Læknablaðið - 15.04.2000, Blaðsíða 69

UMRÆÐA & FRÉTTIR / STARFSREGLUR TÖLVUNEFNDAR
mgr. 15. gr. laganna er sérstaklega áréttað
að sjúkraskrár skuli geymdar á tryggum
stað. í 28. gr. laga nr. 121/1989, um skrán-
ingu og meðferð persónuupplýsinga, er
mælt svo fyrir að beita skuli virkum ráðstöf-
unum er komi í veg fyrir að upplýsingar séu
misnotaðar eða komist til óviðkomandi
manna. Eins og áður segir er tekið fram í 1.
mgr. 9. gr. reglugerðar nr. 227/1991 um
sjúkraskrár og skýrslugerð varðandi heil-
brigðismál að forstöðumenn bera ábyrgð á
skjalavörslu sjúkrastofnana. Petta ákvæði
er samhljóða 2. mgr. 6. gr. laga nr. 66/1985,
um Þjóðskjalasafn Islands, um ábyrgð for-
stöðumanna á skjalasöfnum stofnana sem
þeir stýra. Ef skjalastjórnun, umbúnaði
skjalasafna og aðgangi að þeim er verulega
áfátt, getur forstöðumaður bakað sér
ábyrgð og sætt áminningu, frávikningu og
eftir atvikum refsingu, ef sakir eru miklar.
Svo framangreindum lögum og reglugerð
sé í framkvæmd fylgt, verða að vera í gildi
skýrar verklagsreglur á hverri stofnun um
það hver hafi aðgang að skjalasafni þar sem
sjúkraskrár eru varðveittar og ljóst sé hver
er bær að lögum til þess að taka afstöðu til
erinda sem berast um aðgang að sjúkra-
skrám í þágu vísindarannsókna og þess
háttar. Sjá verður til þess með virkum úr-
ræðum að festa sé í framkvæmd slíkra
reglna og þeim fylgt eftir með innra eftirliti.
Samkvæmt lokamálsgrein 15. gr. laga nr.
74/1997 um réttindi sjúklinga ber vörslu-
manni að skrá í sjúkraskrá í hvert sinn sem
hún er skoðuð vegna vísindarannsóknar.
Væntanlega ber að lágmarki að skrá hverj-
um veittur var aðgangur að sjúkraskránni,
hvenær það var gert, á grundvelli hvaða heim-
ildar og loks hver hafi heimilað aðganginn.
6. Þagnarskylda lækna
og annarra heilbrigðisstarfsmanna
um efni sjúkraskráa
A opinberum starfsmönnum hvflir þagnar-
skylda um upplýsingar um viðkvæma einka-
og almannahagsmuni sem þeir komast að í
starfi sínu eða vegna starfs síns. Samkvæmt
18. gr. laga nr. 70/1996, um réttindi og skyld-
ur starfsmanna ríkisins, er hverjum starfs-
manni skylt að gæta þagmælsku um atriði er
hann fær vitneskju um í starfi sínu og leynt
skulu fara samkvæmt lögum, fyrirmælum
yfirmanna eða eðli málsins. Þagnarskylda
helst þótt látið sé af starfi.
í 15. gr. læknalaga nr. 53/1988, 10. gr.
laga nr. 38/1985, um tannlækningar, 6. gr.
hjúkrunarlaga nr. 8/1974, 7. gr. ljósmæðra-
laga nr. 67/1984, 9. gr. laga nr. 58/1976, um
sjúkraþjálfun, 6. gr. laga nr. 58/1984, um
sjúkraliða, 9. gr. laga nr. 75/1977, um iðju-
þjálfun, og 7. gr. laga nr. 99/1980, um meina-
tækna, er til dæmis kveðið svo á að viðkom-
andi skuli gæta þagmælsku um upplýsingar
um sjúkdóma og önnur einkamál eða atriði
sem hlutaðeigandi heilbrigðisstarfsmaður
fær vitneskju um í starfi sínu og leynt skulu
fara samkvæmt lögum eða eðli málsins.
í 12. gr. laga nr. 74/1997, um réttindi sjúk-
linga, er að finna ítarlegri reglur um þagn-
arskyldu en fýrmefnd lög hafa að geyma.
Þar er kveðið svo á að starfsmaður í
heilbrigðisþjónustu skuli gæta fyllstu þag-
mælsku um allt það sem hann hefur komist
að í starfi sínu um heilsufar sjúklings, ástand,
sjúkdómsgreiningu, horfur og meðferð
ásamt öðrum persónulegum upplýsingum.
Þeim sem koma að meðferð, hjúkrun
eða þjónusturannsóknum, sem ætlað er að
fyrirbyggja, greina eða lækna sjúkdóm hjá
tilteknum sjúklingi, er almennt heimilt að
vinna með nauðsynlegar heilsufarsupplýs-
ingar um sjúklinginn. Aðgangur þessara
heilbrigðisstarfsmanna að nauðsynlegum
heilsufarsupplýsingum um sjúkling í þessu
skyni undir lögmætri stjórn og eftirliti er
ekki brot á þagnarskyldu, enda eru sjúkra-
skrár beinlínis haldnar í þessum tilgangi.
