Læknablaðið - 15.03.2011, Side 20

F R Æ Ð I G R E I
Y F I R L I T
N A R
Mynd 1 og 2.10
mánaða drengur með RS-
veirusýkingu.
ár og flest ung börn fá smit af henni. Veiran veld-
ur öndunarfærasýkingum sem svipar mjög til
sýkinga RS-veirunnar.23
Áðumefndar veirur sem einnig geta valdið
bráðri berkjungabólgu gefa mjög svipuð einkenni
og RS-veirusýking og erfitt er að greina út frá
sjúkdómsmynd hvaða veira veldur sýkingunni.4-
23 Þó hefur komið í ljós að börn sem fá bráða
berkjungabólgu sem tvær veirur valda samtímis
eru í aukinni hættu á að verða alvarlega veik.24
Meinalífeðlisfræði og ónæmisfræði
Þegar veiran berst niður til lungnanna ræðst
hún inn í bifhærðar þekjufrumur lungnapípanna
og myndar þyrpingar þar og veldur dauða
þekjufrumnanna. í kjölfarið verður íferð bólgu-
frumna umhverfis lungnapípumar og bjúgur
í slímubeði (submucosis) og úthjúp (adventitia).
Slímseyting eykst mikið og þykkir tappar úr
hroða (debris), trefjaþráðum (fibrin strands) og
kjarnaleifum myndast í holi lungnapípanna.
Þessir tappar þrengja og loka jafnvel lungna-
pípunum og valda teppunni sem einkennir bráða
berkjungabólgu. Lungu ungbama eru sérstak-
lega viðkvæm fyrir þessu, þar sem berkjungar
eru þröngir og lítið er um hliðargreinar frá
nærliggjandi lungnablöðrum.
Á batastigi sjúkdómsins byrja þekjufrumurnar
að endurmyndast frá grunnlaginu (basal mem-
brane) eftir nokkra daga. Bifhárin taka lengri tíma
að endurmyndast.25 Það tekur að meðaltali 13-17
vikur fyrir þekjufrumulagið og bifhárin að jafna
sig fullkomlega,26 en þar sem ekki verður skaði
á vöðvalaginu og teygjuþráðum getur berkjutréð
náð sér að fullu aftur.25
Við sýkinguna virkjast ónæmiskerfið og þá
eykst seyting ýmissa boðefna sem kalla til
og virkja daufkyminga (neutrophil), rauðkyrn-
inga (eosinophil) og virkjaðar T-frumur.27 Styrkur
margra bólgumiðlandi boðefna hefur mælst
hækkaður í öndunarfæraseyti hjá bömum með
bráða berkjungabólgu af völdum RS-veirunnar.28'
29 Rannsóknir benda til þess að ónæmissvar-
ið geti haft mikil áhrif á sjúkdómsmyndina.30
Rannsóknir á berkjuskolvökva frá börnum með
RS-veirusýkingu sýna að bólgusvar í loftvegum
er frábrugðið því sem sést hjá börnum með astma
og ofnæmi. Daufkyrningar eru áberandi frumur í
loftvegum hjá börnum með RS-veirusýkingu,24 en
rauðkymingar hjá bömum með astma. I báðum
tilfellum eru þó boðefni sem tengjast ræsingu
T-eitilfrumna mikilvæg í ónæmissvarinu.31’32
Áhættuþættir og verndandi þættir
Nokkrir áhættuhópar eru líklegri til að fá alvar-
lega bráða berkjungabólgu og fylgikvilla í kjölfar
þess. Það em helst böm með meðfædda alvarlega
hjartagalla og lungnasjúkdóma.5- 33-35 Fyrirburar
eru einnig í aukinni hættu á að fá meiri klínísk
einkenni við veimsýkingu í öndunarfærum vegna
þess að þeir eru með þrengri lungnaberkjur og
óþroskaðri lungu miðað við fullburða börn.3'
s. Reykingar á heimili eru einnig sjálfstæður
áhættuþáttur fyrir því að fá alvarlega RS-
veirusýkingu.5' ^6,37 Væg tengsl hafa fundist milli
reykinga móður á meðgöngu og innlagnar barns/
barna á sjúkrahús vegna RS-veirusýkingar.20-38
Umdeilt hefur verið hvort ofnæmistilhneiging
(atopy) eða fjölskyldusaga um ofnæmi sé áhættu-
þáttur fyrir því að fá alvarlega bráða berkjunga-
bólgu.5'36,39
Rannsóknir benda til þess að börn á brjósti fái
152 LÆKNAblaðið 2011/97