Skessuhorn - 27.05.2014, Page 70

70 ÞRIÐJUDAGUR 27. MAÍ 2014
Bátasafn Breiðafjarðar lætur ekki
mikið yfir sér þar sem það þó er til
húsa í alfaraleið á Reykhólum. Þeg-
ar blaðamann Skessuhorns ber þar
að garði eru tveir menn að dytta að
bátum. Vorverkin eru hafin. Báðir
standa innan við stórar dyr og eru
að mála. Annar þeirra ber græna
málningu á trébát sem greinilega
er nýsmíði byggð eftir gömlu lagi.
Hinn málar með hvítu á bát sem
hann segir að sé gamall björgunar-
bátur úr skipi, einn fárra sem eft-
ir eru í landinu af því tagi. Íslenska
eyþjóðin hefur svo sannarlega ver-
ið duglegri við flest annað en að
varðveita gömul skip og báta og þar
með vernda sína eigin siglingasögu
og strandmenningu sem þó hefur
haldið líftórunni í þjóðinni um ald-
ir, hugsar útsendari blaðsins með
sjálfum sér.
Mætast á Reykhólum
Þessi menn sem starfa þarna þenn-
an milda vordag í maí eru Haf-
liði Aðalsteinsson, fæddur og upp-
alinn í Hvallátrum í Breiðafirði.
„Þar lærði ég að smíða báta,“ seg-
ir hann eftir að hafa kynnt sig. „Ég
er frá Patreksfirði og hef búið þar
alla mína tíð,“ segir félagi Hafliða.
Það er Eggert Björnsson trillukarl
og einlægur áhugamaður um báta
og bátasmíði. „Ég bý í Kópavogi
og við Eggert hittumst hér til að
dunda í bátunum. Við erum hér á
Reykhólum nokkra daga í einu og
vinnum þá í þeim og við safnið. Á
vorin stillum við bátunum upp til
sýningar og síðan er þeim komið
í geymslu á haustin. Stóru bátarn-
ir eru utandyra en þeir minni hér
inni. Við höfum uppi segl á þeim
sem eru innandyra,“ segir Hafliði.
Bátadagar á sumrin
Þeir segja stuttlega frá Bátasafni
Breiðafjarðar á Reykhólum. Í hús-
næðinu við hliðina er upplýsinga-
miðstöð fyrir ferðamenn og hlunn-
indasýning sem gefur mynd af þeim
náttúrugæðum sem eitt sinn töldust
dýrmætust fyrir íbúa við Breiða-
fjörð.
Eggert segir frá því að auk þess-
ara sýninga á hlunnindum og göml-
um bátum séu haldnir bátadagar á
Reykhólum á hverju sumri. Safnið
geymir nú um 30 báta. „Bátadag-
arnir eru fyrstu helgina í júlí. Þá eru
margir af þessum bátum settir á flot
og þeim siglt. Í safninu má einn-
ig sjá gamlar bátavélar af ýmsum
gerðum sem eru í fínu lagi. Hérna
úti við er „Ólafur gamli“ í Hvallátr-
um sem Hafliði og hans fjölskylda
eiga. Þau eiga líka Björgu sem var
einnig heimilisbátur í Hvallátrum.
Stálbátur hefur bæst í fiskiskipa-
flota Skagamanna. Hann er 11,7
rúmlestir og smíðaður 1987. „Við
keyptum þennan bát núna í febrú-
ar. Hann var skráður á Súðavík
og hét Kæja ÍS. Þar á undan bar
hann nafnið Ársæll GK. Markíl-
búnaðurinn, það er slítarar en ekki
sjálfvirku rúllurnar, fylgja honum
og báturinn verður gerður út á
þær veiðar í sumar,“ sagði Sigþór
Hreggviðsson þar sem hann stóð
önnum kafinn með Hendrik bróð-
ur sínum við að mála nýja bátinn á
stóru bryggjunni í Akraneshöfn.
„Hann á að heita Hreggi AK
85. Við eigum hann þrír bræðurn-
ir, Hendrik Steinn Hreggviðsson,
Rúnar Hreggviðsson og ég. Rún-
ar stundar skipstjórnarnám við
Tækniskólann í Reykjavík. Hann
verður með bátinn.“ Þeir bræður
tóku einnig þátt í makrílveiðun-
um í fyrrasumar. Það var á minni
bát, Eyrúnu AK. „Við höfum tek-
ið þátt í svokölluðu Port-Ice sam-
starfsverkefni sem gengur út á að
markaðssetja krókaveiddan mak-
ríl af topp gæðum. Þar er unn-
ið eftir ákveðnum ferlum þar sem
öll áhersla er lögð á gæði og góða
meðferð aflans. Við kælum all-
an aflann niður fyrir núll gráður í
blöndu af sjó, ís og salti og kom-
um með hann þannig í land. Þessi
afli er svo seldur undir vörumerk-
inu Port-Ice. Helstu markaðir nir
eru í Rússlandi og Asíu. Verkefnið
er mjög spennandi og hefur geng-
ið vel,“ sagði Sigþór Hreggviðs-
son. mþh
Bræðurnir Hendrik og Sigþór Hreggviðssynir við málningarstörf á Hregga AK.
Báturinn stendur á bryggjunni að baki þeim.
