Læknablaðið - 15.03.2006, Blaðsíða 44

UMRÆÐA & FRÉTTIR / VÍSINDASVINDL
Hversu útbreítt er svindl í vísindum?
- Vísindasvindi í Noregi og Suður-Kóreu vakti heimsathygli í byrjun árs og ótal spurningar
kviknuðu um gæði vísinda og vísindamanna
Þröstur
Haraldsson
Árið 2006 byrjaði heldur illa í vísindaheiminum
því janúar var varla hálfnaður þegar upp hafði
komist um tvo vísindamenn, annan í Suður-Kóreu
og hinn í Noregi, sem gengust við því að hafa
stundað vísindasvindl. Þeir höfðu birt niðurstöður
úr rannsóknum sem studdust við fölsuð gögn og
stóðust ekki. í báðum tilvikum höfðu þeir fengið
niðurstöðurnar birtar í virtum fræðiritum sem
höfðu veitt þeim forgang að síðum sínum. Nú
sleikir vísindaheimurinn sárin og metur skemmd-
irnar sem þessar uppákomur hal'a valdið.
í Suður-Kóreu átti í hlut Hwang Woo Suk sem
hafði náð einstæðum árangri í einræktun stofn-
frumna úr fósturvísum manna. Hann hafði fengið
birtar tvær greinar í einu virtasta vísindariti heims,
Science, þar sem hann lýsti fyrst hvernig hann hefði
beitt nýrri tækni til þess að einrækta stofnfrumur
úr 11 einstaklingum og notað við það einungis örfá
egg. I síðari greininni lýsti hann því hvernig hann
hefði bætt tæknina og gert hana enn virkari.
Þessar greinar höfðu vakið heimsathygli því þær
boðuðu stórt skref fram á við í stofnfrumuræktun
og þar með að nú styttist í að hægt væri að þróa
lækningar á ýmsum sjúkdómum með þeirra hjálp.
Aðrir rannsóknarhópar hættu rannsóknum á þess-
ari tækni og biðu þess að fá nánari fréttir af fram-
gangi Kóreumanna. í Kóreu var Hwang hylltur
sem þjóðhetja og stjórnvöld lögðu ríflega fjóra
milljarða íslenskra króna í rannsóknir hans. Það
voru hins vegar ungir vísindamenn sem komu auga
á brotalamirnar í rannsóknum Hwangs og þurftu
að hafa verulega fyrir því að fá kóresku akadem-
íuna til þess að bregðast við fúskinu. Nú segja
menn að þetta hafi tafið rannsóknir á stofnfrumum
svo árum skipti.
Tölurnar stóðust ekki
Þegar vísindaheimurinn var rétt að melta þessa
frétt barst önnur frá Noregi. Þar hafði læknir að
nafni Jon Sudb0 skrifað grein um rannsóknir
sínar á krabbameini í munnholi sem þótti nógu
athyglisverð til þess að breska læknisfræðiritið
Lancet veitti henni flýtimeðferð og birti í október
síðastliðnum. Sudbp hafði einnig fengið inni fyrir
grein í norska læknablaðinu sem meira að segja
hafði veitt honum viðurkenningu fyrir eina af
athyglisverðustu vísindagreinum ársins 2005. Sú
Með einbeittan brotavilja
f greininni hér að ofan segir að yfirgnæf-
andi meirihluti vísindamanna sé strang-
heiðarlegur. Þeir eru þó til sem búa yfir
einbeittum brotavilja eins og dæmin
sanna. Áðurnefndur Jon Sudbp lét sér
til dæmis ekki nægja að búa til sjúklinga
til notkunar í rannsóknum heldur lagði
hann einnig fram falsaða pappíra um
sérfræðimenntun sem hann hafði ekki
þegar hann sótti um og fékk yfirlækn-
isstöðu við krabbameinsdeild norska
ríkissjúkrahússins í Osló árið 2004.
Hann kemst þó ekki í hálfkvisti við
dr. Ashoka Prasad, indverskan geðlækni
sem á að baki hreint ótrúlegan feril. Á
netinu rakst ég á frásögn ástralskrar út-
varpsstöðvar af honum en hann kom til
Melbourne árið 1987 frá Bretlandi þar
sem hann hafði að eigin sögn starfað við
geðlækningar. Hann var ráðinn til starfa á
virtu geðsjúkrahúsi í Melbourne þar sem
hann hófst þegar handa við rannsóknir.
Eftir nokkra mánuði fóru tölfræðingar
sjúkrahússins að gera athugasemdir við
gögnin sem hann studdist við og eftir
nokkra rannsókn komust menn að því
að þau voru hreinn skáldskapur.
Þegar farið var að skoða feril manns-
ins kom í ljós að hann hafði vissulega
tekið þátt í rannsókn sem tengdist dokt-
orsverkefni í Lundúnum. Hann hafði
hins vegar aldrei lokið við að skrifa
lokaritgerðina en leysti málið með því að
falsa undirskrift deildarforsetans á skjal
sem sýndi að hann hefði doktorsgráðu.
Um svipað leyti komu líka upp mál sem
snertu læknisstörf hans og á endanum
fór málið fyrir dómstóla. Þar lét Prasad
ekki sjá sig en sendi þangað lögfræðinga
sem börðust af hörku gegn því að hann
yrði sviptur lækningaleyfi. Þeir höfðu þó
ekki erindi sem erfiði.
Afþakkaði Nóbelinn
Nú hélt David Copolov sem réð Prasad
til starfa að hann væri laus við hann en
það var öðru nær. Árið 1989 birtist nafn
Prasads undir lesendabréfum sem birtust
í British Medical Journal þar sem hann
hélt því fram að bresk sérfræðinefnd
hefði kannað mál hans og sýknað hann af
öllum áburði um falsanir. Því til staðfest-
ingar vísaði hann til bréfs frá prófessor
nokkrum í Kanada þar sem Prasad var
220 Læknablaðið 2006/92