Læknablaðið - 15.03.2006, Blaðsíða 45

UMRÆÐA & FRÉTTIR / VlSINDASVINDL
viðurkenning var veitt í tilefni af 125 ára afmæli
blaðsins sem haldið var hátíðlegt 9. janúar.
Þann 13. janúar birtust í norskum fjölmiðlum
fréttir af því að ekki væri allt með felldu í rann-
sóknum Sudb0s. Camilla Stoltenberg deildarstjóri í
Lýðheilsustöð þeirra Norðmanna og systir forsæt-
isráðherrans hafði verið að lesa greinina í Lancet
milli jóla og nýárs og rekist á tilvísanir í rannsóknir
sem hún þekkti vel til en gátu engan veginn staðist.
Hún vakti athygli þeirra sem að rannsóknunum
stóðu á þessu og málið var kannað nánar. Þá kom
í ljós að höfundurinn fór afar frjálslega með stað-
reyndir og þegar betur var að gáð kom í ljós að stór
hluti þátttakenda í rannsókn sem Sudb0 kvaðst
hafa gert átti að eiga sama fæðingardag og reyndist
hvergi til nema í gögnum hans.
Þetta mál vakti líka heimsathygli, ekki síst
vegna þess að eitt af virðulegustu læknisfræði-
tímaritum heims hafði látið glepjast til að birta
greinar sem við nánari skoðun reyndust byggðar á
falsi. Ritstjóri Lancet hefur kallað þetta eitt versta
dæmið um vísindasvindl sem heimurinn hafi orðið
vitni að. Rétt eins og Science gerði við greinar
Hwangs neyddist Lancet til að draga grein Sudbps
til baka og það sama þurftu fleiri fræðirit að gera
sem tekið höfðu greinar þeirra til birtingar.
Framhjá öllu eftirliti
Þessi tvö mál vekja fjölmargar spurningar um
vinnubrögð í vísindaheiminum. Sú fyrsta er að
sjálfsögðu hvernig vísindamönnunum hafði tekist
að sleppa framhjá öllum þeim sem eiga að hafa eft-
irlit með því að svonalagað geti ekki gerst. Þar eiga
fjölmargir hlut að máli. Fyrst eru það stofnanirnar
sem hýstu og kostuðu rannsóknirnar. I Noregi á
þetta ekki síst við um Krabbameinsskrána sem
ranglega er sögð hafa lagt til gögn í rannsókn
Sudbps, auk þess sem starfsmenn skrárinnar eru í
hópi meðhöfunda hans. Fylgist þessi stofnun ekki
með því sem um hana er sagt í virtustu vísindarit-
um heims?
í öðru lagi eru það meðhöfundarnir sem í
báðum tilvikum voru fjölmargir. Hver var hlutur
þeirra í rannsóknunum og greinaskrifunum? Þeirra
ábyrgð hlýtur að vera töluverð vegna þess að þeir
áttu að hafa aðgang að fölsuðu gögnunum sem
„rannsóknin“ byggðist á. Voru þeir samsekir eða
höfðu þeir bara skrifað upp á rannsóknir sem þeir
í raun komu ekki nálægt? Ljóst er að útgefendur
fræðirita verða að herða þær reglur sem gilda um
hlut meðhöfunda en vitað er að þeir koma ekki
alltaf mikið við sögu rannsókna. Stundum sækj-
ast þeir eftir að fá að vera meðhöfundar vegna
þess að það styrkir stöðu þeirra á framabrautinni
og í öðrum tilvikum biðja höfundar þekkta vís-
indamenn að vera meðhöfundar til þess að greinin
fái meiri athygli en ella.
Þá eru það vísindaritin sem birtu greinarnar en í
báðum tilvikum fóru þær í gegnum ritrýni og annað
eftirlit án þess að nokkur gerði athugasemd. Ritin
sem í hlut eiga hafa að sjálfsögðu beðið hnekki við
þetta og munu eflaust grípa til þess að herða reglur
um meðferð greina svo þetta endurtaki sig ekki.
við störf en hann hefði setið í nefndinni.
Við nánari eftirgrennslan kom í ljós að
þessi prófessor hafði látist fimm mán-
uðum áður en bréfið var skrifað.
Árið 1990 er Prasad kominn til starfa
í Vancouver á Kyrrahafsströnd Kanada
og þá vill svo til að í geðlæknaritum þar
í landi og staðarblöðum fara að birtast
fréttir þess efnis að Prasad hafi verið
tilnefndur til friðarverðlauna Nóbels
þar sem hann etji kappi við Mikhail
Gorbatsjof. Norska úthlutunarnefndin
staðfesti að borist hefðu nokkrar til-
nefningar en ekki var ljóst frá hverjum
þær voru. Prasad afþakkaði verðlaunin
af hógværð og skömmu seinna var hann
sviptur lækningaleyfi í Bresku Kólumbíu.
Nú heyrist fátt af Prasad fram til
ársins 1994 þegar læknafélaginu í Mel-
bourne berast tvö bréf frá indverskum
stjórnvöldum. Annars vegar er bréf
þar sem varað er við tveimur af fyrrum
samstarfsmönnum Prasads sem hafi
verið staðnir að ólöglegum fíkniefnavið-
skiptum í Tælandi og Bútan. Hins vegar
bréf þar sem kvartað er yfir þeirri
ákvörðun að svipta Prasad lækningaleyfi
í Melbourne árið 1988. Seinna bréfið var
rannsakað og reyndist falsað. Enn líða
fjögur ár og aftur berst bréf um meint
fíkniefnaviðskipti Davids Copolov sem
áður er nefndur, nú frá Suður-Afríku
sem Copolov hefur aldrei komið til. Á
því tókst hins vegar að finna rithönd
Prasads með samanburði við önnur bréf
sem hann hafi ritað.
Kominn til Seychelleyja
Þessi frásögn er byggð á áströlskum út-
varpsþætti sem settur var á netið árið
1998. Þar komust þátttakendur að þeirri
niðurstöðu að margnefndur Ashoka
Prasad væri greinilega haldinn geðveilu
og sjúklegur lygari. Þá var ekki vitað
hvað hefði orðið um hann en hann virt-
ist geta farið milli landa og starfað sem
geðlæknir þar til upp um hann komst. Þá
lét hann sig hverfa eitthvert annað.
Ég reyndi að athuga hvort til væru
nýrri heimildir um þennan athyglisverða
rnann og sló nafnið hans inn í Google
sem birti hin og þessi skjöl. Það sem
mér þótti merkilegast var ritið Child
and Adolescent Mental Health Policies
and Plans, gefið út af Alþjóðaheilbrigðis-
stofnuninni árið 2005. Þar er að finna lista
yfir fólk sem þakkað er fyrir sérfræðilega
ráðgjöf og tæknilega aðstoð við gerð
ritsins. Þar er nefndur til sögu prófessor
Ashoka Prasad, Special Expert, Ministry
of Health, Mahé, Seychelleyjum.
Hann er sem sé enn að, blessaður
kallinn.
Læknablaðið 2006/92