Morgunblaðið - 06.11.2014, Qupperneq 52

52 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. NÓVEMBER 2014
FRÉTTASKÝRING
Hólmfríður Gísladóttir
holmfridur@mbl.is
Íslenskir æðarbændur reiða sig í
mun meiri mæli á tekjur af æðarrækt
en kollegar þeirra í Noregi. Meiri-
hluti íslensku æðarbændanna stund-
ar annan landbúnað samhliða dún-
tekjunni og helmingur sinnir varpi
sem er með yfir 600 hreiður. Íslensk-
ir æðarbændur eru einnig vongóðir
um að framtíðarhorfur í greininni séu
bjartar og að næsta kynslóð komi til
með að taka við. Í Noregi, þar sem
menn hafa unnið að því sl. ár að
markaðssetja æðarfuglinn og dúninn,
eru menn ekki alveg jafn bjartsýnir.
Þetta er meðal þess sem kemur
fram í nýrri samanburðarkönnun um
æðarrækt á Íslandi og í Noregi en
hún var unnin af Bioforsk Nord og
Basic Ísland og fjármögnuð af Nor-
dland Fylkeskommune og Æð-
arræktarfélagi Íslands. Á Íslandi var
úrtakið 178 æðarbændur og af þeim
svaraði 101 útsendum spurningalista.
Þátttakendur í Noregi voru 31 af 63
manna úrtaki. Könnunin var gerð sl.
haust.
Mikill munur er á æðarrækt á Ís-
landi og í Noregi. Á Íslandi hefur
dúntekju verið sinnt sleitulaust frá
landnámi en í Noregi hefur end-
urvakning átt sér stað á síðustu ár-
um, sérstaklega í Vega, sem er á
heimsminjaskrá UNESCO, m.a.
vegna sögu æðarræktar á svæðinu og
forystu kvenna í greininni.
Samkvæmt könnuninni er ríflega
helmingur æðarvarpa í Noregi með á
bilinu 1-50 hreiður og 80% færri en
100 hreiður en að sögn Guðbjargar
Helgu Jóhannesdóttur, nýsköp-
unarráðgjafa hjá Basic Ísland, hafa
Norðmenn verið mun duglegri við
markaðssetningu en Íslendingar,
sem hafa þó margir yfir 1.000 hreiður
í sínu varpi.
Ekki bara hobbíbúgrein
„Norðmenn eru litli bróðir í dún-
magni en stóri bróðir í markaðs-
setningu,“ segir Guðbjörg, sem hefur
heimsótt Vega og séð hvernig Norð-
menn fara að. „Þeir keyra ferðaþjón-
ustu og allt út á fuglinn eins og við
gerum með lundann hér,“ segir hún
en nær væri að gera æðarfuglinn að
þjóðarfugli Íslendinga vegna sér-
stöðu hans.
Guðbjörg segir að meðal athygl-
isverðari niðurstaðna könnunarinnar
séu þær að 54% æðarbænda á Íslandi
hafi heilsársbúsetu þar sem þeir
sinna æðarvarpi og 65% stundi ann-
ars konar búskap samhliða dúntekj-
unni. Þetta sé í mótsögn við hug-
myndir margra um æðarrækt sem
hobbíbúgrein.
Þá segjast 15,2% íslenskra æð-
arbænda hafa 26-50% heildartekna af
dúntekju og 76,1% á bilinu 0-25%
heildartekna. Guðbjörg segist telja
að margir séu nær 25% markinu, þar
sem þeir telja tekjurnar mikilvægar.
Þegar spurningalistinn var lagður
fyrir í Noregi var mælikvarðinn ann-
ar og sögðust 25 af 29 þátttakendum
hafa 0-5% árstekna sinna af æð-
arrækt.
Hændur að manninum
Að sögn Guðbjargar hafa yfirvöld í
Noregi gripið til ýmissa ráða til að
endurvekja æðarrækt og mannlíf á
afskekktum svæðum en samfara því
að byggðir fóru í eyði hvarf fuglinn.
Það sé til marks um hversu hændur
hann sé að manninum en að sögn
Guðbjargar hafa rannsóknir sýnt að
útvarp, flögg og dekk, og nálægð við
manninn yfir höfuð, laði fuglinn að.
Í Noregi er algengt að byggð séu
lítil hús fyrir æðarfuglinn og honum
séð fyrir þurrkuðu þangi til hreið-
urgerðar en í Noregi er allur dúnn
handhreinsaður og þeim mun erf-
iðara að ná úr honum grasi. Þótt hús-
in veiti einnig ákveðið skjól er fuglinn
þó ekki alveg óhultur fyrir vargi en í
Noregi er mávur, minkur og otur
meðal fjenda æðarfuglsins.
Sóknarfærin mörg
„Það er mjög mikil umönnun sem
tengist þessum fugli og það er það
sem gerir sögu hans svo einstaka.
