Læknablaðið - 15.03.2006, Blaðsíða 26

FRÆÐIGREINAR / ANDNAUÐ
Tafla I. Skilgreining á ARDS.
1. Bráður sjúkdómur
2. Dreiföar íferöir í báöum lungum á lungnamynd
3. Pa02/Fi02 hlutfall
a. Pa02/Fi02 < 300 = ALI
b. Pa02/Fi02 < 200 = ARDS
4. PCWP < 18 mmhlg eóa engin merki um hjartabilun
Samkvæmt The American-European consensus conference on ARDS (8).
Pa02/Fi02 = súrefnisstyrkur blóös/innandaö súrefnishlutfall. PCWP = fleygþrýstingur í lungnaslagasö.
var fyrst lýst (2). í nýlegri fjölsetra rannsókn í
Evrópu reyndist dánarhlutfall vera 55% (3) en
aðrar rannsóknir hafa sýnt lægra dánarhlutfall.
Pótt dánarhlutfall sé hátt er til mikils að vinna í
meðferð þar sem þeir sem lifa af ná sér flestir að
miklu leyti ef undirliggjandi sjúkdómur batnar (4,
5). Sjúklingar með BAH geta þó verið lengi að ná
sér og verið með varanlega skerðingu á lungna-
starfsemi (6). Nýlegar rannsóknir benda til þess að
horfur sjúklinga séu betri ef notuð er lungnavernd-
andi öndunarvélarmeðferð þar sem andrýmd
(tidal volume) er haldið Iágri og þrýstingsaukning í
loftvegum takmörkuð (7).
Erfill hefur verið að fá góða hugmynd um tíðni
BAH vegna mismunandi skilgreininga. Birtar hafa
verið rannsóknir með tíðnitölum allt frá 1,5-75 til-
felli/100.000 íbúa/ár (8). Samkomulag náðist árið
1994 austanhafs og vestan- um skilgreiningu á B AH
(9) og í framhaldi af því varð mögulegt að fram-
kvæma samræmdar kannanir á tíðni, orsökum og
horfum sjúklinga. Skilgreind voru hugtökin bráður
lungnaáverki (ALI, acute lung injury) og brátt
andnauðarheilkenni (ARDS, sjá töflu I). Einungis
stigsmunur er á þessum hugtökum og talið er að
bráður lungnaáverki sé undanfari BAH. Einnig
var ákveðið að heilkennið yrði framvegis kallað
á ensku „Acute Respiratory Distress Syndrome"
í stað „adult respiratory distress syndrome" eins
og áður tíðkaðist, reyndar notaði Ashbaugh heitið
„acute“ þegar hann lýsti fyrst BAH (1). ísland
hefur landfræðilega sérstöðu í rannsóknum á tíðni
sjúkdóma vegna afmarkaðs landsvæðis og góðrar
yfirsýnar um heilbrigði þjóðar. Athugun á tiðni
þessa heilkennis hefur ekki verið framkvæmd hér
á landi áður og var þess vegna ákveðið að kanna
hversu margir höfðu fengið BAH á íslandi tímabil-
ið 1988-1997 og hvort einhverjar breytingar hafi
orðið innan tímabilsins.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin var afturvirk og náði til allra gjörgæslu-
deilda á íslandi sem starfræktar voru á tímabilinu
1988-1997, það er Sjúkrahúss Reykjavíkur, Land-
spítala, Landakotspítala og Fjórðungssjúkrahússins
á Akureyri. Að fengnu samþykki Vísindasiða-
nefndar sjúkrahúsanna og Tölvunefndar var farið
yfir gjörgæslunótur og sjúkdómsgreiningar allra
sjúklinga sem lögðust inn á gjörgæsludeild á tíma-
bilinu en ætla má að innlagnir hafi verið allt að 10
þúsund. Sjúkraskýrslur 220 sjúklinga sem átt höfðu
við alvarlega öndunarbilun að stríða voru skoðaðar
sérstaklega og kannað hvort þeir gætu fallið undir
alþjóðlegu skilgreininguna á BAH (9). Samkvæmt
þessari skilgreiningu er einungis stuðst við útlit
lungnamyndar og hlutfall súrefnisstyrks í blóði á
móti innönduðu súrefnishlutfalli (Pa02/FiO,) sem
talið er segja mikið um ástand lungna þegar um
brátt andnauðarheilkenni er að ræða. Pví lægri tala,
því verra er ástand lungna, ef hlutfallið fer undir
300 er um bráðan lungnaáverka að ræða en brátt
andnauðarheilkenni ef hlutfallið fer undir 200. Þeir
sjúklingar sem höfðu klínísk einkenni eða mælingar
á fleygþrýstingi í lungnaslagæð (PCWP) sem bentu
til hjartabilunar voru ekki teknir með í endanlega
úrvinnslu. Skráðar voru upplýsingar um aldur, kyn,
orsök, tíma frá áfalli að byrjun heilkennis, legutíma á
gjörgæsludeild, legutíma á sjúkrahúsi og hvort sjúk-
lingar lifðu veikindin af eða ekki. Skráð var notkun
öndunarvéla, tímalengd, stillingar, PaO,/FiO, hlut-
fall og ef notuð var sérhæfð öndunarvélarmeðferð,
svo sem þrýstingsstýrð öndun, hátíðniöndunarvél,
innandað nituroxíð (NO) eða hjarta- og lungnavél
(ECMO). Ástand allra sjúklinga við innlögn var
metið samkvæmt APACHE II stigunarkerfi (10).
Skráðar voru niðurstöður röntgenrannsókna af
lungum og allar myndir sem voru fáanlegar voru
skoðaðar af sama sérfræðingi í geislagreiningu með
tilliti til hvort um BAH var að ræða og gefin stig
samkvæmt lungnaáverkakvarða Murray’s (Lung
injury scale, LIS) en samkvæmt honum eru gefin
stig fyrir PaO,/FiO, hlutfall, PEEP stillingu á önd-
unarvél og hversu útbreiddar íferðir í lungum eru á
lungnamynd (11). Samkvæmt alþjóðlegu skilgrein-
ingunni á BAH er ekki stuðst við lungnaáverka-
kvarða Murray‘s en í þessari rannsókn voru gefin
stig samkvæmt honurn til hliðsjónar.
Fengnar voru upplýsingar frá Hagstofu fslands
um mannfjölda á tímabilinu og þannig reiknað
nýgengi sjúkdómsins á hverja 100.000 íbúa, bæði
heildarmannfjölda og mannfjölda eldri en 15 ára.
Borin voru saman tvö fimm ára tímabil, 1988-1992
og 1993-1997 og kannað hvort breyting hefði orðið
á nýgengi og dánarhlutfalli milli þessara tímabila.
Reiknuð voru meðaltöl með staðalfrávikum og
reiknað p-gildi rneð Students T-test.
Niðurstöður
Af 220 sjúklingum með alvarlega öndunarbilun
á gjörgæsludeildum á íslandi tímabilið 1988-1997
reyndust 155 sjúklingar falla undir alþjóðlegu skil-
202 Læknablaðið 2006/92