Læknablaðið - 15.03.2007, Qupperneq 30

YFIRLITSGREIN / NÝRNASJÚKDÓMAR
Mynd 1. Algengi
lokastigsnýrnabilunar á
íslandi.
Meðalalgengi á hverju 5
ára tímabiiifrá 1968-2006.
Súlan lengst til hœgri sýnir
algengi í árslok 2006 en þá
voru 66% sjúklinga með
starfandi nýragrœðling en
34% ískilunarmeðferð.
meðal annars af hækkandi aldri fólks, auknum lífs-
líkum og bættu aðgengi að meðferð við lokastigs-
nýrnabilun. Aukningin hefur haldist í hendur við
fjölgun sjúklinga með aðra langvinna sjúkdóma,
svo sem háþrýsting, sykursýki, offitu og hjarta- og
æðasjúkdóma. Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin
hefur metið að fjöldi dauðsfalla í heiminum árið
2005 hafi verið 58 milljónir, þar af 35 milljónir
vegna langvinnra sjúkdóma www.who.int/chp/
chronic_disease_report/partl/en/indexl.html Þó
langvinnur nýrnasjúkdómur sé ekki nefndur þar er
hann engu að síður mikilvægur því hann er sérlega
algengur hjá sjúklingum með hjarta- og æða-
sjúkdóma og margfaldar hættu á slæmri útkomu
og kostnað meðferðar (1).
Á íslandi hefur nýgengi og algengi lokastigs-
nýrnabilunar reyndar verið mun lægra en víðast
hvar á Vesturlöndum en aukningin hefur engu að
síður verið umtalsverð (mynd 1). Árlega hefja um
20 íslendingar meðferð við nýrnabilun á lokastigi
og var algengið 486 á milljón íbúa í árslok 2006
samanborið við til dæmis 700-800 á milljón íbúa
á Norðurlöndum árið 2004 (2) og 1500 á milljón
íbúa í Bandaríkjunum árið 2003 (3). Árið 2004 var
talið að um 1,8 milljón sjúklingar í heiminum væru
meðhöndlaðir vegna lokastigsnýrnabilunar og
hefur þeim fjölgað um 6-7% árlega (4). Um 23%
sjúklinga með lokastigsnýrnabilun hafa gengist
undir ígræðslu á nýra en það er þó mismunandi
milli landa og óvíða er hlutfallið hærra en hér þar
sem 66% sjúklinga með lokastigsnýrnabilun voru
með virkan nýragræðling í árslok 2006. ígræðsla
á nýra er kjörmeðferð við lokastigsnýrnabilun en
hentar þó ekki öllum.
Nýrnabilun hefur skert lífsgæði og minnk-
aðar lífslíkur í för með sér. Auk þess að vera þung
byrði fyrir sjúklinga og fjölskyldur þeirra, hefur
lokastigsnýrnabilun áhrif á samfélagið allt því
meðferð hennar er mjög kostnaðarsöm þar sem
hún krefst sérhæfðs starfsfólks, aðstöðu og tækni-
búnaðar. Af framansögðu má vera ljóst að um
umfangsmikið lýðheilsuvandamál er að ræða. Því
tóku Alþjóðasamtök nýrnalækna (International
Society of Nephrology) og Alþjóðasamtök nýrna-
félaga (International Federation of Kidney
Foundations) höndum saman og héldu upp á
Alþjóðanýrnadaginn (World Kidney Day) á síð-
astliðnu ári í þeim tilgangi að vekja athygli og
auka þekkingu almennings, forystumanna heil-
brigðismála og heilbrigðisstofnana, og sjúklinga og
fjölskyldna þeirra á mikilvægi nýrnasjúkdóma - að
þeir séu algengir, alvarlegir og síðast en ekki síst
að meðferðarúrræði séu fyrir hendi. Stefnt er að
því að þessi dagur verði árviss viðburður og verður
hann næst 8. mars 2007 www.worldkidneyday.org
Til að reyna að stemma stigu við sívaxandi
fjölda sjúklinga með lokastigsnýrnabilun hefur
áhugi manna í auknum mæli beinst að því að
greina langvinnan nýrnasjúkdóm snemma og
beita meðferð sem miðar að því að hindra framrás
sjúkdómsins. Mikil gróska hefur verið í vísinda-
rannsóknum á þessu sviði mörg undanfarin ár en
nokkur vandamál hafa hamlað því starfi. Fyrst og
fremst eru það óljósar skilgreiningar á langvinnum
Tafla 1. Stigun, mat og meðferð langvinns nýrnasjúkdóms.
GSH (ml/mín./l,73 m2) Lýsing Mat og meðferð*
Stig 1 >90 Merki um nýrnaskemmdir með eðlilegum GSH Greining; meöferö undirliggjandi sjúkdóma og áhættuþátta; nýrnaverndandi meðferð
Stig 2 60-89 Merki um nýrnaskemmdir með vægri lækkun á GSH Mat á sjúkdómsframvindu
Stig 3 30-59 Meöalsvæsin nýrnabilun Mat og meðferð fylgikvilla
Stig 4 15-29 Svæsin nýrnabilun Undirbúningur fyrir lokastigsnýrnabilun
Stig 5 <15 Lokastigsnýrnabilun Skilunarmeöferð eða ígrasðsla á nýra vegna þvageitrunarheilkennis
*Viö hvert stig er haldió áfram mati og meóferó frá fyrri stigum. Skammstöfun: GSH, gaukulsíunarhraói.
202 Læknablaðið 2007/93