Fréttatíminn - 12.09.2014, Blaðsíða 44

Siglfirskur zorbadans
V
Vera kann að kótelettur í raspi séu karl-
lægur matur. Slík matreiðsla á kótelett-
um var algeng í æsku minni en hefur
mikið til horfið í seinni tíð. Grun hef
ég um að konur séu ekkert sérstaklega
hrifnar af raspi utan um lambakótelettur,
þyki það helst til feit fæða, þótt ég geti
vitaskuld ekki alhæft um slíkt. Ég kann
að meta kótelettur eins og þær koma fyrir
af skepnunni, grillaðar og gjarnan nag-
aðar með frumstæðum hætti þótt beita
megi amboðum á þær í fínni boðum. Í
raspi færast kóteletturnar hins vegar yfir
á annað plan – og kannski hættulegri
nútímamanninum sem fær víst næga fitu
í kroppinn – en endrum og eins ætti að
vera í lagi að gæða sér á slíku hnossgæti.
Kótelettur í raspi mega vegna þessa
ekki falla í gleymskunnar dá, nú á tímum
spínats, klettasalats, baunaspíra og engi-
ferrótar. Siglfirðingar, bæði heimamenn
og brottfluttir, hafa því tekið höndum
saman um varðveislu þessarar sérstöku
matreiðslu lambakjöts. Siglufjörður á sér
merka sögu sem áhersla hefur verið lögð
á að varðveita í seinni tíð. Líklegt er að
síldarsjómenn í landlegum og söltunar-
stúlkur hafi stundum fengið kótelettur í
raspi í mötuneytum þeirrar tíðar á Sigló,
eða jafnvel haft með sér í nesti í róman-
tíska för í Hvanneyrarskál. Allir hafa
verið komnir með upp í kok af fiski, ekki
síst síld. Því hefur af sér genginn vinnu-
lýðurinn fagnað kjöti og ekki veitt af fitu-
ríku raspi utan um kótelettuna, löðrandi
í steikarfitu, líklega fremur smjörlíki en
smjöri.
Ég er ekki að segja að raspaða kóte-
lettan hafa horfið með jafn dramatískum
hætti og síldin á sjöunda áratug liðinnar
aldar – en samt. Vinsældir hennar dvín-
uðu til muna. Síldin er hins vegar komin
á sinn hátt aftur til Siglufjarðar, þótt
hún sé ekki verkuð þar lengur. Á Síldar-
minjasafninu er sú merka saga fyrrihluta
20. aldar rakin þegar Siglufjörður skipti
sköpum í þjóðarbúskapnum og þau ár
komu þegar síldarútflutningur þaðan
nam meira en fimmtungi af útflutningi
landsmanna.
Saga kótelettunnar hefur með sama
hætti verið endurvakin á Siglufirði, að
minnsta kosti þeirrar í raspinu. Kótelet-
tufjelag Siglufjarðar heldur uppi merk-
inu og býður upp á kótelettur í raspi.
Einkunnarorð félagsins, eða öllu heldur
boðorð þess, er tiltölulega einfalt: „Borða
skaltu grænar baunir og rauðkál með
kótelettum í raspi og kartöflur og ekkert
annað grænmeti hafa.“ Siglfirska félagið
á sér bræðrafélag í Reykjavík, Kótelettu-
félag togarajaxla. Það skipa þeir sem á
einhverjum tímapunkti voru skipverjar
á siglfirska síðutogaranum Hafliða SI 2.
Stofnun félags togarajaxlanna bendir til
þess að kótelettur í raspi hafi ekki síður
notið vinsælda um borð en í landi. Vinnan
var enda erfið, hvort heldur var, svo næga
orku þurfti í kroppinn til að
standa vaktina.
Vinahjón okkar Kópavogshjóna eru frá
Siglufirði, eiga sér hús þar í bæ og hugsa
til fjarðarins lognmilda í vöku jafnt sem
draumi þótt þau hafi lengi búið í höfuð-
borginni. Þau hafa undanfarin ár boðið
hópi góðra vina í heimsókn, haldið uppi
stuði og stolt sýnt okkur uppbyggingu
Siglufjarðar sem svo sannarlega er risinn
úr öskustónni og er að verða einn falleg-
asti bær landsins. Það má ekki síst þakka
athafnamanninum Róbert Guðfinnssyni
sem af miklum myndarskap hefur endur-
byggt gömul hús sem litskrúðug prýða
Siglufjörð sem veitinga- og kaffihús við
höfnina. Þar rís líka 68 herbergja hótel
á vegum Róberts. Grænt Sunnuhótelið,
sem fullbúið verður á næsta ári, rammar
því hafnarsvæðið endanlega inn með
Kaffi Rauðku í rauða húsinu, veitinga-
staðnum Hannesi Boy í því fagurgula og
Bláa húsinu. Siglufjörður er því í regn-
bogans litum.
