Fréttablaðið - 19.02.2014, Blaðsíða 24

KYNNING − AUGLÝSINGVinnuvernd MIÐVIKUDAGUR 19. FEBRÚAR 20142
Vinnuvernd er hluti al-mennra mannréttinda og á sérhver starfsmaður rétt
á því að snúa heill heim úr vinnu
sinni að sögn Eyjólfs Sæmunds-
sonar, forstjóra Vinnueftirlitsins.
Hann minnir á að í mannréttinda-
yfirlýsingu Sameinuðu þjóðanna
sé kveðið á um rétt til góðra vinnu-
skilyrða og í félagsmálasáttmála
Evrópu um réttinn til öruggra og
heilsusamlegra vinnuskilyrða.
„Í fjölmörgum samþykktum Al-
þjóðavinnumálastofnunarinnar
er ítarlega kveðið á um það hvern-
ig vernda skuli launþega gegn slys-
um og óhollustu og tryggja þeim
um leið góð vinnuskilyrði.“ Að
sögn Eyjólfs sýna erlendar rann-
sóknir að vinnuslys og atvinnu-
tengdir sjúkdómar kosta vest-
ræn samfélög eins
og okkar um 3-4%
af landsframleiðslu.
„Það svarar til 50-70
milljarða króna hjá
okkur Íslendingum.
Stærstur hluti þess
er vegna sjúkdóma
og slits sem leiðir til
vinnutaps og ótímabærrar örorku
starfsmanna. Vinnan sem slík er
holl hverjum manni og mikið böl
felst í því að hafa ekki atvinnu.“
Eyjólfur segir það endurspegl-
ast í vinnuverndarlögum okkar,
lögum nr. 46/1980 sem fjalla um
aðbúnað, hollustuhætti og öryggi
á vinnustöðum. „Lögin skilgreina
meðal annars eftirfarandi mark-
mið: að tryggja öruggt og heilsu-
samlegt starfsumhverfi sem jafn-
an sé í samræmi við
félagslega og tækni-
lega þróun í þjóð-
félag inu. Einnig
segja þau til um að
tryggja skuli skil-
yrði f yrir því að
innan vinnustaða sé
hægt að leysa örygg-
is- og heilbrigðisvandamál í sam-
ræmi við gildandi lög og reglur,
meðal annars í samræmi við ráð-
leggingar aðila vinnumarkaðarins
og í samræmi við ráðleggingar og
fyrir mæli Vinnueftirlits ríkisins.“
Hann minnir á að vinnuveit-
endur beri meginábyrgð á því að
tryggja öruggar og heilsusamlegar
aðstæður á vinnustað, meðal ann-
ars með því að gera áhættumat og
áætlun um forvarnir. Starfsmenn
hafi þó líka skyldur og ber að
fara eftir þeim reglum sem gilda
á vinnustaðnum. „Vinnuvernd-
in nær til margra þátta. Öryggi og
slysavarnir koma kannski fyrr upp
í hugann en aðrir þættir, svo sem
forvarnir gegn sjúkdómum, t.d. í
stoðkerfinu, streituvarnir og ein-
eltisstefna skipta líka miklu máli.“
Vinnueftirlitið hefur eftirlit með
framkvæmd laga og reglugerða
á þessu sviði en annast einnig
margs konar fræðslu sem upplýs-
ingar eru um á heimasíðu stofn-
unarinnar, vinnueftirlit is. Þar er
einnig að finna margs konar leið-
beiningar, svo sem vinnuum-
hverfisvísa fyrir ýmsar atvinnu-
greinar og áhættuþætti.
Vinnuvernd er
mannréttindi
Vinnuslys og atvinnutengdir sjúkdómar kosta samfélagið 50–70
milljarða á ári. Stærstur hluti þess er vegna sjúkdóma og slits
sem leiðir til vinnutaps og ótímabærrar örorku starfsmanna.