Það er svo sterkt samband milli
manns og fugls,“ segir Guðbjörg um
æðarfuglinn. „Það myndast kært
vinasamband og verðlaunin eru
dúnninn,“ segir hún.
Annað sem er ólíkt með íslenskri
og norskri æðarrækt, að sögn Guð-
bjargar, er vinnsla dúnsins. Í Noregi,
þar sem heildarmagnið yfir árið er á
að giska 7 kg, er dúnninn gjarnan
fullunninn í vörur af æðarbændum en
á Íslandi eru menn á „hráefnismark-
aði“, eins og hún kemst að orði.
Guðbjörg segir að eitt af mark-
miðum könnunarinnar hafi verið að
kanna möguleikana á því að auka full-
vinnslu dúns hér heima fyrir. „Þarna
held ég að séu alveg gríðarleg tæki-
færi fyrir okkur að laga okkur að og
kannski fara inn á nýjan markað,“
segir Guðbjörg en á meðan kílóverðið
á dún hafi verið upp undir 200 þús-
und hafi dúnsængur verið að seljast í
Japan fyrir í kringum 1,2-1,5 millj-
ónir króna. Í eina sæng eru jafnan
notuð um 800-1.000 grömm af æð-
ardún.
Guðbjörg segir mikla möguleika
felast í markaðssetningu æðarfugls-
ins, bæði vegna þess hve mannúðleg
æðarræktin sé og vegna þess hve
sérstakur æðardúnninn er. „Þetta er
einstök náttúruafurð,“ segir hún.
Könnunina má finna á ice-
landeider.is.
Fjölmörg tækifæri í dúninum
 Íslenskir æðarbændur horfa björtum augum til framtíðar  Umtalsverður munur á æðarrækt á
Íslandi og í Noregi samkvæmt nýrri könnun  Miklir möguleikar í fullvinnslu og markaðssetningu
Hreiður Talsverður munur er á því hvernig menn bera sig að þegar þeir hirða dúninn úr hreiðri æðarkollunnar.
Óhreinsaður dúnn Mörg tækifæri felast í fullvinnslu dúns á Íslandi.
Æðarrækt
» 70% svarenda í Noregi
sögðust finna óklakin egg í
æðarvarpinu ár hvert en meðal
svarenda á Íslandi var hlut-
fallið 30%.
» Mjög fáir sögðust stunda
uppeldi á æðarungum.
» 60% íslenskra æðarbænda
vakta varpið á varptíma.
» Í Noregi er dúninum safnað
eftir að æðarkollan hefur yf-
irgefið hreiðrið. 58% íslenskra
svarenda sögðust setja hey
eða óseljanlegan dún í hreiðr-
in. Einn sagðist ekki setja neitt
í hreiðrin í staðinn fyrir dúninn.
» Guðbjörg segir sífellt meiri
eftirspurn erlendis eftir þvegn-
um dún og telur að þvo ætti
stærstan hluta dúnsins hér á
landi til að auka verðmæta-
sköpun.
» Norðmenn eru mun meira
uggandi vegna fæðuskorts fyr-
ir fuglana en Íslendingar.
» Í nokkrum löndum er æð-
arfuglinn skotinn og étinn.
Airwaves-hátíðin
er hafin og þús-
undir innlendra
og erlendra
gesta sækja mið-
borgina heim til
að njóta tónlist-
ar á helstu tón-
leikastöðum
Reykjavíkur:
Hörpunni, Lista-
safninu, Íslensku
óperunni og víðar.
Undanfarin ár hefur verið efnt
til Miðborgarvöku að vori og
hausti. Miðborgarvaka haustsins
verður í kvöld, fimmtudaginn 6.
nóvember, í miðri Airwaves-
stemningu. Opið verður til kl.
22.00 í verslunum og lengur hjá
mörgum, bæði verslunum og veit-
ingahúsum, segir í tilkynningu frá
Miðborginni okkar.
Miðborg-
arvaka
haustsins
Þúsundir gesta
sækja Airwaves.
ÁLÞAKRENNUR
Viðhaldslitlar
Þegar hús eru klædd með „viðhaldsfrírri“ klæðningu
er nauðsynlegt að nota „viðhaldsfríar“ þakrennur
Rennurnar frá Grövík Verk í Noregi eru gerðar úr 0.9 mm áli og tærast ekki,
ryðga né brotna. Fyrsta rennan var framleidd árið 1956 og er enn í notkun.
Litir til á lager: Svartar, hvítar, gráar, rauðbrúnar og ólitaðar.
Seljum einnig varmaskiptasamstæður, loftræstistokka og tengistykki.
Smiðjuvegi 4C
Box 281 202 Kópavogur
Sími 587 2202
Fax 587 2203
hagblikk@hagblikk.is
www.hagblikk.is
HAGBLIKK ehf.