Stígandi - 01.10.1946, Blaðsíða 19

sem þeir kunna lítt með að fara, gera að miklu leyti að eyðslufé
og sólunda í óhófi. Slíkir menn hafa iivergi orðið siðgæðismenn-
ingu þjóða sinna til mikilla heilla. Þeir vaxa eins og gorkúlan,
rótlausir og viðnámslitlir. Það eru menn af þessu tæi, sem nú
setja um of svip á samkvæmismoral íslendinga. Þeir kunna sér
ekki hóf með þann auð, sem þeir öfluðu sér án verulegrar
áreynslu. Og fávís almenningur, einkum æskan, trúir því, að þessir
menn séu til fyrirmyndar, þeirra fordæmi ættu að réttu lagi allir
að fylgja. Þess vegna er hér á landi, framar öllu í höfuðstaðnum, sú
skoðun að ná tökum á æskulýðnum, að sá sé ekki maður með
mönnum, sem ekki neyti áfengis, helzt í óhófi. En við lifum hér
yfir efni fram, fyrst og fremst siðferðilega, en einnig fjárhagslega.
Þó að tekjur okkar og eignir séu taldar háum tölum á pappírnum,
vitum við það öll, að við erum fátæk þjóð og byggjum fátækt
land, og þjóðleg menning okkar mun ekki eiga sér lengri aldur
en við höfum hófsemina í heiðri. Því er það skylda okkar að
temja æskunni hófsemi og nægjusemi, ekki aðeins vegna efna-
hagslegrar nauðsynjar, heldur af því að hófsemi er ein af æðstu
dyggðum mannsins.
Hvar stendur æskan sjálf í þessari baráttu? Hefir hún ekki
þegar snúizt til varnar jDeirri menningarhugsjón, sem við stefn-
um í voða? Kenna ekki fræðirit um sálarlíf unglingsáranna okkur
það, að æskan hrífist af sínum eigin hugsjónum, vilji ganga sínar
eigin brautir, keppa að sínu eigin markmiði, gagnrýna alla félags-
skipun og hefð, varpa frá sér sleni og nautnafíkn eldri kynslóð-
anna, byggja upp nýjan og betri heim? Svo segir í þeim vísu
bókum, og víða finnum við þessa skoðun staðfesta í sögunni. En
ef við lítum á þá æsku, sem nú vex upp á Íslandi, fáum við ekki
varizt þeirri hugsun, að hún sé æði hagvön á þeim slóðum, sem
feðurnir tróðu. 1 mínum augum er heilbrigð æska full af upp-
reisnarhug, eldmóði, sóknarvilja. Hún ætti að afhjúpa lesti okkar,
fyrirlíta okkur þeirra vegna, sverja þeim eilíft stríð. Jafnvel þó að
þessi idealistiska háspenna stæði ekki nema þangað til æskumað-
urinn er fullvaxinn, fær stöðu, stofnar heimili og forpokast með
sóma, eins og kynslóð foreldranna gerði, bæri þó af henni bjarma
hárra hugsjóna og eldlegrar hrifni. En hjá íslenzkri nútímaæsku
verður slíks byltingarvilja naumast vart. Hún vill líkjast okkur,
nema hvað hún vonar að eignast miklu meiri auð, þurfa minna
erfiði á sig að leggja, njóta lífsins taumlausar en við. Sauðtöm
eltir hún okkur niður í það fen, sem við sitjum nú í.
STÍGANDI 257
17