„Vinnan sem slík er holl hverjum manni og mikið böl felst í því að hafa ekki atvinnu,“
segir Eyjólfur Sæmundsson, forstjóri Vinnueftirlitsins. MYND/STEFÁN
Útgefandi: 365 miðlar ehf., Skaftahlíð 24, s. 512 5000
Umsjónarmenn auglýsinga: Sverrir Birgir Sverrisson, sverrirbirgir@365.is, s. 512-5432
Ábyrgðarmaður: Jón Laufdal.
2008 2009 2010 2011 2012
Fjöldi tilkynntra vinnuslysa á 10.000 starfandi 104 81 80 92 92
Fjöldi tilkynntra slysa í opinberri þjónustu 51 69 70 73 86
Fjöldi tilkynntra slysa í mannvirkjagerð 215 138 115 98 72
Fjöldi tilkynntra slysa í fi skiðnaði 257 209 258 392 371
Fjöldi tilkynntra slysa í fl utningastarfsemi 98 73 97 82 90
Fjöldi vinnuslysa á hverja 10.000 starfandi
Góður starfsandi á vinnu-stað er ekki sjálfgefinn. V i n nuveitendu r get a
með áhættumati á félagslegum
og andlegum þáttum í vinnu-
umhverfinu búið til góðan anda
á vinnustað. Þessir þættir eru
mikilvægir fyrir allan rekstur að
sögn Ástu Snorradóttur, hjúkr-
unar- og félagsfræðings.
„Þegar v innuumhverf i er
tryggt er það líklegt til árangurs
bæði hvað varðar starfsmanna-
mál og rekstur viðkomandi fyr-
irtækis,“ útskýrir Ásta. „Ef ein-
göngu er lögð áhersla á hvatn-
ingu starfsmanna en ekki búið
til gott skipulag í kringum and-
lega og félagslega þætti skilar
það ekki jafn miklu. Það er ekki
nóg að segja bara „við ætlum
að styðja hvert annað“, held-
ur verður að skýra hvernig á að
gera það.“
Röð og regla veitir öryggi
Þeir þættir sem huga þarf að eru
meðal annars öruggt vinnu-
umhverfi, samskipti á vinnu-
stað, hvert á að leita eftir aðstoð
og álag svo eitthvað sé nefnt.
Hversu mikið frjálsræði hefur
fólk í vinnunni? Er vinnutíminn
sveigjanlegur? Og ekki síst þarf
að skoða hvort kröfur á starfsfólk
eru hæfilegar, eru verkefnin of fá
eða of mörg, nægilega krefjandi
eða óraunhæf?
„Alla þessa þætti þarf að
skipuleggja vel svo þeir nýt-
ist og komi fólki til góða. Þegar
það er gert veit fólk hvernig það
á að haga vinnu sinni og ofan
á þann grunn er svo hægt að
bæta hvatningu og öðrum þátt-
um til að auka afköst og gleði í
vinnunni,“ segir Ásta.
„Ég líki þessu gjarnan við fata-
skáp, ef allt er í óreiðu í skápnum
finnur maður aldrei fötin sem
maður er að leita að. En ef allt er í
röð og reglu veit maður nákvæm-
lega hvað maður er að gera og það
skapar öryggi og vellíðan.“
Einelti á vinnustað
Ásta segir áhættumat á andleg-
um og félagslegum þáttum for-
varnarstarf. Kanna þurfi reglu-
lega hvernig starfsfólki líður í
vinnunni og reyna að bæta þá
þætti sem ekki reynast í lagi. Ein-
elti á vinnustað er alvarlegur þátt-
ur og skaðlegur. Það er skylda at-
vinnurekanda að draga úr hættu
á að þær aðstæður skapist sem
leitt geta til eineltis. „Þegar and-
legt og félagslegt vinnuumhverfi
er gott og vel skipulagt og búið að
fara yfir þá áhættuþætti sem geta
skapast, er það forvörn og jafn-
framt öflugasta vopnið í eineltis-
málum. En það verður líka að vera
til viðbragðsáætlun varðandi ein-
elti,“ segir Ásta.
