Læknablaðið - 15.02.2010, Blaðsíða 29

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
Sj álf svígstilraunir meðhöndlaðar
á gjörgæsludeildum Landspítala
árin 2000-2004
Kristinn Örn
Sverrisson12
í sérnámi í svæfinga- og
gjörgæslulæknisfræði
Sigurður Páll
Pálsson3
geðlæknir
Kristinn
Sigvaldason1
svæfinga- og gjörgæslulæknir
Sigurbergur
Kárason14
svæfinga- og gjörgæslulæknir
Lykilorð: sjálfsvígstilraun,
sjálfsvíg, lyfjaeitrun, gjörgæsla,
geðvernd.
’Svæfinga- og
gjörgæsludeild
Landspítala,
2háskólasjúkrahúsinu í
Lundi, Svíþjóð, 3geðdeild
Landspítala, 4læknadeild
H(.
Fyrirspumir og bréfaskipti:
Sigurbergur Kárason,
svæfinga- og
gjörgæsludeild
Landspítala.
skarason@landspitali.is
Ágrip
Tilgangur: Að kanna afdrif þeirra sem þarfnast
innlagnar á gjörgæslu eftir alvarlega sjálfsvígs-
tilraun.
Aðferðir: Aftursæ rannsókn á innlögnum á
gjörgæsludeildir Landspítala vegna alvarlegra
sjálfsvígstilrauna árin 2000-2004.
Niðurstöður: Innlagnir vegna alvarlegra
sjálfsvígstilrauna voru 251 (4% allra innlagna,
61% konur, 39% karlar, meðalaldur 36 ár ± 14).
Tíu prósent lögðust inn oftar en einu sinni og
61% höfðu áður gert alvarlega sjálfsvígstilraun.
Inntaka lyfja var algengasta aðferðin (91%) og
oftast voru notuð bensódíazepín. Meðferð í
öndunarvél þurftu 27% sjúklinga og algengasti
fylgikvillinn var lungnabólga. í kjölfarið voru
36% sjúklinga lagðir inn á geðdeild en 80%
fengu eftirfylgd innan geðheilbrigðiskerfisins.
Algengasta geðgreining var fíkn (43%). Stór
hluti sjúklinga voru fráskildir eða einhleypir og
atvinnuþátttaka lítil. Þrjú prósent sjúklinga lést
af völdum alvarlegra sjálfsvígstilrauna og á 3-7
ára eftirfylgdartímabili lést 21 sjúklingur (10%),
flestir fyrir eigin hendi. í aðhvarfsgreiningu höfðu
einungis fjöldi inntekinna taflna, APACHE II gildi
og fjöldi sjúkdómsgreininga forspárgildi varðandi
horfur sjúklinga.
Ályktun: Þetta er ungur sjúklingahópur, meirihluti
konur, endurteknar alvarlegar sjálfsvígstilraunir
eru algengar, félagslegar aðstæður erfiðar og
dánartíðni há þrátt fyrir að hátt hlutfall fái
eftirfylgd innan geðheilbrigðiskerfisins. Það vekur
spurningar um hvort meðferðarúrræði sem í boði
eru séu nægjanlega árangursrík.
Inngangur
Sjálfsvíg og sjálfsvígshegðun eru talin vera
alvarlegt lýðheilsuvandamál um heim allan.1 Á
Islandi eru sjálfsvfg í tíunda sæti sem dánarorsök
allra aldurshópa2 og fjöldi sjálfsvíga er 10-13 tilfelli
á hverja 100 þúsund íbúa á ári2'6 sem er svipað
og í Noregi en nokkru lægra en í Danmörku,
Svíþjóð og Finnlandi, sem hefur haft hæstu tíðni
Norðurlandanna.4-5 Sjálfsvígstilraunir eru taldar
3-40 sinnum fleiri en sjálfsvíg1'3' 7 en tilraun til
sjálfsvígs er talin vera sá áhættuþáttur sem hefur
hvað sterkust tengsl við síðara sjálfsvíg.1-8 Karlar
eru taldir í meiri sjálfsvígsáhættu eftir sjálfs-
vígstilraun en konur og einnig miðaldra og eldra
fólk miðað við yngri einstaklinga.9'10
Árlega koma um 500 manns á bráðadeildir
Landspítala vegna sjálfsvígstilrauna eða sjálf-
skaða.11 Sjálfsvígstilraun í bókstaflegasta skilningi
er verknaður af ásettu ráði þar sem einstaklingur
hefur ætlað að stytta sér aldur, en markmiðið ekki
náðst. Það geta verið mismunandi ástæður á bak
við slíkan verknað, en í öllum tilvikum knýr neyð,
uppgjöf, kreppa eða sambærilegt hættuástand
fram neyðarkall. Sjálfsvígstilraunum er því stund-
um skipt í þrjá flokka: a) raunverulegur ásetning-
ur að deyja, b) hróp á hjálp, og c) tilraun til að hafa
áhrif á umhverfið eða tilraun til athygli.8-12 Það
ber þó ávallt að taka verknaðinn alvarlega og nýta
tækifærið til að beita forvörnum gagnvart síðara
sjálfsvígi.
Ekki hefur verið framkvæmd rannsókn áður
hér á landi á þeim hópi sjúklinga sem gerir alvar-
legustu tilraunirnar, lifir af og þarfnast innlagnar
á gjörgæsludeild. Markmið þessarar rannsóknar
var að fá betri upplýsingar um sjúklingahópinn,
hvaða meðferð hann hlaut á gjörgæsludeild og
hver urðu afdrif einstaklinga innan hans. Að auki
var leitað eftir þáttum sem mögulega hefðu for-
spárgildi varðandi lifun þeirra.
Efniviður og aðferðir
Að fengnu leyfi Persónuverndar og Vísinda-
siðanefndar var farið yfir allar innlagnir á
gjörgæsludeildir Landspítala tímabilið 2000-2004
og safnað upplýsingum um alla þá sjúklinga sem
lagðir voru inn vegna sjálfsvígstilraunar. Leitað var
upplýsinga úr skrám gjörgæsludeilda varðandi
aðdraganda og tegund sjálfsvígstilraunar, helstu
meðferð og afdrif einstaklinga. Til mats á
líkamlegu ástandi sjúklinga við komu var stuðst
við APACHE II stigunarkerfi13 (stig gefin fyrir
meðvitund, lífsmörk, fyrri sjúkdóma og niður-
stöður blóðrannsókna fyrsta sólarhring eftir
innlögn). Upplýsingum var einnig safnað úr skrám
LÆKNAblaðið 2010/96 101