Fréttatíminn - 12.09.2014, Qupperneq 14

www.volkswagen.is
Meistari í
sparsemi
Volkswagen up!
Volkswagen Take up! kostar
1.990.000 kr.
Samkvæmt könnun breska bílablaðsins
Autoexpress er enginn bíll ódýrari í rekstri
en Volkswagen up! Með Volkswagen up!
hafa jafnframt verið sett ný viðmið í hönnun
því hann er einstaklega nettur að utan en
afar rúmgóður að innan.
HEKLA · Laugavegi 170-174 · Reykjavík · Sími 590 5000 · hekla.is
Umboðsmenn: Höldur Akureyri · Bílasala Selfoss · Bílás Akranesi · HEKLA Reykjanesbæ · Heklusalurinn Ísafirði
Komdu og reynsluaktu Volkswagen up!
Eyðsla frá 4,1 l/100 km
A
uk
ab
ún
að
ur
á
m
yn
d:
S
am
lit
h
an
df
ön
g,
só
lþ
ak
, þ
ok
ul
jó
s,
lis
ta
r á
h
ur
ðu
m
, k
ró
m
á
sp
eg
lu
m
.
Minnisleysi algengt
hjá flugfreyjum
Minnisleysi helst í hendur við langan vinnutíma og streitu í starfi. Bresk rannsókn
sýndi fram á að streituhormónið kortisól mældist í háu magni hjá flugfreyjum - og
þjónum sem verða reglulega fyrir truflun á líkamsklukku. Niðurstöður íslenskrar
rannsóknar frá árinu 2003 sýndu að um fjórðungur flugfreyja - og þjóna var oftast
líkamlega úrvinda eftir vakt en um 1 prósent var það aldrei.
R annsóknir hafa sýnt fram á að mikið andlegt og líkamlegt álag fylgi störfum flugfreyja og flug-
þjóna. Samkvæmt íslenskri rannsókn
frá árinu 2003 var fjórðungur flugfreyja
- og þjóna oftast líkamlega úrvinda eftir
vinnuvaktina en innan við eitt prósent
var það aldrei. Þá sýndi sama rannsókn
að um 40 prósent flugfreyja hafði orðið
fyrir kynferðislegri áreitni á vinnustað.
Rýrnun á heila
Ásta Kristín Gunnarsdóttir, flugfreyja,
hjúkrunar - og lýðheilsufræðingur, hefur
rannsakað heilsu vaktavinnu- og flug-
fólks og segir hún að fyrir utan þreytu
og svefnskort sé minnisleysi sé eitt af
þeim einkennum sem helst í hendur
við langan vinnutíma og streitu í starfi.
„Samkvæmt breskri rannsókn mælist
hátt magn streitu hormónsins kortisól í
munnvatni hjá flugfreyjum - og þjónum
sem verða reglulega fyrir truflun á
líkamsklukkunni sökum flugs yfir mörg
tímabelti. Kortisólið mældist mun hærra
hjá þeim flugfreyjum og -þjónum sem
fóru lengri flugferðir en hjá þeim sem
flugu styttri ferðir, án truflunar á líkams-
klukku. Því hærra sem hormónið mæld-
ist því fleiri voru andleg og líkamleg
einkenni, ásamt skertu langtímaminni
og skertum hæfileikum til rökhugs-
unar. Niðurstöður bresku rannsóknar-
innar sýndu að einkennin voru áberandi
eftir fimm ára viðveru í starfi og jukust
með hækkandi starfsaldri,“ segir hún.
Þá sýndi röntgenmyndataka rýrnun á
hægra gagnaugablaði hjá flugfreyjum
og -þjónum sem urðu fyrir reglulegri
truflun á líkamsklukkunni en engin
heilarýrnun var merkjanleg hjá þeim
sem ekki urðu fyrir truflun. Ásta segir
þekkt að áverkar eða slys á gagnauga-
blaði heilans geti leitt til minnisleysis
og skertrar vitsmunalegrar getu hjá
heilbrigðum einstaklingum. Starfsfólk
sem sinni ýmsum ábyrgðarmiklum og
streituhlöðnum störfum finni fyrir sams-
konar einkennum en fæstir átti sig á
orsökunum. Mikilvægt sé að hafa í huga
að fleiri þættir geti haft áhrif á aukið
minnisleysi, svo sem hækkandi aldur,
sjúkdómar, andlegt ástand, áfengis- og
lyfjainntaka.