„Fyrirtæki verða að hafa stefnu
í eineltismálum, gera starfsmönn-
um ljóst að einelti er ekki liðið á
vinnustaðnum og fræða fólk um
það hvað einelti er og hvernig
hægt er að vinna saman án þess
að skapa erfiðar vinnuaðstæður.
Ef einelti kemur upp þarf að fara
yfir alla þætti í vinnuumhverfinu
og finna ástæðuna. Af hverju gerð-
ist þetta? Síðan þarf að sauma fyrir
þær hættur sem gátu hafa orðið til
þess að einelti átti sér stað.“
Gott skipulag
veitir öryggi
Andlegi og félagslegi þátturinn í vinnuumhverfinu
er mikilvægur, að sögn Ástu Snorradóttur,
hjúkrunar- og félagsfræðings hjá Vinnueftirlitinu.
Við erum líklegri til að afkasta meiru ef okkur
líður vel í vinnunni og einnig höldumst við lengur
á vinnumarkaðnum.
Ásta Snorradóttir, hjúkrunar- og félagsfræðingur hjá Vinnueftirlitinu, segir fólk afkasta
meiru og endast lengur á vinnumarkaði líði því vel í vinnunni. MYND/STEFÁN
Enginn fer til vinnu með það í
huga að verða fyrir vinnuslysi
eða öðru tjóni. Slysatíðni hér-
lendis er á niðurleið og meiri
vakning hefur átt sér stað um
gildi forvarna.
Vinnan er grundvöllur velmeg-
unar og vellíðunar fyrir einstak-
linga og samfélagið í heild sinni.
Það fer enginn til vinnu með það í
huga að verða fyrir vinnuslysi eða
öðru tjóni vegna vinnu sinnar og
öll viljum við komast heil heim.
Okkur bera að gera vinnuna sem
hættuminnsta og fylgja innlend-
um og alþjóðlegum reglum á sviði
vinnuverndar. Öll verk þarf að
skipuleggja þannig að áhætta við
þau verði sem minnst. Ef ekki er
hægt að framkvæma verkefni án
þess að heilsunni sé stefnt í voða
eigum við að velja aðrar aðferðir
og beita öðrum vinnubrögðum.
Þegar horft er á töfluna um
fjölda vinnuslysa má sjá að slysa-
tíðni er á niðurleið fyrir allar
starfsgreinar. Þetta má helst rekja
til mannvirkjageirans þar sem
fjöldi slysa hefur farið lækkandi
ár frá ári. Störfum í bygginga-
og mannvirkjagerð hefur fækk-
að umtalsvert samhliða því að
vakning hefur orðið um svokall-
aða núll-slysastefnu, bæði meðal
verkkaupa og verktaka.
Í fiskvinnslu hefur tilkynnt-
um slysum fjölgað sem tengist að
hluta betri skráningu. Engu að
síður er um þre- til ferfalt hærri
slysatíðni í fiskvinnslu en í öðrum
greinum. Árið 2013 hóf Vinnu-
eftirlitið átak til að fækka slysum
í fiskvinnslu en ljóst er að mikið
verk er fram undan. Það þarf að
verða vitundarvakning meðal at-
vinnurekenda og launþega í fisk-
vinnslu um víðtækt áhættumat.
Vinnuslysum í opinberri þjón-
ustu fjölgar einnig. Þetta er al-
þjóðlegt vandamál vestrænna
ríkja þar sem heilbrigðisgeirinn
er með hættulegustu vinnustöð-
um með tilliti til vinnuslysa og at-
vinnusjúkdóma. Í þessum geira er
mikið álag og vítahringur álags og
heilsutjóns fælir frá.
Það er skýrt kveðið á um að börn
eigi ekki að vinna hættuleg störf.
Frá 2010 til loka árs 2013 slösuð-
ust þó um 270 börn yngri en 18 ára
í vinnuslysum sem tilkynnt voru
til Vinnueftirlitsins. Vinnuslys eiga
ekki að vera í reynsluheimi okkar
og alls ekki barnanna okkar. Kerf-
isbundið slysaáhættumat, alltaf
alls staðar, er besta fjárfestingin!
Vinnuslys eru alls engin tilviljun