Bæjarbúar hafa ekki látið sitt eftir
liggja og gert upp gömul hús sem hvert
og eitt á sína sögu. Sama á við um þá
sem eiga hús í bænum og nýta sem frí-
stundahús. Héðinsfjarðargöngin hafa
síðan komið Siglufirði í alfaraleið svo
nú streyma ferðamenn þangað og njóta
veislu fyrir munn og augu. Það gerði fyrr-
nefndur vinahópur um liðna helgi.
Siglufjörður er ekki stærri en svo að
auðvelt er að rata um götur bæjarins – og
ekki skaðar að séra Bjarni Þorsteinsson,
réttnefndur faðir Siglufjarðar, skipulagði
byggð með þeim hætti að þar mætast
stræti og „breiðgötur“ með svipuðum
hætti og á Manhattan í New York. Leið-
sögumaður vinahópsins taldi því senni-
legt að skipuleggjendur stórborgarinnar
hefðu haft skipulagstillögur séra Bjarna
til hliðsjónar þegar drög voru lögð að
strætum og stórhýsabyggð á Manhattan!
Eftir fræðslugöngu um „miðborg“
Siglufjarðar, fram hjá kirkju, sparisjóði,
tískubúð, Allanum, apóteki og bakaríi,
gat túrinn varla ratað annað en í faðm for-
ráðamanna Kótelettufjelags Siglufjarðar
enda annar gestgjafa okkar fyrrum
skipverji á Hafliða og áhrifamaður í Kóte-
lettufélagi togarajaxla. Þar biðu okkar
kótelettur í raspi, feitar og girnilegar,
með brúnuðum kartöflum, rauðkáli og
grænum baunum – og sérstaklega tekið
fram að þær væru frá Ora. Auk þess var
feiti út á, brætt smjör annars vegar og
sykraður laukur í feiti hins vegar.
Máltíðin var, sem sagt, svakaleg og
svo orkurík að fítonskraftur færðist í
kótelettukarlana ekki síður en gestina.
Þeir slógu því upp tónleikum í bland við
uppistand og dansæfingar við frumsam-
inn siglfirskan dans sem vart verður stig-
inn annars staðar en á siglfirskri grund.
Hann á sér sess á heimaslóð með sama
hætti og sirtaki, grískur dans Grikkjans
Zorba, og líkist honum að hluta með
hægum taktföstum hreyfingum sem stig-
magnast í hraða sveiflu – en á Sigló eink-
um undir sterkum áhrifum kótelettunn-
ar. Siglfirski dansinn er jafnvel frumlegri
en sá gríski, með lokahnykk í
sérhæfðu mjaðmaskaki sem
aðeins er á færi liðugustu
manna – þó því aðeins
að þeir séu vel smurðir
sykraðri laukfeiti.
Jónas
Haraldsson
jonas@
frettatiminn.is
HELGARPISTILL
Te
ik
ni
ng
/H
ar
i
SAMKVÆMT BÓKSÖLU Í PENNANUM EYMUNDSSON UM LAND ALLT
METSÖLULISTI EYMUNDSSON

VIKAN 02.09.14 - 09.09.14
1 2
5 6
7 8
109
43 Iceland Small World - lítil Sigurgeir Sigurjónsson
Síðasti hlekkurinn
Fredrik T.Olsson
Lífið að leysa
Alice Munro
Afdalabarn
Guðrún frá Lundi
Amma biður að heilsa
Fredrik Backman
Skúli skelfir og draugarnir
Francesca Simon
Piparkökuhúsið
Carin Gerhardsen
Fangi himinsins
Carlos Ruiz Zafón
Niceland
Kristján Ingi Einarsson
Skrifað í stjörnurnar
John Green
44 viðhorf Helgin 12.-14. september 2014