Læknablaðið - 15.07.2005, Page 23

FRÆÐIGREINAR / HRÖRNUN í AUGNBOTNUM
Ólafur Már
Björnsson1,2
SÉRFRÆÐINGUR í
AUGNLÆKNINGUM
Bettina Kinge1
SÉRFRÆÐINGUR I
AUGNLÆKNINGUM
Á myndinni sést dœmi um
vota ellihrörnun í augn-
botnum.
'Retinaklinikken Omnia,
Osló, Noregi, 2Sjónlag hf,
Reykjavík, ísland.
Fyrirspurnir og bréfaskipti:
Ólafur Már Björnsson;
Sjónlag, Spönginni 39,
112 Reykjavík.
omb@sjonlag. is
Lykilorö: ellihrörnun í augn-
botnum, drusen, litþekju-
breytingar, œðamyndatökur,
leysimeðferð.
Hrörnun í augnbotnum
- yfirlit
Ágrip
Hrörnun í augnbotnum er ein algengasta orsök
lögblindu eldri borgara á íslandi og víðar í hinum
vestræna heimi. Með stórauknu hlutfalli eldri
borgara fer þetta vandamál vaxandi og mun draga
verulega úr lífsgæðum þessa hóps. Enda þótt skiln-
ingur á þeim efnaskipta- og frumubreytingum sem
verða í sjónhimnu hafi aukist nokkuð á síðustu
árum er orsök sjúkdómsins enn á huldu og með-
ferðarmöguleikar takmarkaðir. Akveðin þróun
hefur þó orðið með tilkomu nýrra lyfja og leysi-
meðferðar á síðustu árum. Þannig hefur tekist að
draga úr skemmdum í augnbotnum og koma í veg
fyrir sjóntap og bæta með því lífsgæði.
Hrörnun í augnbotnum - algengasta orsök
lögblíndu á íslandi
Samkvæmt upplýsingum Hagstofu íslands mun
fjöldi borgara 70 ára og eldri tvöfaldast fyrir árið
2030, úr 23.000 í rúmlega 47.000 (1). í ársskýrslu
Sjónstöðvar íslands kemur fram að um helmingur
sjúklinga á blindraskrá þjáist af hrörnun í augn-
botnum sem gerir sjúkdóminn að algengustu
orsök lögblindu á Islandi. 789 einstaklingar voru
skráðir blindir eða sjónskertir sökum þessa árið
2004 (2). Nýgengi seinni stiga ellihrörnunar í augn-
botnum hjá 70 ára og eldri er um 5% á ári sem
þýðir að fjöldi nýrra sjúklinga eykst úr 1150 í 2300
á ári fram til 2030 (3).
Líffærafræði
Augað er lagskipt kúla með skleru yst, svo æða-
þekja og lithimnuþekja, því næst stafir og keilur og
innst taugafrumur. Æðaþekjan inniheldur miklar
og stórar æðar og ekkert líffæri í líkamanum er
með eins mikið blóðflæði pr mm2. Eitt af aðalhlut-
verkum þess er öflug kæling sjónhimnunnar enda
mikil orka sem leysist úr læðingi þegar ljósi er
breytt í rafboð. Sjónhimnan er gerð úr ljósnæmum
frumum, taugafrumum og stoðfrumum. I miðgróf
eru keilur eða litaskynfrumur í miklum meirihluta
en utan miðgrófar eru stafir algengastir. Ennfremur
er taugafrumunum ýtt til liliðar í miðgróf og keil-
unum þjappað saman til hins ýtrasta til að fá sem
besta upplausn, sjá mynd la-lc. Holrúmið er síðan
fyllt með glerhlaupi sem heldur auganu stöðugu en
um það flæða líka næringarefni.
ENGLISH SUMMARY
Björnsson ÓM, Kinge B
Age Related Macular degeneration - a review
Læknablaðið 2005; 91; 591-5
Age-Related Macular Degeneration is the leading cause
of legal blindness in elderly people in lceland as well
as in the western world. If not adressed this will have a
huge impact on the quality of life in the ever increasing
elderly population. The etiology remains unknown
inspite of a better understanding of the pathogenesis.
Our treatment options have therfore been limited in
the past. For the last few years we have seen a certain
progress in drug development and introduction of new
drugs into the treatment regime wich have reduced
severe vision loss somewhat and increased quality of
life for these patients. It has also given hope for better
treatments to come, which ultimately will be able to
stop the disease completely or even prevent it.
Keywords: AMD, ARM, geographic atrophy, choroidal
neovascularisation, occult, classic, photodynamic therapy,
laser treatment.
Correspondence: Ólafur Már Björnsson, omb@sjonlag.is
Meinafræði hrörnunar í augnbotnum
í þessum sjúkdómi leikur litþekjan lykilhlutverk
Þróunin er oftast á tvo vegu. Sameiginlegt báðum
er öldrun litþekjunnar sem lendir í vandræðum
með að sinna hlutverki sínu sem felst í næringu
sjónhimnu og fjarlægingu úrgangsefna, „sorp-
hirðu“. Við það safnast úrgangsefni, „drusen“,
fyrir milli litþekju og sjónhimnu sem aftur hemur
starfsemi litþekjunnar (sjá mynd 2). Það leiðir til
hrörnunar sjónhimnu og sjónskerðingar. Drusen
og litþekjubreytingar í sjónhimnu sjást á byrjunar-
stigi augnbotnahrörnunar (4).
Alvarlegri stig augnbotnahrörnunar eru þurr
rýrnun eða votar breytingar. Rýrnunin (Geo-
graphic Atrophy) er vanalega hægfara og einstak-
lingurinn tapar sjón á löngum tíma. Vot ellihrörn-
un (Exudative AMD) felst í litþekjulosi eða
nýæðamyndun sem byggir á rofi í Bruchs himnu.
Nýæðamyndun gelur komið fram bæði undir
litþekju og undir sjónhimnu og myndað þar æða-
himnu eða net. Þessar æðar leka og valda bjúg-
myndun eða blæðingum sem leiðir til sjónskerð-
ingar (sjá mynd 3). Örvefsmyndun sem oft þekur
Læknablaðið 2005/91 591