Læknablaðið - 15.09.2004, Blaðsíða 19

FRÆÐIGREINAR / ALGENGI ÖRORKU OG GEÐRASKANIR
Algengi örorku vegna geðraskana
á íslandi 1. desember 2002
Sigurður
Thorlacius1,2
SÉRFRÆÐINGUR í HEILA-
OG TAUGASJÚKDÓMUM
Sigurjón B.
Stefánsson1,2,3
SÉRFRÆÐINGUR í
GEÐLÆKNINGUM
OG KLÍNÍSKRI
TAUGALÍFEÐLISFRÆÐI
'Tryggingastofnun ríkisins,
2læknadeild Háskóla íslands
og 3taugasjúkdómadeild
Landspítala.
Fyrirspurnir og bréfaskipti:
Siguröur Thorlacius, Trygg-
ingastofnun ríkisins, Lauga-
vegi 114,150 Reykjavík. Sími
5604400, bréfsími 5604461.
sigurdur. thorlacius@tr. is
Lykilorö: geðraskanir, örorka,
örorkubœtur, almanna-
tryggingar.
Agrip
Tilgangur: Að kanna umfang örorku vegna geðrask-
ana á Islandi, hvernig hún skiptist eftir kyni, búsetu
og hjúskaparstöðu og hvaða geðraskanir það eru sem
einkum valda örorku.
Efniviður og aðferðir: Fengnar voru upplýsingar úr
gagnasafni Tryggingastofnunar ríkisins um örorku-
stig, kyn, aldur, búsetu, hjúskaparstöðu og helstu
sjúkdómsgreiningu hjá þeim sem voru öryrkjar 1.
desember 2002. Fengnar voru upplýsingar frá Hag-
stofu íslands um fjölda íslendinga á aldrinum 16-66
ára og dreifingu þeirra eftir kyni, aldri, búsetu og
hjúskaparstöðu. Reiknað var algengi örorku vegna
geðraskana.
Niðurstöður: Algengi örorku vegna geðraskana á
íslandi þann 1. desember 2002 var 2,32% hjá konum
og 1,98% hjá körlum. Þótt fleiri konur en karlar séu
öryrkjar vegna geðraskana, þá er hlutfall geðraskana
af allri örorku hærra hjá körlum en konum. Hjá kon-
um var örorka algengust vegna lyndisraskana, en hjá
körlum vegna geðklofa og annarra hugvilluraskana.
Flestir sem hafa geðklofagerðar- og hugvilluröskun
á Islandi eru öryrkjar. Örorka vegna geðraskana var
marktækt algengari á höfuðborgarsvæðinu en á öðr-
um landssvæðum. Hjá öryrkjum með geðraskanir var
mun minna um hjúskap eða skráða sambúð en hjá
þjóðinni almennt.
Alyktun: Mikil örorka vegna geðraskana á höfuð-
borgarsvæðinu er umfram það sem við er að búast
út frá algengi geðraskana í þjóðfélaginu og algengi
örorku almennt. Tiltölulega mikil örorka vegna geð-
raskana hjá körlum er í samræmi við hærri tíðni geð-
raskana hjá körlum en konurn. Örorka vegna geð-
raskana hefur farið vaxandi hér á Iandi. Þörf er á að
sporna við þeirri þróun með aukinni áherslu á starfs-
endurhæfingu sem miðast sérstaklega við þarfir fólks
með geðraskanir og aukinni áherslu á að greina og
meðhöndla alvarlegar geðraskanir snemma.
Inngangur
Örorka vegna lífeyristrygginga almannatrygginga er
metin á grundvelli almannatryggingalaganna (1-6).
Samkvæmt 12. grein laganna er hærra stig örorku
(að minnsta kosti 75% örorka) metið þeim sem eru
á aldrinum 16 til 66 ára og hafa verulega og lang-
varandi skerðingu á starfsgetu vegna sjúkdóma eða
fötlunar, en samkvæmt 13. grein laganna er lægra
örorkustigið (örorka 50-74%) metið þeim sem hafa
ENGLISH SUMMARY
ThorlaciusS, StefánssonSB
Disability due to mental and behavioural dis-
orders in lceland
Læknablaðið 2004; 90: 615-9
Aims: To determine the prevalence of disability in
lceland on December 1s' 2002 due to mental and
behavioural disorders according to gender, place of
residence and marital status and main subcategories.
Material and methods: The disability register of the
State Social Security Institute was used to obtain
information on the number, gender, age, place of res-
idence, marital status and main diagnosis of recipients
of disability pension. From Statistics lceland the same
information was obtained for the lcelandic population
between the age of 16 and 66.
Results: The prevalence of disability due to mental
and behavioural disorders was 2.32% for females and
1.98% for males. For males receiving disability pension
the proportion having mental disorders as the main
cause of disability was larger than for females. Among
females the most common cause of disability was
mood disorders whereas among males it was schizop-
hrenia, schizotypal and delusional disorders. Most of
those with schizophrenia, schizotypal and delusional
disorders in lceland receive full disability pension. The
prevalence of disability due to mental and behavioural
disorders was significantly higher in the capital region
than in the rest of the country. Marriage and registered
co-habitation was considerably less common among
recipients of disability pension due to mentai and be-
havioural disorders than among the nation in general.
Conclusion: The prevalence of disability due to mental
and behavioural disorders in the capital region is in
excess of what is to be expected from the prevalence
of these disorders and from disability in general in
lceland. The relatively high prevalence of disability due
to mental and behavioural disorders among males is
in line with epidemiological data. The prevalence of
disability due to mental and behavioural disorders in
lceland has been rising. This needs to be addressed by
improving vocational rehabilitation programs for those
suffering from these disorders.
Keywords: mental disorders, disability, benefits, social securíty.
Correspondence: Sigurður Thorlacius,
sigurdur. thoríacius@tr.is
minna skerta starfsgetu eða verða fyrir umtalsverð-
um aukakostnaði vegna örorku sinnar. í örorkumati
Tryggingastofnunar ríkisins (TR) eru þannig mikil-
vægar upplýsingar um heilsufar þjóðarinnar.
Læknablaðið 2004/90 615