Læknablaðið - 15.07.2004, Qupperneq 25

FRÆÐIGREINAR / ALGENGI GEÐRASKANA
Skimun fyrir algengi geðraskana 1984
og 2002 og ávísanir geðlyfja 1984 og 2001
Tómas Helgason1
GEÐLÆKNIR
Kristinn
Tómasson2
GEÐ- OG EMBÆTTISLÆKNIR
Eggert Sigfússon3
LYFJAFRÆÐINGUR
Tómas Zoega4
GEÐLÆKNIR
1 Miðleiti 4,103 Reykjavík,
2 Rannsókna- og
heilbrigðisdeild Vinnueftirlits
ríkisins, 3Heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneyti,
Skrifstofa lyfjamála,
4Geðdeild Landspítala.
Fyrirspurnir og bréfaskipti:
Tómas Helgason, Miðleiti 4,
103 Reykjavík.
tomashe@isholf. is
Lykilorð: geðraskanir, skimun,
algengi, lyfjaávísanir.
Ágrip
Tilgangur rannsóknarinnar er að athuga hvort skýr-
inga á aukinni geðlyfjanotkun sé að Ieita í auknu
algengi geðraskana eða einkenna sem benda til
þeirra.
Efniviöur og aðferðir: Gögn voru fengin úr skimleit
1984 með GHQ-30 og úr rannsókn á geðlyfjaávís-
unum utan sjúkrahúsa í Reykjavrk í mars sama ár.
Til samanburðar voru fengin gögn úr skimleit með
GHQ-12 sem gerð var í ársbyrjun 2002 og geðlyfja-
ávísanir sem innleystar voru í apótekum 2001.
Niðurstöður: Hlutfall fólks sem hafði engar kvartanir
breyttist ekki, hélst um 60%. Þó jókst nokkuð hlutfall
karla sem höfðu engar kvartanir, en minnkaði ómark-
tækt meðal kvenna. Geðraskanir eru mjög líklegar
hjá þeim sem höfðu fjórar eða fleiri kvartanir sam-
kvæmt fyrri skimleitinni og þrjár eða fleiri kvartanir
samkvæmt þeirri seinni. Algengi geðraskana breyttist
ekki marktækt, úr 16,1 % í 17,5 % miðað við þessa skil-
greiningu. Ef þeim sem ekki náðu greiningarmörkum
2002 en tóku geðlyf allt árið er bætt við hækkaði
algengið marktækt í 20,7%. Ef skilgreiningunni fyrir
geðröskun er breytt með því að fækka kvörtunum
um eina bæði árin hélst algengið óbreytt um 18%
meðal karla en jókst úr 20,5% í 29,4% meðal kvenna
(p<0,05). Algengi samkvæmt þessum skilgreiningum
var nrest bæði árin í yngsta aldurshópnum og minnst
í þeim elsta.
Magn geðlyfja, annarra en svefnlyfja, sem var
ávísað til fólks á aldrinum 20-59 ára tvöfaldaðist.
Magnaukningin var svipuð hjá körlum og konum og í
öllum aldurshópum, þó að hún væri hlutfallslega mest
í yngsta hópnum. Heildarmagn geðlyfja sem voru inn-
leyst í apótekum jókst um 56% samanborið við 47%
aukningu í allri lyfjasölu.
Alyktun: Aukin notkun geðlyfja skýrist að litlu leyti
af auknu algengi geðraskana frekar en aukin sala
lyfja almennt skýrist af verra heilsufari þjóðarinnar.
Líklegra er að læknar og leikir þekki betur möguleik-
ana til að draga úr vanlíðan og vanheilsu með betri
lyfjum en áður hafa þekkst.
Inngangur
Sívaxandi sala geðdeyfðarlyfja hefur orðið mörgum
umhugsunar- og umræðuefni, ekki síst höfundum
þessarar greinar (1-3). Sala annarra lyfja hefur einnig
aukist mikið á síðustu 20 árum. Lyfjasala almennt
ENGLISH SUMMARY
Helgason T, Tómasson K, Sigfússon E, Zoéga T
Screening for mental disorders in the
community 1984 and 2002 and prescriptions for
psychopharmaca in 1984 and 2001
Læknablaðið 2004; 90: 553-9
Background: During the past 15 years the use of psycho-
tropic medication has increased markedly. The question
addressed in this paper is whether this increase is related
to change in prevalence of psychiatric disorders or
symptoms.
Material and methods: Two data sets were used. Data
from a screening of the population aged 20 to 59 years in
1984 using GHQ- 30 and prescriptions for pychotropic
medications filled during March that year for outpatients in
Reykjavík. Secondly, data from a population screening in
January 2002 using GHQ-12 for the same age range, and
all psychotropic prescriptions filled by outpatients in 2001.
Results: The prevalence of those without complaints did
not change. It remained about 60%. Using a cut off 4/3
for GHQ-30 and 3/2 for GHQ-12 the prevalence rates
were 16.1 % and 17.5%, respectively. By assuming that
symptom-free drug users would have reached the cut-off
level the prevalence increased to 20.7% Using a cut off
score of 3/2 and 2/1, respectively, the prevalence for men
in both years was around 18 % while that for women
increased from 20.5% to 29.4% (p<0.05). In both years
the prevalence was highest in the youngest age group and
lowest in the oldest. Psychotropic presciptions other than
hypnotics doubled. Proportionally the increase was similar
for men and women, but more marked among the younger
age groups. The increase in prescriptions filled for all
psychotropics was 56% compared to 47% increase in the
sale of all medications.
Conclusion: Increase in the use of psychotropics is
explained to a limited extent only by possibly higher
prevalence of psychiatric disorders. The use of
psychotropics has increased along with that of other
medications, but at slightly higher pace, which may reflect
the results of awareness campaigns among physicians and
the general public and more effective and better tolerated
medications.
Keywords: mental disorders, screening, prevalence,
prescriptions.
Correspondence: Tómas Helgason, tomashe@isholf.is
jókst í skilgreindum dagskömmtum á 1000 íbúa um
47% frá 1984-2001, en sala geðlyfja jókst heldur
meira eða um 64% (4, 5). Greiningu og meðferð
Læknablaðið 2004/90 553