Læknablaðið - 15.02.2004, Blaðsíða 38

FRÆÐIGREINAR / RISTILÞRENGSLI
Mynd 3. Tölvusneiðmynd
sem sýnir veggþykknun í
coecum.
Mynd 4. Smásjársýni speglunarsýnis frá botnristli með ósérhœfðri sármyndun (til hœgri).
Mynd 5. Smásjársýni frá risristilshluta skurðsýnis með sármyndun (til vinstri) og band-
vefsaukningu í aðlœgum slímubeð (submucosa).
ferritíni sem mældist 12,2 |jg/l (eðlileg gildi 30-400
(jg/1) og saursýni reyndust jákvæð fyrir blóði. Þar sem
fyrir lá járnskortsblóðleysi var aðgerð frestað og
leitað álits lyflækna.
Ómskoðun af lifur, galli, brisi og nýrum var eðli-
leg. Þó var getið veggþykknunar hægra ristils sem
hugsanlega gæti verið æxlisvöxtur í botn- og risristli.
Magaspeglun sýndi sáramyndun í antrum magans án
ummerkja um blæðingar. Vélinda og skeifugörn voru
eðlileg. Próf fyrir Helicobacter pylorí reyndust nei-
kvæð. Ristilspeglun sýndi sáramyndun í botnristli
auk ummerkja um blæðingar (myndir 1-2). Tekið var
vefjasýni. Að auki sýndi ristilspeglun fjölda poka í
bugðuristli. Tölvusneiðmynd af kvið sýndi verulega
veggþykknun á mótum botnristils og risristils og í
einni sneið sást veggþykknun sem myndaði hring
innan í líffærinu (mynd 3). Lítilsháttar bólgusvörun
var í fitunni á sama stað og virtust breytingamar í
ristlinum geta stafað hvort heldur sem var af æxlis-
vexti eða bólgu.
Við smásjárskoðun slímhúðarsýnis frá botnristli
sást sárvefur með ósérhæfðu útliti (mynd 4). Sjúk-
lingur hætti því töku díklófenaks og fékk þess í stað
COX-2 hemjandi lyf fyrir aðra ristilspeglun sem gerð
var níu dögum seinna. Sú ristilspeglun gaf sömu nið-
urstöður og sú fyrri.
Þrjátíu og fjórum dögum síðar voru botn-, ris- og
helmingur þverristils fjarlægðir ásamt 10 cm daus-
garnar. Við meinafræðirannsókn með berum augum
sáust fjögur þverlæg sár með aðlægum hringlaga
þrengslum og útvíkkunum á milli þrengslasvæðanna.
Hið neðsta þessara þrengslasvæða var í botnristli.
Smásjárskoðun sýndi sármyndun í slímhúð og band-
vefsaukningu undir slímhúð á þrengslasvæðum
(mynd 5).
Tæpum þremur mánuðum eftir að sjúklingur
hafði verið tekinn af bólgueyðandi lyfjum og blóð-
skortur hafði verið upprættur var gerviliður settur í
vinstri mjöðm og tveimur mánuðum síðar einnig í þá
hægri þar eð frekari taka bólgueyðandi lyfja þótti
óráðleg.
Umræða
Skemmdarverkun bólgueyðandi lyfja á meltingarveg
er vel þekkt. Lengi hefur verið vitað að bólgueyðandi
lyf geta stuðlað að sáramyndun í maga og smágirni
(1). Tilfelli með sáramyndun og þrengingum í ristli er
rekja má til neyslu bólgueyðandi lyfja eru þó enn fá-
tíð. Langtímanotkun bólgueyðandi lyfja er talin geta
stuðlað að myndun hringlaga þrengsla (diaphragm-
like strictures) í ristli þar sem sjást vel afmörkuð sár
við jaðra þunnra bandvefsstrengja undir slímhúð
með eðlilega slímhúð á milli sára (2). Telja ýmsir
hringlaga ristilþrengsli af þessu tagi meinkennandi
(pathognomonic) fyrir skemmdir af völdum bólgu-
eyðandi lyfja (2,3). Með aukinni notkun þessara lyfja

134 Læknablaðið 2004/90