Læknablaðið - 15.03.2011, Side 44

UMRÆÐUR O G FRÉTTIR
KYNJALÆKNINGAR
Kynjalækningar snúast
ekki bara um konur
„Ég hef oft spurt sjálfa mig þeirrar spurningar hvers vegna kynja-
lækningar hafi ekki fengið meiri áherslu miklu fyrr en raunin er,"
segir Karin Schenk-Gustafson prófessor og yfirlæknir á hjartadeild
Karolínska sjúkrahússins í Stokkhólmi. Hún flutti erindi á málþingi
um kynjalækningar á Læknadögum í janúar undir yfirskriftinni Wiiat
is new in gender medicine.
Hávar
Sigurjónsson
„Almennasta skýringin á því hvað kynjalækn-
ingar fengu lengst af litla athygli er að
læknisfræðin gekk útfrá því að líkamlega og
líffræðilega væru karlar og konur alveg eins að
æxlunarfærunum undanskildum. Önnur ástæða
er sú að flestir vísindamenn í læknisfræði hafa
verið karlmenn og þeir leiddu ekki hugann að
kynjamuninum, höfðu ekki áhuga á honum og
fannst hann kannski ekki skipta máli. Þetta hefur
breyst á undanförnum árum en þó er alveg ljóst
að karlar sýna kynjalækningum minni áhuga
en konur. Það þarf ekki annað en telja karlana í
hópi áheyrenda á þessu málþingi til að staðfesta
það. Þetta er auðvitað mjög skrýtið þegar horft
er til þess að konur eru helmingur sjúklinganna
ef ekki meira. I sérgrein minni, hjartalækningum,
eru karlar í miklum meirihluta og ég þarf að tala
við þá þannig að þeir skilji mig. Það er áskorun að
ná til karlanna í læknastétt. Mín reynsla er sú að
þegar ég var að byrja feril minn var lítið hlustað á
mig en þegar mér tókst að afla fjár til rannsókna og
rannsóknirnar skiluðu sannfærandi niðurstöðum
skiptu karlarnir um skoðun og byrjuðu að hlusta.
Þetta er einfalt, maður verður að skara fram úr
til að ná athygli," segir Karin Schenk-Gustafson
sem jafnframt er forstjóri Rannsóknarmiðstöðvar í
kynjalækningum á Karolínska sjúkrahúsinu.
Sjúkdómar á efri árum
Karlar og konur upplifa heilsu sína og sjúkdóma
á ólíkan hátt. Þetta á sér bæði líkamlegar og
félagslegar orsakir. „Samfélagið bregst líka við á
ólíkan hátt og gott dæmi um þetta er rannsókn
sem gerð var á viðbragðstíma sjúkrabíla þegar þeir
voru kallaðir út vegna hjartatilfella. Rannsóknin
sýndi að sjúkrabíllinn kom 20 mínútum síðar
á vettvang ef eldri konur áttu í hlut. A þeim
tíma var ekki vitað að hjartasjúkdómar eru jafn
algengir hjá konum og körlum. Ein ástæða þess
var að þekktar alþjóðlegar rannsóknir á hjarta-
sjúkdómum náðu ekki til einstaklinga eldri en
64-65 ára og það er ekki fyrr en eftir þartn aldur
sem flestar konur þróa með sér hjartasjúkdóma.
Það var því talið að eldri konur sem fengu
hjartaáfall eða tengda sjúkdóma væru einfaldlega
ekki með slíka sjúkdóma. Nú vitum við betur og
þetta hefur auðvitað breyst."
Gustafson bendir á að margir þeirra sjúkdóma
sem læknar á Vesturlöndum fást við komi ekki
fram fyrr en á síðari hluta ævi fólks. „í Afríku
deyr fólk ekki úr hjartasjúkdómum. Það deyr
úr sýkingum ýmiss konar og banvænir smit-
sjúkdómar eins og eyðni, malaría og berklar gera
útaf við það og halda meðalævi um eða irtnan
við 50 ár. Þetta var einnig meðalævilengd hér á
Vesturlöndum þar til fyrir nokkrum áratugum.
Hjá konum eru ýmsir sjúkdómar sem gera ekki
vart við sig fyrr en eftir tíðahvörf og hjá körlum
eru einnig ýmsir sjúkdómar sem koma ekki fram
fyrr en seint á ævinni."
Konur í meirihluta
Gustafson bendir á að konur leiti skýringanna
frekar hjá sjálfum sér en karlar varpi ábyrgðinni
á umhverfið. „Konur með hjartasjúkdóma segja
gjarnan að þetta sé þeim sjálfum að kertna.
Þær hafi ekki farið nógu varlega með sig,
ekki stundað nægilega hreyfingu, ekki stundað
nægar fyrirbyggjandi aðgerðir. Karlarnir varpa
ábyrgðirtni á álag í vinnunni, tala um stress og
álag sem eru oft algerlega réttmætar skýringar
og það á reyndar við um bæði kynin. Það sem
við erum að sjá er að meðalævilíkur kynjanna
eru að færast nær hvort öðru. Áður höfðu konur
klárlega vinninginn en nú eru meðalævilíkur
kvenna að lækka og líkleg skýring er að þær eru
undir meira álagi en karlarnir, þær taka orðið
sama þátt í atvirtnulífinu og þeir, en eru jafnframt
með meiri skyldur innan fjölskyldurtnar. Ennþá
að minnsta kosti. Rartnsóknir í Svíþjóð sýna að
konur reykja meira en karlar, þær taka meira
af sýklalyfjum, meira af svefnlyfjum, meira af
176 LÆKNAblaðið 2011/97