Læknablaðið - 15.05.2008, Blaðsíða 19

_______FRÆÐIGREINAR
BANDVEFSSJÚKDÓMAR
Tengsl magnakerfis við algenga
bandvefssjúkdóma - yfirlit
Ágrip
Guðmundur
Jóhann Arason
ónæmisfræðingur
Lykilorð: magnakerfi, bólga,
fléttusjúkdómar.
Sterk tengsl hafa greinst milli magnakerfis og
algengra bandvefssjúkdóma, svo sem rauðra úlfa
og Henoch Schönlein Purpura. Þetta hefur leitt
til hugmynda um að galli í virkni magnakerfis
geti átt þátt í meinferli slíkra sjúkdóma, og er þá
einkum litið til hlutverks kerfisins í eyðingu mót-
efnafléttna. Til að varpa Ijósi á málið var þróað
próf sem mælir getu blóðvökva til að halda mót-
efnafléttum í lausn. Þessu prófi hefur verið beitt á
ýmsa hópa íslenskra sjúklinga og reyndist gölluð
meðhöndlun mótefnafléttna algeng í rauðum
úlfum og herslismeini. Vantjáð afurð C4A-gens
(C4A*Q0) nægir ekki til að skýra þennan galla
því hann finnst ekki í sjúklingum með sykursýki,
glútenóþol eða skjaldkirtilssjúkdóm, þrátt fyrir
háa tíðni C4A“Q0 í þessum hópum. Gallinn hefur
á hinn bóginn sterka fylgni við hækkuð mótefni
gegn Clq. Frekari rannsókna er þörf til að skera úr
um hvort mótefni gegn Clq geti átt þátt í meinþró-
un sjúkdómsins.
Inngangur
Magnakerfið (complement) er einn af homstein-
um vamarkerfis mannsins (1). Sameindir þess
hvarfast hver við aðra í nærvem sýkla og mynda
afurðir sem stuðla að útrýmingu sýklanna með
áhrifum sínum á æðar og mastfrumur (bólguáhrif)
og á átfrumustarfsemi (áthúðun sýkla, efnatog,
tjáning viðloðunarsameinda á æðaþeli). Sameindir
kerfisins geta líka borað gat á frumuhimnu sýkils-
ins og sprengt hann beint, án hjálpar frá frumum
varnarkerfisins.
Áhrif kerfisins voru lengi talin tengjast sýkla-
drápi einvörðungu, en síðar kom í ljós að kerfið
gegnir einnig mikilvægu hlutverki í að halda mót-
efnafléttum í lausn og stuðla að eyðingu þeirra
í lifur. Þegar mótefni bindast lítilli sameind eða
ónæmisvaka er yfirleitt talað um mótefnafléttu
(immune complex). Slík flétta er í eðli sínu leysan-
leg í líkamsvökvum. En mótefni hafa yfirleitt tvö
eða fleiri bindiset, og sama gildir um mótefnavaka,
og með víðtækri krossbindingu getur myndast
löng og jafnvel greinótt keðja eða grind, þar sem
skiptast á mótefni og mótefnavakar. Magnakerfið
hindrar þetta með því að bindast inn í grindina
og breyta bindieiginleikum mótefna (2). Fléttur
haldast þá litlar og leysanlegar og samanstanda
líklega oftast af einum mótefnavaka og einu mót-
efni, auk Clq, C4, C2 og C3 úr magnakerfi (3).
Hægt er að ræsa magnakerfið eftir þrem leið-
um, langferli, lektínferli eða stuttferli (1). Það sem
fyrst vísaði á mikilvægi magnakerfis í eyðingu
mótefnafléttna voru athuganir á einstaklingum
með algeran skort á einni af sameindum langferlis
(Cl, C4, C2). Skortur á fyrstu þáttunum (Cl, C4)
tengist gigtsjúkdómi (rauðum úlfum eða áþekk-
um einkennum) í 56 af 70 einstaklingum sem
greinst hafa með slíkan galla (4), og sama gildir
um þriðjung þeirra fjölmörgu sem skortir C2 (5).
Sterkar vísbendingar eru um að magnaþátturinn
fB geti komið í stað C2 þegar síðari sameindin er
ENGLISH SUMMARY
Ónæmisfræðideild,
Landspítala Hringbraut
Fyrirspurnir og bréfaskipti:
Guðmundur Jóhann
Arason,
ónæmisfræðideild
Landspítala Hringbraut,
101 Reykjavík
garason@lsh.is
Arason GJ
The association of complement with common connective
tissue diseases - a review
A strong association has been found between complement and
common connective tissue diseases, such as systemic lupus
erythema and Henoch Schoenlein Purpura. This has led to the
notion that the pathogenesis of such diseases may involve
a defect in the safe disposal of immune complexes, which is
mediated by complement. To bring further light on this subject,
a sensitive assay was developed to measure the ability of serum
to prevent immune precipitation. This assay was then employed
to study various lcelandic patient groups, and a defect in this
function of complement was found to be common in patients with
systemic lupus erythematosus and systemic sclerosis. Partial
deficiency in complement C4A (C4A*Q0) can not account for this
defect, as it was not observed in patients with diabetes, gluten-
sensitive enteropathy or autoimmune thyroiditis, in which C4A‘Q0
is common. The defect is strongly correlated with anti-C1 q
antibodies. Further studies are needed to test the possible role
of anti-C1q antibodies in the pathogenesis of immune complex
disease.
Key words: complement, inflammation, immune complex
disease.
Correspondence: Guðmundur Jóhann Arason,
garasontjlsh.is
LÆKNAblaðið 2008/94 371