Læknablaðið - 15.07.2004, Blaðsíða 22

FRÆÐIGREINAR / SALÍLYFJAOFNÆMI
Greiningar salílyfjaofnæmis
Greining salflyfjaofnæmis er nokkrum vandkvæðum
háð. Fyrir það fyrsta er ekki til nein hættulaus
greiningaraðferð sem framkvæmd er in vivo og í öðru
lagi eru flestar in vitro greiningaraðferðir verulega
takmarkaðar bæði í sértækni og næmni.
Oft er saga sterkasti greiningarþátturinn og er
hún í mörgum tilvikum látin duga sem greining. Lík-
amsskoðun er svo einnig stór greiningarþáttur, til
dæmis með tilliti til sepa í nefholi, útbrota eða asma-
einkenna.
Greining IgE-miðlaðs salflyfjaofnæmis er mögu-
leg in vitro. Hægt er að notast við ýmis sameinda-
fræðileg próf, svo sem mælingu magns sértæks IgE
eða aukningu í magni leukótríena í blóðvökva eftir
viðbót salílyfs (50).
Notkun húðprófs er sértæk og næm leið til þess
að prófa IgE-miðlað ofnæmi. Staðreyndin er þó sú
að ekkert húðpróf er til á almennum markaði fyrir
salílyfjaofnæmi af neinu tagi. Stundum er þörf á
að framkvæma áreitispróf, þar sem einstaklingur
grunaður um ofnæmi fær ofnæmisvaka (í þessu til-
viki salflyf) til inntöku eða þá hann andar að sér
lofti blönduðu ofnæmisvakanum og fylgst er nteð
viðbrögðunum. Hjá AERD sjúklingum er prófið
jákvætt ef FEVl (magn útandaðs lofts á einni
sekúndu í upphafi kröftugs útblásturs) fellur um
að minnsta kosti 15% frá grunngildi þess einstak-
lings. Einnig má greina hækkun leukótríena í blóði
og hækkun LTE4 í þvagi umfram það sem sést hjá
þeim sem ekki hafa gerviofnæmi fyrir sahlyfjum
(51).
Greining annars gerviofnæmis, svo sem útbrota
og ofsabjúgs, er einnig hægt að gera með áreitisprófi
og einkenni sem fylgja lyfjatökunni metin. Einnig
er hægt að meta magn leukótríena líkt og í asma-
versnun.
Pótt áreitispróf séu gagnleg til greiningar eru þau
undantekningarlaust óþægileg fyrir einstakling með
ofnæmi og stundum lífshættuleg þar sem þeir sem
eru mjög næmir fyrir áhrifum lyfjanna geta farið
í ofnæmislost. Slík próf á því eingöngu að fram-
kvæma á spítölum eða í nánd við nauðsynlegan
bráðabúnað og af læknum með sérþekkingu á slík-
um prófunum (39).
Af þessari stuttu útlistun á greiningarprófum
má ráða það að nokkur þörf er á að finna næmt og
sértækt próf sem jafnframt er hættulaust. Slík próf
þyrftu að vera framkvæmd á blóði in vitro en ekki á
einstaklingnum sjálfum.
Nú er í gangi rannsókn greinarhöfunda ásamt
Ingu Skaftadóttur líffræðingi á rannsóknarstofnun
ónæmisfræðideildar sem miðar að því að þróa sértækt
og næmt in vitro próf fyrir salflyfjaofnæmi. Markmið
rannsóknarinnar er að athuga hvort nota megi útlit
og hegðun frumna við virkjun með ofnæmisvaka til
greiningar á ofnæmi.
Ef rannsóknirnar reynast gagnlegar fyrir salflyf
er það von okkar að sambærilegar aðferðir mætti
nota til greiningar á hvers konar ofnæmi þar sem in
vivo rannsóknir eru ófullnægjandi kostur, til dæmis
til greiningar á skuggaefnaofnæmi.
Þakkir
Höfundar vilja þakka Ingu Skaftadóttur, líffræðingi
fyrir aðstoð við rannsóknarvinnu. Einnig fá Brynja
Jónsdóttir, læknanemi, og dr. Alda Möller, matvæla-
fræðingur, þakkir fyrir yfirlestur textans.
