Læknablaðið - 15.03.2006, Blaðsíða 53

UMRÆÐA & FRÉTTIR / BÓKADÓMUR
Sérstakur kafli fjallar um heilbrigt samfélag eins
og menn sáu það fyrir sér í hillingum á fyrri hluta
20. aldar með aukið hreinlæti í öndvegi enda ekki
vanþörf á. Vitnað er í Guðmund Hannesson, próf-
esor, þann mikla eldhuga, sem skrifar eftirfarandi
hvatningu árið 1926 í Morgunblaðið: „Þess verður
vonandi ekki langt að bíða að það þyki sjálfsagt
að fá sér bað þegar rnaður kemur heim óhreinn
eða illa til reika og jafnvel að allir þrifamenn vilji
þvo sér í hverri viku. Þetta er menningarkrafa sem
ekki verður staðið á móti til lengdar og gott eitt
um hana að segja frá sjónarmiði heilsufræðinnar“.
Hóflegar kröfur það. Og hver skyldi mótstaðan
hafa verið? Kreddur kirkjunnar? Önnur skemmti-
leg tilvitnun er í Alþýðubók Halldórs Laxness
1929: „Auðvitað eru Islendingar sóðar, engum
manni með fullu viti gæti komið til hugar að bera á
móti því... Við verðum að hafa hugfast að kotin og
þurrabúðirnar verða ekki mublaðar með draum-
um einum, raflýstar með tómum ferskeytlum né
byggðar upp með sögum af skrýtnum köllum og
kellingum eða ættartölum. Og þótt þjóðernisgor-
geirinn kunni að vera góður og sveitamenningin
hálofleg þá er þó enn meira vert að þvó sér og
hirða tennur sínar.“ Nóbelskáldið sér söguöldina
fyrir sér í allt öðru ljósi og verður hugsað til koll-
ega síns fyrir 700 árum: „... og lítinn vafa tel ég á
að hreinir hafa þeir höfðingjar verið á Islandi, sem
sömdu sögurnar. Snorri lét gera laug að Reykholti
og sat í henni Iaungum“. Skúli V. Guðjónsson,
prófessor í Arósum, er sama sinnis um þrifnað
fornmanna og það er synd að höfundur hefur ekki
bók Skúla „Manneldi og heilsufar í fornöld“ með
í gagnabanka þessarar bókar. Seinna kemur fram í
þessum kafla að þrifnaður stóð til bóta því að við
skólaskoðun í Reykjavík 1924-1925 voru 29,5%
skólabarna með kláða, geitur, óþrif í hári, en 1972-
1973 voru bara 2,4% með húðsjúkdóm, lús eða
nit. Tilvitnanir í Heilbrigðisskýrslur eru fróðleg-
ar og oft skemmtilegar enda margir læknar vel
pennafærir, svo sem Steingrímur Matthíasson sem
seint þreyttist á að dásama yfirburði sveitalífsins,
sérstaklega fyrir börnin og þroska þeirra. Snjöll er
lýsing Matthíasar Einarssonar á taugaveikifaraldr-
inum í Reykjavík árið 1906 með teikningu hans
af útbreiðslu veikinnar frá Móakotslind á horni
Lindargötu og Vatnsstígs.
Síðustu tveir kaflarnir eru um lækna og heil-
brigðismál og samtök lækna. Stofnun Læknafélags
Reykjavíkur og Læknafélags íslands er gerð góð
skil og saga Læknablaðsins rakin. Það kemur ef til
vill mörgum á óvart að Læknafélag Reykjavíkur
gaf út Læknablaðið fyrstu fjörutíu árin og að
Læknafélag íslands kom ekki að rekstri skrif-
stofu félagsins fyrr en eftir dúk og disk. Höfundur
rekur ýmis mál sem stjórn LÍ hafði með höndum
á fyrri hluta aldarinnar sem voru aðallega deilur
við stjórnvöld útaf stöðuveitingum héraðslækna
og greinir frá tveimur slíkum, Eyrarbakkadeilunni
og ráðningu héraðslæknis á Isafirði, en forðast að
vonum þau viðkvæmustu og um leið mest spenn-
andi, Kaldalónsmálið og Stóru bombuna.
Eg hefi nú lesið þessa bók oftar en einu sinni
og finnst hún æ betri eftir því sem ég lít ofar í hana
og það er augljóst mál að bókin og heimildaskráin
verður öllum áhugamönnum um sögu læknisfræð-
innar uppspretta fróðleiks og skemmtunar í fram-
tíðinni. Ég hefi ekki verið í kommu- og villuleit en
bendi á að höfundur hefur ekki áttað sig á að tveir
læknar heita Sigurður Magnússon, berklalækn-
irinn og héraðslæknirinn og ég finn ekki Þorbjörn
Þórðarson á Bíldudal í heimildaskrá en hann á
fróðlegt og skemmtilegt innlegg: „Héraðslæknir
í aldarbyrjun“ (Læknabókin, 1949). Nú er mál
að linni. Bókin fær fjórar stjörnur af fimm mögu-
legum og er höfundi, útgefendum og öllum sem að
útgáfunni komu til sóma.
Höfundur bókarinnar,
Jón Ólafur ísberg með
formönnum útgáfunefnd-
arinnar, Erni Bjarnasyni
til vinstri og Hafsteini
Sœmundssyni til hœgri.
Myndin var tekin þegar
bókin kom út um miðjan
desember.
Læknablaðið 2006/92 229