Læknablaðið - 15.02.2010, Blaðsíða 42

FRÆÐIGREINAR
TILFELLI MÁNAÐARINS
Svar við tilfelli mánaðarins
Case of the Month: Facial
subcutaneous emphysema
Fyrirspurnir og bréfaskipti:
Sverrir I. Gunnarsson
sverrirgunnarsson
iSgmail.com
Greiningin í þessu tilfelli er húðnetjuþemba
(subcutaneous emphysema), en það er frítt loft
undir húð sem myndast oftast á brjóstkassa og
í andliti. Húðnetjuþemba er nokkuð algengt
fyrirbæri og sést í einhverjum mæli hjá allt að
þriðjungi sjúklinga með rifbrot.1 í þessu tilfelli
barst loft undir húð frá brjóstkassa upp á andlit.
Loft getur einnig borist niður eftir líkamanum að
grindarbotni og kynfærum, en sjaldnar á neðri
útlimi. I svæsnum tilfellum getur húðnetjuþemba
verið dreifð um nánast allan líkamann og er
slíkum sjúklingum stundum líkt við Michelin-
manninn úr frægri dekkjaauglýsingu. Klínísk
greining á húðnetjuþembu er yfirleitt einföld og
þegar þreifað er á húðinni má greina einkennandi
brak (crepitus), sem líkist marri í snjó.2
Orsakir húðnetjuþembu eru fjölmargar en
tengjast yfirleitt áverkum þar sem loftbrjóst eða
loftmiðmæti eru jafnframt til staðar.3 Auk þess getur
loft borist undir húð eftir brjóstholsskurðaðgerðir
eða við rof á barka.4 í ofangreindu tilfelli er líklegast
að rif hafi stungist inn í lungað eftir áverka sem
maðurinn hafði hlotið nokkrum dögum áður. Við
slíkar aðstæður berst loftið fyrst út í fleiðruholið
þar sem það veldur samfalli á lunganu (loftbrjósti).
Ef lungað er vaxið fast við brjóstvegginn getur
loftið klofið sig eftir miðmætinu og þaðan undir
húð á hálsi.5'6
Einkenni húðnetjuþembu eru oftast væg
og loftið veldur sjaldan teljandi verkjum.
Undirliggjandi áverki getur þó verið sársaukafullur
(til dæmis rifbrot). Önnur algeng einkenni eru
kyngingarörðugleikar, verkur í hálsi, öndunar-
örðugleikar og truflanir á sjón vegna bólginna
augnloka.7
Greining er yfirleitt augljós en helstu mis-
munagreiningar eru bráðaofnæmislost, efri-hol-
æðarheilkenni (superior vena cava syndrome) og
holdfúi (gas gangrene) vegna clostridiumsýkingar.
Greiningin er staðfest með hefðbundinni röntgen-
mynd (mynd 2) þar sem loft undir húð sést
greinilega, auk loftbrjósts í flestum tilvikum.
Tölvusneiðmyndir geta einnig verið hjálplegar
(mynd 3).8
Meðferð húðnetjuþembu beinist að undir-
liggjandi orsök sem jafnframt ræður batahorfum.
Hægt er að stinga á húðinni og tæma út loft en slíkt
er oftast óþarft og getur aukið sýkingarhættu. Ef
loftbrjóst er til staðar er komið fyrir brjóstholskera.
Það var gert í þessu tilfelli og gekk þá húð-
netjuþemban til baka á fjórum dögum (mynd 4),
en vegna loftleka frá lunga tafðist útskrift um
nokkra daga.
Þakkir fá Martin Ingi Sigurðsson kandídat og
Tryggvi Þorgeirsson læknir fyrir yfirlestur og
ábendingar. Myndir eru birtar með skriflegu leyfi
sjúklings.
Heimildir
1. Schnyder P, Wintermark M. Radiology of blunt trauma of the
chest. Springer, Berlin, New York 2000.
2. Peart O. Subcutaneous emphysema. Radiol Technol 2006; 77:
296.
3. Hafberg E, Guðmundsson G, Guðbjartsson T. Sjáifsprottið
loftmiðmæti eftir iðkun jóga - sjúkratilfelli. Læknablaðið
2009; 95: 279-81.
4. Pearson FG. Thoracic surgery. 2nd ed.: Churchill Livingstone,
New York 2002.
5. Maunder RJ, Pierson DJ, Hudson LD. Subcutaneous and
mediastinal emphysema. Pathophysiology, diagnosis, and
management. Arch Int Med 1984; 144:1447-53.
6. Findlay CA, Morrissey S, Paton JY. Subcutaneous emphysema
secondary to foreign-body aspiration. Pediatr Puimonol 2003;
36:81-2.
7. Parker GS, Mosborg DA, Foley RW, Stiernberg CM.
Spontaneous cervical and mediastinal emphysema.
Laryngoscope 1990; 100: 938-40.
8. Wicky S, Wintermark M, Schnyder P, Capasso P, Denys A.
Imaging of blunt chest trauma. Eur Radiol 2000; 10:1524-38.
Mynd 3. Mynd 4.
1 1 4 LÆKNAblaðið 2010/96