Læknablaðið - 15.09.2004, Blaðsíða 48

UMRÆÐA & FRETTIR / LANDSPITALI
Stjórn og vísindi
á háskólas úkrahúsi
Matthías Kjeld
Völd eða verðleikar
Á Landspítala er starfandi fólk sem hefur aflað sér
þekkingar og menntunar frá mörgum af bestu sjúkra-
húsum og kennslustofnunum heims. Pessir starfs-
menn halda uppi starfsemi spítalans og gæðunt, veita
landsmönnum nýjustu og bestu læknisþjónustu sem
völ er á. Á spítalanum fer einnig fram kennsla flestra
heilbrigðisstétta ásamt rannsókna- og vísindavinnu.
En spítalinn á við vanda að strfða, svokallaðan mið-
stýringardraug. Eigandi spítalans, íslenska ríkið, hef-
ur ekki fundið besta og farsælasta rekstrarfyrirkomu-
lagið því draugurinn, valdabröltandi kerfiskarlar,
flautar þar við flestar dyr. Þeir sem eiga að stjórna
þar, stjórna ekki. Stjórnarnefnd spítalans sem ber
rekstrarlega og stefnumarkandi ábyrgð er pólítískt
skipuð aðkomufólki sem hefur mismunandi mikla
þekkingu á rekstrinum. Læknadeild Háskóla íslands
hefur hverfandi vægi í stjórn en ber ábyrgð á kennslu
og vísindum. Læknar, þar með taldir yfirlæknar, sem
bera fræðilega og faglega ábyrgð á stofnuninni lög-
um samkvæmt fá ekki að koma að yfirstjórn hennar
nema sem ráðgefandi aðili. Á milli þessara þriggja að-
ila, Stjórnarnefndar spítalans, læknadeildar háskólans
og fagfólksins, lækna, hjúkrunarfræðinga og annarra
starfsmanna sjúkradeilda, hefur myndast „millilag"
stjórnenda. Millilag þetta er svokölluð framkvæmda-
stjórn spítalans og fylgir henni fjölmennt starfslið í
stóru húsi við Eiríksgötu. Millilagið, valið af forstjór-
anum ellegar heilbrigðisráðuneytinu, stjórnar spítal-
anum með fulltingi þess sama ráðuneytisins. Stjórnar-
nefnd spítalans er algerlega háð millilaginu varðandi
upplýsingar um málefni og rekstur. Fagfólk á undir
sömu aðila að sækja með fjárhagslegan rekstur deilda,
jafnvel í smáatriðum. Þetta er varhugavert ástand
með óviðunandi röskun á valdi og ábyrgð sem leiðir
til spillingar og mistaka. Þess sjást nú þegar merki.
Höfundur er efnameina-
fræðingur á Landspítala
Hringbraut.
Grafið undan vísindum
Eftirfarandi atburðir lýsa þessu ástandi. Framkvæmda-
stjóri (læknismenntaður!) „skrifstofu kennslu, vís-
inda og þróunar" réðist nýlega að viðkvæmum gróðri
vísinda og fræða á háskólasjúkrahúsinu með því að
leggja niður þá einu stöðu líftölfræðings sem verið
hefur á sjúkrahúsinu síðastliðin tíu ár. Staðan, upp-
haflega tilkomin fyrir atbeina Læknaráðs, hefur skil-
að verðmætum árangri. Hún hefur eflt háskólastarf
spítalans og rannsóknastofa, örvað vísindarannsóknir
og kennslu og óskiljanlegt hvers vegna hún var lögð
niður. Hendingarverk valdadrukkinna manna? Auð-
vitað samrýmist þetta ekki stefnu háskólasjúkrahúss.
En stjórnlyndir embættismenn grípa einatt til snjallra
ráða á erfiðum tímum. Vegna þess hversu mjög þekk-
ingin hefur aukist á spítalanum, hefur hún, að því er
virðist, ógnað þeim sem eru skemmra á veg komn-
ir og í staðinn fyrir stöðu líftölfræðingsins hefur nú
verið stofnað nýtt embætti á Landspítalanum, staða
„þekkingarstjóra “!!
Ekki er vitað til að framkvæmdastjórinn hafi ráð-
fært sig við neinn rannsóknaraðila sem notið hafði
aðstoðar líftölfræðingsins eða hafði faglegra hags-
muna að gæta. Framangreindur verknaður er dæmi
um vaxandi hneigð kerfisins. Fyrir nokkrum árum
reyndi valdblindur framkvæmdastjóri, án fyrirvara og
tilefnis, að fá Stjórnarnefndina til að reka atorkusama
lækna úr starfi á spítalanum. Gengu gjörðir hans til
baka fyrir dómstólum. í sama geira utan spítalans, í
heilsugæslunni, er ráðist gegn því örlitla sjálfræði sem
hjúkrunarfræðingar og meinatæknar hafa haft þótt
það þýði aukinn tilkostnað og verri þjónustu. Og nú
láta læknar hafa sig til þess að vinna gegn kennslu og
vísindastarfsemi, helstu hlutverkum háskólasjúkra-
húsa. Hvað er að gerast?
Valdavísindi?
Nærri sextíu starfsmenn í margvíslegum rannsóknar-
verkefnum mótmæltu því að staða líftölfræðingsins
væri lögð niður og sendu undirskriftalista til Stjórn-
arnefndar, forstjóra, Læknaráðs og læknadeildar. En
„millilagsstjórnin" sem lagði niður stöðuna án sam-
ráðs fríaði sig ábyrgð með því að reyna að endurskil-
greina hlutverk sitt eins og fram kemur í bréfi þaðan:
„Ákveðið var að skrifstofan einbeitti sér að þvíað halda
utan um vísindastarfið og sinna yfirstjórn og skipulagn-
ingu en tœki ekki beinan þátt í framkvæmd vísinda-
vinnunnar.“\\ Þessi afkáralega setning gefur til kynna
að „Skrifstofa vísinda millilagsstjórnarinnar" viti lítið
um vísindi. Hún bregst ekki við mótmælabréfinu. Hún
telur sig ekki þurfa þess af því að hún hefur valdið,
hefur yfirtekið verkefni bæði Læknadeildar og Lækna-
ráðs varðandi kennslu og vísindi. Sviðsstjórar (flestir
læknar) eru ráðnir á skjön við lög og gerðir samsekir
framkvæmdastjórninni. Lækningaforstjóri (læknis-
lærður) á vegum skrifstofunnar og ráðuneytisins hefur
verið settur til höfuðs Læknaráðinu í stað þess að hann
ætti með réttu að vera starfsmaður læknaráðsins sem
fulltrúi sérfræðiþekkingar á spítalanum. Með öðrum
orðum, þeir sem ekkert til þekkja í ákveðnu fagi kaupa
sér aðferð til að stjórna þeim sem þekkja þar best til
alls. Hvers vegna ekki láta hina sérfróðu um málin?
Hver er í þykjustuleik og í hvaða tilgangi?
644 Læknablaðið 2004/90