Með vísan til þess sem rakið var í kafla 4
og 5 hér að framan er ljóst að það er heldur
ekki brot á þagnarskyldu:
1. Að láta sjúkling sjálfan fá aðgang að
sjúkraskrá sinni eða fyrirsvarsmenn hans
svo sem forsjármenn bams, sbr. 14. gr.
laga nr. 74/1997 um réttindi sjúklinga og
3. mgr. 29. gr. barnalaga nr. 20/1992.
2. Að veita öðrum aðgang að sjúkraskrá,
hafi sjúklingur sem orðinn er 16 ára veitt
upplýst samþykki til þess enda sé hann
nægilega heill heilsu til þess að gera sér
grein fyrir þýðingu og afleiðingum þess,
sbr. 1. mgr. 5. gr. laga nr. 121/1989 um
skráningu og meðferð persónuupplýs-
inga, 2. mgr. 13. gr. laga nr. 74/1997 um
réttindi sjúklinga og 3. mgr. 15. gr.
læknalaga nr. 53/1988.
3. Að veita öðrum aðilum aðgang að
sjúkraskrá mæli lög svo skýrlega fyrir,
sbr. 2. mgr. 5. gr. laga nr. 121/1989, um
skráningu og meðferð persónuupplýs-
inga, 1. mgr. 13. gr. og 2. málsl. 2. mgr. 14.
gr. laga nr. 74/1997, um réttindi sjúk-
linga, og 2. mgr. 15. gr. læknalaga nr.
53/1988. Hér verða ekki tæmandi talin
slík lagaákvæði.
4. Að veita manni aðgang að sjúkraskrá á
grundvelli leyfis tölvunefndar, sbr. 2.
mgr. 5. gr. laga nr. 121/1989, um skrán-
ingu og meðferð persónuupplýsinga, og
3. mgr. 15. gr. laga nr. 74/1997, um rétt-
indi sjúklinga.
Heilbrigðisstarfsmenn hafa jafnan gætt
þess að aðrir en heilbrigðisstarfsmenn hafi
ekki aðgang að sjúkraskrám. Minni aðgæsla
virðist oft viðhöfð um að óviðkomandi heil-
brigðisstarfsmenn, (það er þeir sem ekki
hafa umræddan sjúkling til meðferðar eða
hjúkrunar), fái ekki aðgang að heilsufars-
upplýsingum um hann. Þannig getur kaffi-
stofuhjal um heilsufar nafngreindra sjúk-
linga við heilbrigðisstarfsmenn sem ekki
koma að meðferð eða hjúkrun þeirra talist
brot á þagnarskyldu, enda teljast þessar
upplýsingar þeim óviðkomandi.
Þegar þagnarskylda hvflir á starfsmanni
um upplýsingar má hann hvorki tjá sig um
þær né láta þær af hendi við óviðkomandi
aðila eða notfæra sér þær sjálfur til að afla
sér óréttmæts ávinnings. Staðfesting upplýs-
inga, sem fyrirspyijandi ber undir þagnar-
skyldan mann getur verið brot á þagnar-
skyldu (14). Þá hvflir almennt skylda á þagn-
arskyldum starfsmönnum að gera nauðsyn-
legar ráðstafanir til þess að upplýsingar sem
þagnarskylda ríkir um berist ekki óviðkom-
andi mönnum eftir öðrum leiðum, sbr. 1.
mgr. 28. gr. laga nr. 121/1989, um skráningu
og meðferð persónuupplýsinga.
Ef opinber starfsmaður brýtur þagnar-
skyldu getur það varðað hann stjórnsýslu-
viðurlögum, svo sem áminningu eða brott-
vikningu/uppsögn, ef sakir eru miklar eða
brot ítrekað. Ennfremur getur reynt á rétt-
indasviptingu svo sem afturköllun starfs-
leyfis. Slíkt brot getur einnig varðað refs-
ingu skv. 136. gr. almennra hegningarlaga
nr. 19/1940 hafi ásetningur staðið til verkn-
aðarins, sbr. 18. gr. laganna (15,16). Sam-
kvæmt 1. mgr. 136. gr. almennra hegningar-
laga skal opinber starfsmaður sæta varð-
haldi eða fangelsi allt að einu ári, hafi hann
sagt frá nokkru sem leynt á að fara og hann
hefur fengið vitneskju um í starfi sínu eða
varðar embætti hans eða sýslan. Hafi opin-
ber starfsmaður veitt upplýsingar sam-
kvæmt framansögðu til þess að afla sér eða
öðrum óréttmæts ávinnings, eða notað slíka
vitneskju í því skyni má beita fangelsi allt að
þremur árum. Samkvæmt 2. mgr. 136. gr.
sömu laga skal sá sæta sömu refsingu sem
látið hefur af opinberu starfi og eftir það
segir frá eða misnotar á ofangreindan hátt
Læknablaðið 2000/86 291