Morgunblaðið - Sunnudagur - 19.10.2014, Blaðsíða 54

54 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19.10. 2014
Menning
B
ækurnar Karitas: án
titils og Óreiða á
striga eftir Kristínu
Marju Baldursdóttur
eiga sér stóran sess í
hjörtum margra en þær eru bæði
verðlaunaðar og vinsælar. Núna
lifnar Karitas, aðalsöguhetja bók-
anna, við á sviðinu en samnefnt
leikrit í leikstjórn Hörpu Arn-
ardóttur var frumsýnt í Þjóðleik-
húsinu á föstudagskvöldið.
Það stóð ekki á Hörpu að taka
leikstjórnarstarfið að sér. „Ég las
bókina og hún hafði töluverð áhrif
á mig og mér finnst Ólafi Egils-
syni hafa tekist vel upp með leik-
gerðina. Hann nýtir sér endurlit
til þess að koma sögunni til skila
en leikgerðin er upp úr fyrri bók-
inni. Karitas hefur dvalið í þrett-
án ár í Öræfasveitinni og fréttir
af því að systir hennar sé barns-
hafandi hreyfa við minningum
sem hún hefur forðast að rifja
upp. Þetta er saga af konu sem
kemst yfir trámatíska reynslu og
velur að standa með köllun sinni,“
segir hún en titilhlutverkið er í
höndum Brynhildar Guðjónsdóttur.
Hópurinn hittist síðastliðið vor
og fór yfir leikgerðina. Á þessum
tíma var Harpa nýbúin að lesa
Veröld sem var eftir Stefan Zweig
og segir hana haft mikil áhrif á
sig. „Þetta er stórkostleg bók sem
lýsir miklum umbrotatímum.
Gamli tíminn er að deyja og nýr
tími að fæðast. Listastefnur eins
og dada og súrrealisminn komu
fram á sjónarsviðið. Hugtakið yf-
irraunsæi varð til sem leggur
drauminn og veruleikann að jöfnu.
Ég hef alltaf heillast af súrreal-
ismanum. Það var dásamlega
hressandi að lesa stefnuyfirlýs-
ingar tuttugustu aldarinnar og
gott að setja sig aðeins inn í tíð-
arandann.“
Hún segir þau hafa tekið
snemma þá afstöðu að sýna ekki
list Karitasar beint á sviðinu held-
ur rannsaka frekar hennar hugar-
heim. „Hún hringsnýst inni í þrá-
hyggjukenndri hugsun en reynir
að ná tökum á lífi sínu. Til þess
að geta haldið áfram þarf hún að
sættast við það sem liðið er, segja
skilið við fortíðina og halda áfram.
Eða eins og segir í verkinu: Ekki
reyna að finna hina gömlu Karitas
finndu heldur nýja Karitas.“
Okkar Króníka
Sögusvið bókarinnar er tuttugasta
öldin en sagan gerist frá því að
Karitas er táningur þangað til
hún er nærri aldargömul. „Ég
skora á einhvern kvikmyndagerð-
armanninn að gera þáttaseríu úr
bókunum, taka Daninn sér til fyr-
irmyndar,“ segir Harpa og bætir
við að þetta gæti verið okkar
Króníka. Hún segir markmiðið
með sýningunni að velta frekar
hinu mannlega fyrir sér en hinu
sögulega. „Það er áhugaverðara
að skoða manneskjuna á sviðinu.“
Harpa rifjar upp leikhúsferðir
sem hún fór með afa sínum og
ömmu. „Það er gaman að vinna í
Þjóðleikhúsinu. Amma mín og afi,
Stefanía Runólfsdóttir og Guð-
mundur Grímsson, áttu fasta miða
í Þjóðleikhúsinu á neðri svölum.
