófst
nýverið í Noregi, hjá þeirri ann-
ars friðsömu frændþjóð okkar.
Upphafið má rekja til úrvinda
foreldra ungra barna sem settu inn myndir
á Facebook og aðra samskiptamiðla af dag-
legu fjölskyldulífi sínu og vildu þannig sýna
hvernig hversdagslíf margra barnafjöl-
skyldna er í raun og veru. Myndirnar sýna
m.a. barnaherbergi þar sem allt er á rúi og
stúi, barnsandlit útmökuð í súkkulaðikexi,
fjölskyldu sem liggur uppi í rúmi, horfir á
sjónvarpið og borðar snakk og barn sem fór
glaðbeitt í sundbol og stígvélum í skólann.
Myndunum fylgir gjarnan texti þar sem þær
eru m.a. sagðar birtar til höfuðs barna-
herbergjum sem eru innréttuð af innan-
húshönnuðum og prýdd smáútgáfum af helstu hönn-
unarperlum húsgagnasögunnar, spínatdrykkjum í
skólanesti og foreldrum sem hneykslast á öðrum for-
eldrum fyrir að senda börnin sín með djúsfernu og
samloku með osti í skólann.
„Við erum orðin þreytt á að reyna að vera fullkomnu
foreldrarnir, okkur tekst það aldrei. Það er í besta lagi
að borða pítsu, sem var keypt frosin í matvörubúðinni,
fyrir framan sjónvarpið ef okkur sýnist svo,“ er meðal
þess sem kemur fram í athugasemdum við myndirnar.
„Nú skulum við slappa af og minnka kröfurnar. Börn
þola miklu betur að fá upphitaða skyndirétti af og til
en að búa með foreldrum sem eru úttaugaðir af stressi
vegna krafna í uppeldis- og foreldra-
hlutverkinu sem þeir óttast að geta ekki
staðið undir.“
Fleiri en Norðmenn velta vöngum yfir
straumum og stefnum í uppeldismálum. Í
nýlegri bók bandaríska blaðamannsins
Jennifer Senior, All Joy and No Fun, eða
Eintóm gleði og engin skemmtun, segir hún
marga nútímaforeldra vera að sligast undan
því álagi sem fylgi foreldrahlutverkinu. Allt
of margir geri himinháar væntingar til
sjálfra sín og barnanna sinna og algengt sé
að uppeldi og barneignir stjórnist af mis-
gáfulegum lífsstílshugmyndum sem eigi
ekkert skylt við að ala upp börn. Margir
hafi hag af því að telja fólki trú um að upp-
eldi sé flókið. „Börn eru talin mesta upp-
spretta gleði sem fólk getur upplifað. Hvers
vegna eiga þá svona margir í erfiðleikum með að finna
sig í foreldrahlutverkinu?“ spyr Senior í bók sinni.
Í kjölfar uppreisnarinnar norsku, sem kölluð hefur
verið Projekt uperfekt eða Verkefni ófullkomleikans,
hafa fylgt bækur, umfjallanir og bloggsíður þar sem
þær uppeldisaðferðir og -hugmyndir um foreldra-
hlutverkið sem hafa verið einna mest í hávegum hafðar
í hinum vestræna heimi undanfarin ár og áratugi eru
dregnar í efa. Inntakið í allri þeirri umfjöllun er: Við
höfum gengið allt of langt í fullkomnunarviðleitni og
virðumst ekki hafa gengið til góðs. Nú er kominn tími
til að við hugsum okkar gang.
annalilja@mbl.is
Anna Lilja
Þórisdóttir
Pistill
Foreldrauppreisnin
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Ingvar Smári Birgisson
isb@mbl.is
Lækkun eldsneytisverðs áÍslandi að undanförnumá einkum rekja tillækkunar á heimsmark-
aðsverði á olíu og styrkingar ís-
lensku krónunnar gagnvart banda-
ríska dollaranum.
Stefán Karl Segatta, eldsneyt-
isinnkaupastjóri hjá N1, segir
ástandið í Úkraínu og Írak hafa
áhrif á eldsneytisverð á Íslandi, en
N1 lækkaði verð á 95 oktan bens-
íni um 2 krónur í kjölfar lægra
innkaupsverðs á eldsneyti. „Slökun
er á olíumarkaðnum eftir allt póli-
tíska umrótið sem hefur gengið á
undanfarna mánuði, þar má t.d.
nefna átökin í Úkraínu og Írak
sem dæmi. Menn höfðu þá áhyggj-
ur af því að ítök ISIS-samtakanna
í Írak hefðu áhrif á útflutning það-
an á olíu, en nú hefur komið í ljós
að átökin hafa ekki áhrif á útflutn-
ing olíu, allavega ekki hingað til,
en erfitt er að spá hvað framtíðin
ber í skauti sér. Þá einnig nefna
að íslenska krónan styrktist gagn-
vart bandaríska dollaranum.“
Þá bætir Stefán við að aukinn
akstur Íslendinga á sumrin hafi
ekki teljanleg áhrif á eldsneytis-
verð, heldur hafi pólitískt umrót
mun meira um það segja.
