Stígandi - 01.10.1946, Side 5

Ritstjóri:
BRAGI SIGURJÓNSSON
Afgreiðslumaður:
JÓN SIGURGEIRSSON
Klapparstíg 1 — Akureyri
Sírni 274 - Pósthólf 76
ÚRKYNJUN EÐA MENNTUN?
Eftir dr. MATTHÍAS JÓNASSON
STIGANDI
Okt.—Des. 1946 — IV. ár, 4. hefti
Fyrir nokkrum árum kynntist ég telpu á unglingsaldri. Hún
þjáðist af verulegri lömun, sem meðal annars náði til talfæranna.
Hún var af þessum sökum mállaus. Ég gerði á henni ýmsar rann-
sóknir. Greindin var góð, e. t. v. mætti tala um góðar gáfur, en
þær nutu sín ekki, vegna þess að málið vantaði. Ég hefi aldrei séð
þessa telpu síðan. Samt hefir mynd hennar ekki máðst í huga mín-
um. Einkum eru það augun, sem ég get ekki gleymt. Undir fölu
enninu loguðu þau í eins konar samblandi af fjöri og þunglyndi.
Þau lýstu í einum svip sárum örlögum þessa barns. Tjáningar-
vana gáfur, fjötraður hugur, sál, sem annars hefði verið fleyg,
fangi í hálfdauðum og ónothæfum líkama. Myndin læstist inn í
huga minn. Telpan var vel kynjuð, en'ættin hafði úrkynjast af
langvarandi óhóflegri áfengisnautn.
Það er gamalt orðtak og alkunnugt, að hver sé sinnar gæfu smið-
ur. En eins og flest máltæki, felur það í sér aðeins hálfan sannleika,
að hinu leytinu er það rangt. Sannleikskornið er það, að með
hæfilegum sjálfsaga og markvissum æfingum getur einstaklingur-
inn ráðið nokkru um þroska sinn, getur hann skapað sér lífsháttu
í samræmi við beztu þáttu eðlis síns og þannig beinlínis stuðlað
að gæfu sinni. Á hinn bóginn er orðtakið rangt vegna þess, að höf-
undur þess gaf engan gaum þeim duldu álögum, sem eðli hvers
manns er hneppt í, og hann fær ekk brotizt undan: Erfðunum.
Og yfir þau sést mörgum, sem dærna um þroskamegund einstakl-
ingsins. I alþýðlegri hugsun er orðið „einstaklingur" enn í dag
STÍGANDI 243
16*