Þegar ég var lítil stelpa kipptu
þau stundum mér og systur minni
með. Það voru ekki alltaf sæti
fyrir okkur svo við stóðum bara
við svalirnar og horfðum. Fyrsta
minning mín af sviðinu er blátt
ljós og kona í bláum búningi,“
segir hún en þetta var líklega
leikritið Nýársnótt í kringum árið
1970. „Þarna var kannski sáð fræi
til lífstíðar.“
Hún segir lestur bóka Kristínar
Marju og að rannska þennan
heimi veki upp „gríðarlegt þakk-
læti til forfeðranna, til ömmu og
afa, langömmu og langafa, fólksins
sem stritaði fyrir heilbrigðis- og
menntakerfi, sem lagði allt undir
til að koma börnunum sínum til
menntunar. Það er þyngra en tár-
um taki að fylgjast með aðförinni
að þessu sama kerfi í dag.“
Gúmmístígvélin merkust
Hún rifjar upp aðra minningu
tengda ömmu sinni. „Henni fannst
svo gaman að horfa á skýin og
lesa myndir í þau. Þetta er fólk
sem þráði fegurð í þessu mikla
striti. Ég spurði ömmu einu sinni
hver henni þætti merkilegasta
uppfinningin á 20. öldinni en hún
er fædd 1912. Það er allt þarna
inni, sími, sjónvarp, þvottavélar,
hrærivélar, heimilistæki og bíllinn.
Hún sagði: „Gúmmístígvélin, að
vera ekki alltaf blaut í fæturna.“
Systir langömmu minnar var góð
vinkona mín og ég ólst upp með
henni að hluta til. Þær voru alltaf
að sauma út og amma mín í föð-
urætt rak hannyrðaverslun. Þessi
fegurðarþrá, þráin eftir því að
skapa og vera frjáls er hverri
manneskju í blóð borið en lífinu
fylgja skyldur, ljúfar og sárar,“
segir Harpa.
Barneignir setja á margan hátt
strik í reikninginn hjá Karitas
eins og svo mörgum konum. „Mín
sýn á Karitas er að henni takist
mjög vel upp sem móður. Mér
finnst hún frábær móðir og hún
sameinar þetta tvennt að vera
móðir og listamaður. Valið stend-
ur ekki á milli þess að vera móðir
eða listamaður heldur hvort mað-
ur standi með draumum sínum.
Það er val sem allir standa
frammi fyrir.“
Ástarsamband Karitasar og Sig-
mars er áberandi hluti sögunnar
en Björn Hlynur Haraldsson fer
með hlutverk Sigmars. „Jú, jú,
þetta er bullandi ástarsaga. Þetta
er rómans, þess vegna er þetta
svona vinsælt,“ segir Harpa og
hlær en spurningin sem hún hef-
ur fengið hvað oftast er hver leiki
eiginlega Sigmar. „Spenningurinn
var greinilega mikill.“
Erum ekki að mynd-
skreyta bókina
Hún segir það flóknara að setja
upp leikgerð upp úr sögu en leik-
LEIKRITIÐ KARITAS FRUMSÝNT Í ÞJÓÐLEIKHÚSINU UM HELGINA
Að standa með
draumum sínum
ÞAÐ ÞARF EITTHVAÐ AÐ DEYJA TIL AÐ NÝTT FÆÐIST OG ÞAÐ LIGGUR Í EÐLI ÞESS AÐ
ÞROSKAST, SEGIR HARPA ARNARDÓTTIR LEIKSTJÓRI KARITASAR. HÚN FÆRIR ÞESSA
FRÆGU SÖGUPERSÓNU KRISTÍNAR MARJU BALDURSDÓTTUR Á LEIKSVIÐIÐ.
Inga Rún Sigurðardóttir ingarun@mbl.is
Brynhildur Guðjónsdóttir og Björn Hlynur Haraldsson í hlutverkum sínum
sem Karitas og Sigmar en leikritið er líka ástarsaga.
Ljósmynd/Eddi
Leikmyndahönnuður sýningarinnar er Finnur Arnar Arnarson.