Ásta segir flugfreyjur og -þjóna starfa
við sérstakar aðstæður. Hávaði sé
almennt meiri um borð í flugvélum en
á venjulegum vinnustöðum og vinnuað-
staða þröng. „Súrefnismettun í flug-
vélum á flugi er eins og í 2400 metra hæð
yfir sjávarmáli. Þessi mettun súrefnis á
einnig sinn þátt í minnisleysi flugfreyja-
og þjóna og getur reynst mörgum ónóg.“
Svefn gegn minnisleysi
Þeim er sinna vaktavinnu og krefjandi
störfum er afar mikilvægt að hvílast vel
á milli vinnuvakta og segir Ásta nægan
svefn bestu hvíldina. Hún segir að styttri
nætursvefn en sjö til átta klukkustundir
uppfylli ekki þá hvíldarþörf er líkaminn
þurfi á að halda. „Nætursvefninn er
okkur nauðsynlegur því hann viðheldur
endurnýjun fruma í líkamanum, hann
er orkusparandi og hjálpar okkur að
aðlagast lífsháttum á
ný eftir erfiðan dag eða nótt. Því
miður telja margir sig geta komist upp
með stuttan nætursvefn. Það er mis-
skilningur því stuttur svefn í lengri tíma
getur stuðlað að ýmis konar heilsufars-
vandamálum og minnkað vitsmunalega
og hugræna getu einstaklingsins,“ segir
hún. Flugfreyjur og -þjónar séu fyrst
og fremst öryggisverðir um borð í flug-
vélum og verði að vera árvökul í starfi.
Svefnskortur sé ekki óalgengur á meðal
vaktavinnufólks og geti auðveldlega
orðið að viðvarandi vandamáli sé ekki
að gætt. „Þá er algengur misskilningur
að svefnþörf minnki með hækkandi
aldri. Svefnþörfin breytist hins vegar
hjá okkur með árunum, gæði svefnsins
minnka og þörf fyrir að leggja sig yfir
daginn eykst.“
Kynferðislegt áreiti
Niðurstöður íslenskrar rannsóknar,
Heilsufar, líðan og vinnuumhverfi flug-
freyja, sem birtar voru árið 2003 sýndu
að tæplega 40 prósent flugfreyja höfðu
orðið fyrir kynferðislegri áreitni á vinnu-
stað. Af þeim höfðu rúm þrjátíu prósent
verið áreittar tvisvar sinnum eða oftar.
Farþegar eða samstarfsmenn voru ger-
endur í flestum tilfellum. Farþegar áttu
einnig sök á einelti og hótunum í garð
flugfreyja og -þjóna. Í
rannsókninni voru sömu spurningar
lagðar fyrir kvenkennara og hjúkrunar-
fræðinga og kom fram að 18 prósent
hjúkrunarfræðinga höfðu orðið fyrir
kynferðislegu áreiti í vinnunni og átta
prósent kennara. Að sögn Ástu eiga
þessir hópar það sameiginlegt að megin
þorri starfsstéttanna eru konur. „Það
sem telst til kynferðislegs áreitis er til
dæmis óæskileg snerting, aðdróttanir,
kynferðislegar athugasemdir, niðurlægj-
andi tilboð eða líkamleg valdbeiting.“
Hún segir afleiðingar slíkrar áreitni
geta verið alvarlegar svo sem aukin
streituviðbrögð, erfiðleikar með svefn,
innbyggð reiði, líkamleg og andleg van-
líðan. „Mikilvægt er að reyna að fyrir-
byggja kynferðislega áreitni á vinnustöð-
um. Það er best gert með því að fræða
starfsfólk um hvað felst í slíku áreiti svo
það viti hvenær slíkt á sér stað. Síðast
en ekki síst hvert leita skal hjálpar.“ Hún
segir brýnt að endurtaka rannsóknir á
þessum viðkvæmu þáttum mannlegra
samskipta meðal flugfreyja og -þjóna því
ellefu ár séu liðin frá síðustu rannsókn.
Ásta Kristín Gunn-
arsdóttir er 52 ára
flugfreyja og hefur
lokið MA-gráðu í
hjúkrunarfræði frá
HÍ og MA- gráðu
í stjórnun heil-
brigðisstofnana og
lýðheilsu frá HR.
Eiginmaður hennar
er Oddur Björnsson,
fyrsti básúnuleikari
Sinfóníuhljómsveitar
Íslands og eiga þau
hjónin þrjú börn.
Ljósmynd/Hari.
Dagný Hulda Erlendsdóttir
dagnyhulda@frettatiminn.is
14 fréttaviðtal Helgin 12.-14. september 2014