Læknablaðið - 15.05.2008, Blaðsíða 16

FRÆÐIGREINAR
RISTILBÓLGA
Steralyf
Steralyf eru áhrifaríkustu lyfin við MC. Búdesóníð
er mest rannsakaða og best staðfesta meðferðin.
Þó að prednisólón sé einnig áhrifaríkt hefur það
mun meiri aukaverkanir en búdesóníð (71). Þar
sem oft er um langtímameðferð ræða er predn-
isólon ekki æskilegt lyf. Þrjár framsýnar slembi-
rannsóknir hafa kannað áhrif búdesóníðs (72-74).
Þó rannsóknirnar séu ekki stórar bætir búdesón-
íð (9 mg/dag) marktækt einkenni sjúklinganna
í þeim öllum auk þess að bæta lífsgæði þeirra. I
kerfisbundinni greiningu (meta analysis) á þessum
þremur rannsóknum reyndist hlutfallslíku-hlut-
fall (odds ratio) 12,3 (95% CI: 5,5-27,5) og aðeins
þurfti að meðhöndla tvo sjúklinga fyrir hvern einn
sem fékk sjúkdómshlé (number needed to treat)
(75). Allar þessar rannsóknir mældu þó aðeins
áhrif búdesóníðs yfir 6-8 vikna meðferðartímabil.
Flest allir sjúklingarnir svöruðu meðferðinni á 2-4
vikum og vefjameinafræðileg svörun kom í Ijós í
öllum þremur rannsóknunum. Þrátt fyrir þessar
jákvæðu niðurstöður var bakslagstíðni sjúkdóms
há og átti sér stað í um 61-80% meðhöndlaðra
sjúklinga og meðaltími að endurkomu einkenna
var aðeins tvær vikur eftir að meðferð var stöðvuð
(72-74). I einni víxlrannsókn (crossover study)
fengu 61% sjúklinga endurkomu einkenna innan
tveggja vikna eftir að þeir fóru á lyfleysu (76). Þess
ber þó að geta að sýnt hefur verið fram á árangur
af lægri skömmtum af búdesóníð 3-6 mg/dag sem
viðhaldsmeðferð (77). Það standa nú yfir rann-
sóknir sem meta ávinning af langvinnri búdesóníð
meðferð.
Salicýlsýra og skyld lyf (5-ASA)
Sulfasalazin og mesalazín hafa nokkuð verið
notuð í smásærri ristilbólgu án þess að stórar
rannsóknir hafi legið þar að baki. Nokkrar litlar
aftursæjar rannsóknir hafa sýnt fram á 21-50%
árangur með notkun þessara lyfja. Þau hafa ekki
verið borin saman við búdesóníð en eru að öllum
líkindum áhrifaminni (61-62, 78).
Kólestýramín
Kólestýramín hefur verið notað með ágætis ár-
angri en ýmsir þola lyfið illa vegna aukaverkana
(38, 78). Lyfið hefur lítið verið notað á íslandi (52).
Bismút (Bismuth subsalicylate)
Bismút hefur gefið ágætis árangur við smásærri
ristilbólgu. Ein framsýn rannsókn sýndi fram
á sjúkdómshlé í 11 af 13 sjúklingum og meina-
fræðilegan bata hjá níu þeirra (79). í frekari slembi-
raðaðri framsýnni rannsókn kom þessi niðurstaða
einnig í ljós (80). Afar fáir sjúklingar hafa verið
meðhöndlaðir með þessu lyfi hér á landi enda ekki
fáanlegt nema með sérpöntun. Mæla ýmsir höf-
undar með því áður en gripið er til steralyfja (2).
Skurðaðgerðir
Hjáveituaðgerð kemur til greina gegn erfiðum
sjúkdómi sem svarar ekki lyfjameðferð (29). í
rartnsókn þar sem gerð var hjáveituaðgerð hjá níu
sjúklingum með bandvefsristilbólgu stöðvaðist
niðurgangurinn hjá öllum og kollagenþykktin
varð eðlileg hjá öllum ef sýni voru tekin eftir
hjáveituna (29). Þessar niðurstöður styðja kertn-
inguna um að fráveituaðgerð losi ristilinn við
óæskilega holrúmsþætti sem virðast skipta máli,
ekki síst í þrálátum sjúkdómi. Vægi skurðaðgerða
er þó afar takmarkað í meðferðinni.
Horfur og gangur
Smásæ ristilbólga er ekki lífshættulegur sjúkdóm-
ur þó einkennin geti skert lífsgæðin. Náttúrulegur
sjúkdómsgangur smásærra ristilbólgna er ekki vel
þekktur en í nokkrum rannsóknum hefur sjúkling-
um verið fylgt eftir í lengri tíma. í flestum tilfellum
virðist sjúkdómsgangurinn vera frekar mildur.
Ymsir höfundar telja sjúkdómsgang LC vera mild-
ari en í CC (20-21). í rannsókn sem fylgdi 27 LC
sjúklingum eftir í að meðaltali 38 mánuði hætti
niðurgangurinn í 93% tilfella og meinafræðilegur
bati sást í 82% sjúklinga og ekki sást breyting yfir
í CC í neinu tilfelli (21). Ekki hefur náðst slíkur
árangur í rannsóknum sem hafa fylgt CC sjúkling-
um eftir (81). í rannsókn þar sem borinn var saman
sjúkdómsgangur 96 sjúklinga með CC við 80 með
LC reyndist marktækt betri árangur í LC hópnum
en í CC hópnum (20). í íslensku rannsókninni var
ekki marktækur munur á einkennum CC og LC þó
að tilhneiging hafi verið yfir í vægari einkenni hjá
LC sjúklingum eftir að meðaltali 6,4 ár (52). Öfugt
við aðrar ristilbólgur, sérstaklega sáraristilbólgu,
hafa smásæjar ristilbólgur ekki verið tengdar við
aukna áhættu á ristilkrabbameini (11,82).
Heimildir
1. Olesen M, Eriksson S, Bohr J, Jamerot G, Tysk C. Microscopic
colitis: a common diarrhoeal disease. An epidemiological
study in Orebro, Sweden, 1993-1998. Gut 2004; 53: 346-50.
2. Pardi DS. Microscopic colitis: an update. Inflamm Bowel Dis
2004; 6: 860-70.
3. Lee E, Schiller LR, Vendrell D, et al. Subepithelial collagen
table thickness in colon specimens from patients with
microscopic colitis and collagenous colitis. Gastroenterology
1992; 103:1790-6.
4. Bohr J, Tysk C, Eriksson S, et al. Collagenous colitis in
Örebro, Sweden an epidemiological study 1984-1993. Gut
1995; 37: 394-7.
5. Mills LR, Schuman BM, Thompson WO. Lymphocytic
colitis: A definable clinical and histological diagnosis. Dig
Dis Sci 1993; 38:1147-51.
6. Veress B, Löfberg R, Bergman L. Microscopic colitis
syndrome. Gut 1995; 36: 880-6.
368 LÆKNAblaðið 2008/94