Læknablaðið - 15.02.2007, Blaðsíða 58

UMRÆÐA & FRÉTTIR / FRÉTTATILKYNNING
Fyrsta Ijósmæðrabókin
á íslensku gefin út á ný
í nóvember síðastliðnum kom út bókin Sá nýi yf-
irsetukvennaskóli eöur stutt undirvísun um yfirsetu-
kvennakúnstina hjá Söguspekingastifti. Bókin kom
fyrst út á Hóluin í Hjaltadal árið 1749 og er hún
fyrsta ril á íslensku um ljósmóðurfræði. Bókin var
kennd yfirsetukonum skömmu eftir stofnun land-
læknisembættisins árið 1760.
Halldór Brynjólfsson Hólabiskup (1692-1752)
var hvatamaður útgáfunnar en Vigfús Jónsson,
prestur í Hítardal (1706-1776) þýddi hana úr
dönsku. Bókin kom upphaflega út í Danmörku
1725 undir titlinum Nye Jorde-Moder-Skole,
eller kort underviisning udi Jorde-Moder-Konsten.
Danski lækninn Balthazar Johann de Buchwald
(1697-1763) er höfundur en hann var lengst af
prófessor í læknisfræði við Kaupmannahafnarhá-
skóla og kenndi þar m.a. Bjarna Pálssyni landlækni
(1719-1779) um miðja 18. öld. Buchwald naut
sjálfur kennslu nokkurra þekktra líffærafræðinga,
Henricks van Deventers (1651-1724) í Haag og
Frederiks Ruysch (1638-1731) í Amsterdam. Hann
lærði einnig hjá þýskurn líffærafræðingi, Lorenz
Heister (1683-1758), og hollenska lækninunr Her-
man Boerhaave (1668-1738). Allir voru þeir frum-
kvöðlar innan líffæra- og fæðingarfræða.
Við samningu á bók sinni studdist Buchwald við
sænska bók um ljósmóðurfræði eftir lækninn Johan
von Hoorn (1662-1724). Bókin heitir The twenne
gudfruchtige ... Siphra och Pua, kom fyrst út 1715
og var þýdd á mörg tungumál, en efni hennar má
rekja til annarrar bókar eftir Hoorn, Then swenska
walöfwade jordegumman sem kom út árið 1697
og er fyrsta sænska ljósmæðrabókin. Hoorn, líkt
og Buchwald, naut kennslu nokkurra frumkvöðla
í líffæra-og fæðingafræðum, þar á nreðal Framjois
Mauriceau (1637-1709), Paul Portal (1630-1703) og
Philippe Peu (1623-1707).
Buchwald og Hoorn hafa eflaust mótast af
þekkingu lærimeistara sinna og því má telja að
Yfirsetukvennaskólinn hafi að geyma efni sem
byggist á þekkingu nokkurra brautryðjenda á sviði
læknisfræðinnar á meginlandi Evrópu í lok 17.
aldar og upphafi þeirrar 18, enda hafa menn á borð
við Henrick van Deventer og Frangois Mauriceau
sett mark sitt á sögu læknisfræðinnar.
Yfirsetukvennaskólanum er skipt í tvennt. I fyrri
hluta er fjallað um eðlilegar fæðingar, en í þeim
síðari um áhættufæðingar og inngrip. í bókinni er
meðal annars fjallað um skyldur yfirsetukvenna,
útlistun á æxlunarfærum kvenna, hvað einkenni
barnshafandi konur, fjallað um fósturlát, hvernig
aðgreina eigi hríðir, hvaða handtök eigi að nota
við fæðingu tvíbura, hvernig binda eigi naflastreng,
og margt fleira.
Með ritinu er kafli um umönnun ungbarna
frá árinu 1803 og elsta varðveitta prófið í ljós-
móðurfræði, frá 1768. Loks er skrá yfir helstu rit
unr ljósmóðurfræði sem út komu á árunum 1749-
1900.
Bragi Þorgrímur Olafsson, sagnfræðingur á
handritadeild Landsbókasafns bjó til prentunar og
ritaði inngang.
Aðalfundur Skurðlæknafélags íslands
Haldinn í tengslum við árlegt vísindaþing Skurðlæknafélags íslands og Svæfinga- og
gjörgæslulæknafélag íslands á Hótel Sögu, föstudaginn 30. mars kl. 18.
Dagskrá
• skýrsla formanns
• reikningarársins2006lagðirfram
• önnurmál
f.h. stjórnar SKÍ
Tómas Guðbjartsson, formaður
150 Læknaiilaðið 2007/93