Læknablaðið - 15.02.2007, Blaðsíða 79

HUGLEIÐING HÖFUNDAR /
SPENNITREYJAN
Spennitreyjan
í leikriti Harolds Pinter, Ashes to ashes, veldur það
persónu sem kallast Rebecca miklum vonbrigðum að
lögreglusírena sem hún hefur rétt í þessu heyrt nálgast
og fjarlægjast húsið sem hún dvelur í skuli ekki lengur
hljóma í eyrum hennar heldur í eyrum einhverrar ann-
arrar manneskju. Hún á mjög erfitt með að sætta sig við
að hljóðið í sírenunni - sem henni finnst afar fallegt -
skuli ekki lengur vera „hennar“, eins og hún orðar það;
að einhver annar en hún fái að njóta þess. Hin persónan
í leikritinu, sem er elskhugi og/eða kvalari Rebeccu,
maður að nafni Devlin, reynir að hughreysta hana með
þeim orðum að fljótlega muni hún heyra í öðrum bíl
með sírenu, og honum tekst á endanum að sannfæra
hana um að á hverri mínútu sé lögreglubíll ræstur hér
eða þar, og bruni af stað með logandi sírenu; hún muni
aldrei framar þurfa að kvíða því að heyra ekki í lögregl-
unni nokkuð reglulega. Svo fara þau að tala um eitthvað
annað, þau Devlin og Rebecca - þótt „eitthvað annað“
hljómi ef til vill sakleysislega í ljósi fremur óhefðbund-
inna samskipta þeirra.
Ófáar persónur í skáldbókmenntunum hafa öðlast
framhaldslíf í huga mínum. Sumar þeirra eru nánast jafn
lifandi og fólk sem maður umgengst daglega, en þótt
hin órólega Rebecca Pinters sé í huga mínum ekki ein
þeirra dúkkar hún upp í hvert sinn sem ég heyri sírenu
hljóma á götum borgarinnar - og það hljóð virðist sífellt
verða tíðara, hvernig sem á því stendur. Og þá bregst
ekki að það sem ég hef verið að hugsa þá stundina víkur
fyrir öðrum og stærri hugsunum: vangaveltum um ör-
yggið og skortinn á örygginu í lífinu, þá hughreystandi
staðreynd að sem þjóðfélagsþegn hefur maður aðgang
að heilbrigðisþjónustu, en heilabrotin snúast þó ekki
síður um fagurfræðina í þrá Rebeccu eftir að heyra
hinn ákafa og ómstríða söng sírenunnar; um fallega
mótsögnina í ljóðrænni yfirlýsingu hennar. Niðurstaða
þessara hugsana minna verður hins vegar alltaf sú sama;
að í raun þrái ég sjálfur að heyra sírenuna nálgast mig,
að líkt og Rebecca kunni ég illa við að heyra hana fjar-
lægjast, þótt ég sé ólíkur Rebeccu að því leyti að ég tek
sjúkrabílinn fram yfir lögreglubílinn.
En hvernig útskýrir maður þá löngun að vera pikk-
aður upp úti á götu af opinberri neyðarþjónustu á
borð við lögreglu eða sjúkraflutningsfólk? Allajafna
vill maður helst ekki vera lagður inn á spítala (hvað þá
stungið í fangaklefa), en samt er einhver óútskýranleg
vellíðan sem fylgir því að vera fullkomlega ósjálfbjarga,
algerlega upp á aðra kominn, og meðhöndlaður í því
ástandi af sprenglærðu, allsgáðu fólki sem ekki aðeins
fær borgað fyrir að bjarga manni, heldur hefur á lík-
ama manns þann brennandi áhuga að hugsanlega geti
hann sýnt því eitthvað sem það hefur ekki séð áður. Að
óska sér þessarar meðferðar án þess að nokkuð ami að
manni er auðvitað ósanngjarnt gagnvart öðru fólki sem
virkilega þarf á sjúkrahjálp að halda, en í augnablikinu
dettur mér í hug að þetta sé skylt annarri tilfinningu,
nefnilega þeirri sammannlegu þrá eftir ánauð og ófrelsi
sem felst meðal annars í því að vera bundinn niður og
keflaður og geta sig hvergi hreyft, á meðan viðstaddir
geta gert við mann það sem þeir þurfa eða langar til að
gera við mann. Og þá rifjast upp fyrir mér lítil saga:
Fyrir rúmum þremur árum var ég staddur ásamt
konunni minni í París. Við bjuggum miðsvæðis í borg-
inni, í fjórða hverfi við Signu. Þetta var í sumarlok, við
höfðum upplifað einhverja mestu hitabylgju sem geisað
hefur í Evrópu á síðustu árum - og lifað hana af - og
þá, einn morguninn, fékk ég allt í einu verki í líkamann;
verki sem höfðu ekkert með nýafstaðna hitabylgju að
gera en urðu fljótlega svo miklir að konan mín sá ekki
annað ráð en að hringja í lækni. Sá var lygilega fljótur á
staðinn og þegar hann hafði skoðað mig tók hann sjálfur
upp símann og bað um að ég yrði sóttur. Mér var síðan
ekið babú í sjúkrabíl á næsta spítala, og þurfti engar
áhyggjur að liafa af því að sírenan sem vældi í eyrum
mínum myndi fjarlægjast; hún fylgdi mér alla leið af
hægri bakka Signu yfir á Borgareyjuna, Ile de la Cité,
þar sem mér var rennt inn á elsta spítala Parísarborgar,
hið sögufræga sjúkrahús Hötel-Dieu, við sama torg og
hin frúarlega kirkja Notre Dame.