Nýr bátur í flota
Akraness stefnir á makríl
Bátasafnið á Reykhólum
hefur eignast merkan pramma
Safnið á sjálft einn gamlan bát sem
er í fínu lagi. Baldur heitir hann og
var smíðaður fyrir Hergilseyinga.“
Hætt að framleiða
bátasaum
Hafliði bætir við að bátarnir á
safninu í dag séu margir svokallað-
ir „Látrabátar.“ Það eru bátar sem
voru einmitt smíðaðir í Hvallátrum
þar sem hann bjó. „Hér er þó líka
bátur sem var smíðaður í Stykkis-
hólmi og heitir Gola. Smiður henn-
ar var Kristján Gíslason frá Skóga-
nesi. Gola er þó ekki alveg í standi
núna. Margir bátanna hér eru því
miður ekki í þannig ásigkomulagi
að það megi nota þá til siglinga. Það
er fjöldi manns sem kemur á báta-
dagana, en það mættu vera fleiri
sem vinna í að gera bátana upp og
halda þeim við. Það er þó samt sem
betur fer nokkuð um það að menn
séu að gera upp gamla báta víða um
land. Við sjáum það meðal annars á
því að það er þó nokkur spurn eft-
ir svokölluðum bátasaum sem eru
naglar notaðir til bátasmíða. Hing-
að er hringt alls staðar af landinu
til að leita að honum. Norska fyrir-
tækið sem framleiddi þennan saum
hætti því fyrir nokkru og ætlar ekki
að gera aftur nema því berist stór
pöntun. Það gerist nú vonandi með
auknum áhuga.“
Notkun heldur lífi í
gömlu bátunum
Bátasafn Breiðafjarðar heldur
úti heimasíðu (www.batasmidi.is).
Eggert upplýsir að þetta áhuga-
mannafélag hafi þegar haldið ein
tíu smíðanámskeið fyrir þá sem
vilja læra til verka við bátasmíði.
„Þau hafa verið haldin í Reykja-
vík þar sem við erum með aðstöðu
við Korngarða. Faxaflóahafnir lán-
uðu okkur pláss þar af rausnarskap.
Þarna hafa sex til átta manns verið á
hverju námskeiði.“ Þessi námskeið
hafa skilað sér í því að fólk hefur
nýtt sér þekkinguna sem það hefur
fengið á þeim til að hefjast handa
við að lagfæra eða gera upp gamla
báta. „Þetta hefur verið fólk víða af
landinu. Annars er bara einn ung-
ur maður á landinu sem hefur verið
að læra trébátasmíði sem iðn. Hann
er einmitt að ljúka sveinsprófi nú í
vor,“ segir Eggert.
Báðir eru þeir Hafliði og Egg-
ert sammála um mikilvægi þess að
gamlir bátar séu hafðir í notkun.
Þannig fái þeir þá umönnun og við-
hald sem sé nauðsynlegt. „Það hafa
nokkrir gamlir bátar farið af stað
aftur á strandveiðunum. Ég vona
að menn sjái möguleika þar til að
finna verkefni handa einhverjum af
gömlu trébátunum. Ef þessir bátar
eru notaðir til strandveiða á sumr-
in þá afla þeir tekna sem aftur leiðir
til þess að þeir fá umhirðu. Strand-
veiðikerfið getur hæglega orðið til
þess að mörgum trébátum verði
hreinlega bjargað,“ segir Eggert.
Pramminn sem týndist
kominn fram
Við göngum út fyrir og skoðum
þar gamlan trépramma með hlera
í stafni sem einhvern tímann hefur
verið hægt að fella niður. Þetta er
ein af nýjustu viðbótunum við safn-
ið og var afar merkilegt atvinnu-
tæki. Hann var smíðaður í Hval-
látrum 1956 til að flytja á hon-
um dráttarvélar milli eyja í Breið-
arfirði. Hafliði þekkir vel sögu
prammans. „Seinna var svo settur á
hann rambúkki og hann notaður til
að reka niður staura í staurabryggj-
ur. Þar var hann notaður í Búðar-
dal en slitnaði upp í óveðri 1970 og
rak út á fjörð og týndist í fimm ár.
Þá birtist hann aftur upp í fjöru eft-
ir vestan óveður. Pramminn hafði
þá sokkið en báran einhvern veginn
náð tökum á honum í þessari vestan
átt og fært hann þannig að það sást í
hann á fjöru. Það var sótt jarðýta og
hann dreginn upp á land. Pramm-
inn er búinn að liggja í tæp 40 ár en
kom hingað á bátasafnið nú í vetur.
Við ætlum að gera við hann. Síðan
verður hann til sýnis hér fyrir utan
í sumar og gamall traktor látinn
standa í honum. Þannig ætlum við
að sýna hvernig vélarnar voru flutt-
ar á honum forðum.“
mþh
Eggert Björnsson og Hafliði Aðalsteinsson í húsakynnum bátasafnsins umkringdir djásnum sem vitna um merkan hluta af
sögu þjóðarinnar.
Strandveiðarnar gætu bjargað mörgum gömlum trébátum frá glötun. Þessi mynd
var tekin af einum slíkum í notkun í Grundarfirði nú í maí.
Pramminn góði sem var týndur á hafsbotni í fimm ár en kom loks fram og var
færður að bátasafninu í vetur. Fjær standa eldri bátar í vörslu safnsins.