Heimildir
1. Ghandi TKG, Weingart SN, Borus J, Seger AC, Peterson J,
Burdick E, et al. Adverse Drug Events in Ambulatory Care. N
Engl J Med 2003; 348: 1556-64.
2. TheJointCouncilof Allergy, Asthma.and Intmunology. Annals
of Allergy. Vol 83, Dec 1999. hllp://jcaai.org/parain/Drugs
3. Bigby M, Jick S, Jick H, Arndt K. Drug-induced cutane-
ous reactions: a report from the Boston Collaborative Drug
Surveillance Program on 15,238 consecutive inpatients, 1975 to
1982. JAMA 1986; 256: 3358-63.
4. Gruchalla RS. Drug allergy. J Allergy Clin Immunol 2003; 111:
S548-59.
5. Janeway CA. Travers P. Walport M. Shlomchik M. Allergy
and Hypersensitivity. In: Janeway CA, Travers P, Walport M,
Shlomchik M. Immunobiology: The immune system in health
and disease. 5th ed. New York: Garland Publishing 2001: 471-
500.
6. Coombs R. Gell PG. Classification of allergic reactions respon-
sible for clinical hypersensitivity and disease. Gell P, Coombs
RR, Lachman PJ, editors. Clinical aspects of immunology.
Oxford UK. Blackwell Scientific Publications; 1975; 761.
7. Cabral LDR, Hoffman B. NSAIDS and COX-2 Inhibitors.
Internet On-line Medical Monographseries 1999; VOL. 9,
NUM 3. lutp.V/wcbcampus.meit.mcphu.edu/cme/mecticine/
nsaids/introduc.htm
8. Stevenson DD. Drug hypersensitivity: adverse reaction to
nonsteroidal anti-inflammatory drugs. Intmunol Allergy Clin
North Am 1998; 18 (4).
9. Sérlyfjaskrá Lyfjastofnunar Islands. www.lyfjastofnun.is
10. Jóhannesson Þ. Aspirín. Acetýlsalicýlsýra og önnur salí-
lyf. Læknablaöið 2000; 86: 755-68.
11. Committee E. Saies of analgesics and opioids (ACT-group
MOIA, N02A and N02B) 2001. Health Statistics in the
Nordic Countries. NOMESCO Publication 2002:168-9. Tilvitn-
un frá Þjóðleifsson B (12).
12. Þjóðleifsson B. Ný og gömul gigtarlyf. Áhætta og ávinningur.
Læknablaðið 2003; 89: 849-56.
13. Sigfússon E. Lyfjamál 115: Læknar COX? Gífurleg aukning
kostnaðar vegna bólgueyðandi lyfja og gigtarlyfja. Læknablaðið
2003; 89: 545.
14. Berkes EA. Anaphylactic and anaphylactoid reactions to aspir-
in and other NSAÍDs. Clin Rev Allergy Immunol 2003; 24:
137-48.
15. Szceklik A, Stevenson DD. Aspirin-induced asthma: Advances
in pathogenesis, diagnosis, and (sic) management. J AUergy
Clin Immunol 2003 May; 111: 913-21.
16. Hedman J, Kaprio J, Poussa T, Nieminen MM. Prevalence
of asthma, aspirin intolerance, nasal polyposis and chronic
obstructive puímonary disease in a population-based study. Int
J Epidemiol 1999 Aug; 28:717-22.
17. Faich GA. Adverse drug-reaction monitoring. N Engl J Med
1986; 65: 448-453.
18. Nettis E, Pannofino A, D’aprile C, Ferrannini A, Tursi A.
Clinical and aetiological aspects in urticaria and angio-oedema.
Brit J Derm 2003; 148:501-6.
19. Samter M, Beers RF Jr. Conceming the nature of intolerance
to aspirin. J Allergy 1967; 40:281-93.
20. Fahrenholz JM. Natural History and Clinical Features of
Aspirin-Exacerbated Respiratory Disease. Clin Rev All Imm
2003; 24:113-24.
21. Szczeklik A, Nizankowska E, Duplaga M. Natural history
of aspirin-induced asthma. AIANE Investigators. European
Network on Aspirin-Induced Asthma. Eur Respir J 2000; 16:
432-6.
550 Læknablaðið 2004/90