Eftir komuna á Hötel-Dieu varð fljótlega Ijóst að það
þurfti að skera mig upp. (Ég læt vera að nefna ástæðuna,
enda grunar mig að hún hljómi ósköp hversdagslega,
ekki síst í eyrum lækna.) Og úr því það átti að opna á
mér líkamann þurfti líka að svæfa mig - nokkuð sem f
ljósi þeirra verkja sem ég hafði í líkamanum hljómaði
mjög vel. Mér var rúllað inn í sérstakt herbergi þar sem
ég var lagður á bekk, og þá birtist hávaxinn maður sem
laut vingjarnlegur yfir mig; hann bauð mér góðan dag-
inn og sagði á frönsku: „Ég er svæfingalæknirinn þinn.“
Svo man ég ekki meira fyrr en ég vaknaði aftur,
einhverjum klukkustundum síðar, í hvítu herbergi með
miðaldra konu sem ég hóf að spjalla við á mun meiri
frönsku en ég hef nokkurn tíma haft vald á. Þaðan var
svo ekið með mig inn á gjörgæsludeildina, og til að gera
langa sögu stutta dvaldi ég þar í tvo daga, talsvert kval-
inn eftir uppskurðinn en í nokkuð stöðugu morfínmóki
sem ég kunni ágætlega við. Ég veit ekki hvers vegna ég
var látinn hvílast inni á gjörgæsludeild (sem varla var
rólegasta deildin á spítalanum), en þar eð ég taldi mig
nokkuð lukkulegan að fá yfirhöfuð að dvelja í þessu
fræga húsi ákvað ég að gera engar athugasemdir.
Þó gat ég ekki að því gert - þrátt fyrir ljúfa morfín-
vímuna - að finnast þjónustan við mig ekki sérlega góð.
Enda hafði starfsfólkið í nógu að snúast, ekki síst við að
sinna herbergisfélaga mínum, Alsírbúa um fimmtugt,
sem líkt og ég virtist vera þeirrar tegundar að þykja
gott að liggja á spítala. Hann var augljóslega kominn á
Hótel-Dieu með það fyrir augum að nýta sér til fulln-
ustu þá þjónustu sem boðið var upp á, og þegar kom
að því að læknirinn tilkynnti honum að hann mætti fara
heim þyngdist allt í einu brúnin á sjúklingnum, og af því
litla sem ég skildi af orðum hans var hann hreint ekki
sammála lækninum. En þegar læknirinn ítrekaði að ekki
aðeins mœtti hann fara heim, heldur þyrfti hann að fara
heim, brást hinn alsírski við með svo miklum látum að
ekki færri en tíu eða tólf manneskjur af báðum kynjum
þurfti til þess að halda honum föstum á meðan hann var
settur í spennitreyjuna.
Þótt ég hafi sofnað fljótlega eftir að þetta gerðist, og
ekki vaknað aftur fyrr en búið var að tæma og búa um
rúmið við hliðina, man ég að áður en ég lognaðist út af
sneri herbergisfélagi minn höfðinu sem snöggvast til
mín, pikkfastur í spennitreyjunni, og brosti veiklulega,
úrvinda af þreytu en alsæll.
Bragi
Olafsson
Bragi Ólafsson er kunnur
tónlistarmaður og spilaði
m.a. með hljómsveitinni
Sykurmolunum en hann hefur
jafnframt lengi verið í fremstu
röð rithöfunda. Sögur hans
eru Hvíldardagar, Gœludýrin
og Samkvœmisleikir, og
sú nýjasta, Sendiherrann,
allar frumlegar og lýsa oft
óbærilegum og hryllilegum
aðstæðum sem eru þó svo
pínlega kunnuglegar. Auk
sagnagerðar og ljóða hefur
Bragi haslað sér völl sem
leikritaskáld, hið rómaða verk
Belgíska Kongó var frumsýnt
2004 í Borgarleikhúsinu.
Læknablaðið 2007/93 171
Mynd: Einar Falur