Gagnrýnir fákeppni
Runólfur Ólafsson, fram-
kvæmdastjóri Félags íslenskra bif-
reiðaeigenda, segir allar lækkanir
á olíuverði skipta máli, en hann
gagnrýnir fákeppni bensínstöðva
og skattlagningu á bensíni. „Allar
lækkanir á bensínverði skipta
máli. Ekki er óalgengt að venju-
legur fjölskyldubíll eyði tvö þús-
und lítrum á ári, en miðað við
tveggja króna bensínlækkun nem-
ur sparnaðurinn 4.000 krónum á
ári. Allur sparnaður telur, sér-
staklega þar sem bensínútgjöld
eru næststærstu útgjöld heim-
ilanna.“
Bandaríska verslunarkeðjan
Costco hefur sýnt áhuga á að opna
bensínstöðvar á Íslandi og Run-
ólfur tekur vel í þá hugmynd. „Við
teljum mjög jákvætt að fá aukna
samkeppni inn á olíumarkaðinn.
Það er frekar erfitt að komast inn
á markaðinn. Fyrir eru á markaði
eldri félög og sum sveitarfélög
hafa tekið pólitíska afstöðu um að
vilja ekki fjölga bensínstöðvum,
t.d. Reykjavík. Þá er aðgengið inn
á markaðinn orðið mjög takmark-
að, enda kemur ekki bensínstöð
nema önnur fari í burtu. Þetta er
mjög samkeppnishindrandi um-
hverfi en í þessu gegna kjörnir
fulltrúar stóru hlutverki.“
Skattur helmingur
verðsins
Runólfur telur skattlagningu
of háa. „Skattlagning er u.þ.b.
helmingur af bensínlítraverði í
dag. Sérstaða Íslands er að við bú-
um á stóru landflæmi og erum
ekki nema 300 þúsund. Gildi bíla-
samgangna er því meira hér en
annars staðar, þá sérstaklega í
hinum dreifðari byggðum, þar sem
bílasamgöngur eru lykillinn að því
að geta búið á ákveðnum svæðum,
þar sem ná þarf í grunnþjónustu
eftir löngum vegalengdum. Síðan
er heldur ekki val um almennings-
samgöngur í hinum dreifðari
byggðum eins og víða annars stað-
ar, þó að einhver breyting hafi
orðið á því á síðustu árum.Yfirvöld
á hverjum tíma hafa lagt það
traust á fólk að það sjái sér fyrir
samgöngum sjálft en á sama tíma
er það skattlagt mjög mikið. Í
raun er eiginlega enginn annar
þáttur í daglegu lífi okkar sem er
skattlagður jafn mikið og bílanotk-
unin,“ segir Runólfur en 121,44
krónur af heildarverði hvers
lítra af 95 oktan bensíni eru
skattar og önnur gjöld en
það er um 48,8% af heild-
arverði bensínlítra.
Bílanotkun er mest
skattlagði þátturinn
Yfirlit yfir þróun bensínverðs frá 2007-2014
20072008
Innkaupsverð Skattar/gjöld Álagning
300
250
200
150
100
50
0Kr.
2009 2010 2011 2012 2013 2014
53,36
88,83 72,69 75,12
119,59
30,98
31,44
115,18
102,66 100,22 94,08 88,62
121,44
39,04
120,50
38,92
119,03
31,07
115,27
38,08
104,65
43,60
103,36
35,81
193,00
239,09 226,03 225,70
265,56 259,73 257,25 249,09
Lítill verðmunur er á milli bens-
ínstöðva á Íslandi, svo lítill að
hann mælist í aurum fremur en
krónum. Orkan býður upp á
ódýrasta 95 oktan bensínið á
Íslandi, en bensínlítrinn kostar
þar 245,1 krónu. Lítrinn kostar
245,2 krónur hjá ÓB og Atl-
antsolíu, en hann kostar 245,5
krónur hjá Olís og N1. Þá kostar
bensínlítrinn 247,6 krónur hjá
Shell, en allt bensín sem selt er
hjá bensínstöðvum Shell er
bætiefnablandað.
Ef fjölskyldubíllinn eyðir 2
þúsund lítrum af bensíni á ári,
þá sparast 800 krónur á árinu
með því að kaupa bensín af
Orkunni, fremur en Ol-
ís eða N1. Þó bjóða
olíufyrirtækin
upp á bens-
ínlykla, sem
hægt er að nota
til að fá bensín á
lægra verði.
Nokkrir
aurar
sparast
LÍTILL VERÐMUNUR
Runólfur Ólafsson