Þjóðlíf - 01.06.1987, Blaðsíða 6

BRÉF FRÁ LESENDUM
Eftir kosningar
Kosningabaráttan
óvenjulega
ÞÁ ERU KOSNINGARNAR liðnar hjá í
þetta skipti. Ég heyrði talað um það að þessi
kosningabarátta hefði um margt verið
óvenjuleg. í því sambandi er talað um klofn-
ing Sjálfstæðisflokksins, sem óneitanlega
setti mark á baráttuna. Einnig er talað um
hlut hinna nýju fjölmiðla og auglýsinganotk-
un flokkanna. Ég er sammála því að þessir
hlutir settu svip sinn á kosningabaráttuna,
en það er þó annað sem mér finnst merki-
legra og meira einkennandi: ósýnileiki
kvenna í hinni pólitísku umræðu. Það var þó
alveg greinilegt að flokkarnir höfðu skipu-
lagt kosningabaráttuna með það fyrir aug-
um að gera konur sínar sýnilegar. Það tókst
hins vegar bara í auglýsingunum, svo sem
eins og „Brjótum múrana, fjórar konur á
þing“, sem Alþýðuflokkurinn hélt mjög á
lofti til að byrja með. Alþýðubandalagið
birti fallegar litmyndir af sínum konum og
talaði um „kvennalista Alþýðubanda-
lagsins“. Sjálfstæðisflokknum tókst að fylla
heila síðu í Morgunblaðinu af sínum konum
á framboðslistunum. Af þeim konum fóru
tvær á þing. í augnablikinu man ég ekki
hvernig Framsókn auglýsti sínar konur,
enda gerðist þetta allt í byrjun kosningabar-
áttunnar áður en alvaran byrjaði.
Af hverju hurfu konurnar? Að mínum
dómi er ástæðan þeir atburðir sem gerðust í
íslenskri pólitík og röskuðu hinu tiltölulega
trausta pólitíska landslagi. Sjálfstæðisflokk-
urinn klofnaði. Hér voru á ferðinni alvar-
legir atburðir sem hreyfðu meira og minna
við öllum flokkum. Sjálfstæðisflokkurinn
fór í uppnám, fjölmiðlar stigu stríðsdans í
kringum forystumenn flokksins og börðust
um að fá skoðanir þeirra á atburðunum. í
öllu fjaðrafokinu man ég ekki eftir að talað
hafi verið við eina einustu konu innan Sjálf-
stæðisflokksins til að fá álit á því hvað væri
að gerast. Ég hugsaði með mér: „Eru engar
konur í Sjálfstæðisflokknum?" Það fór að
sjálfsögðu ekki framhjá neinum að í hinum
óstofnaða Borgaraflokki var allavega ein
kona og þær urðu reyndar áður en yfir lauk
a.m.k. tvær.
Það er ljóst að klofningur Sjálfstæðis-
flokks hafði veruleg áhrif á Alþýðuflokkinn,
sem í skoðanakönnunum í vetur hafði aukið
verulega fylgi sitt á kostnað Sjálfstæðis-
flokksins. Nú fékk óánægt Sjálfstæðisfólk
hins vegar sinn Borgaraflokk. Alþýðuflokk-
urinn sá fram á verulega mikið erfiðari kosn-
ingabaráttu en reiknað hafði verið með. Eft-
ir þetta sá ég ekkert um þessar „fjórar konur
á þing“ — þegar alvaran var orðin ljós voru
það Jónarnir sem stormuðu fram á völlinn.
Framsóknarfólk hélt nokkurn veginn ró
sinni yfir klofningi Sjálfstæðisflokksins,
enda annars konar vá sem steðjaði að í þeim
búðum. Skoðanakannanir sýndu að flokkur-
inn fengi hvorki þingmann í Reykjavík né á
Reykjanesi. Það hefði nú kannski verið í
lagi með Reykjavík, við þekkjum jú söguna
um forvalið þar, en á Reykjanesi var sjálfur
Steingrímur í framboði og í fallhættu. Ég
þarf varla að fara í gegnum þau ósköp sem
gerðust og dundu yfir þjóðina í formi auglýs-
inga um styrka stjórn og klettinn sem var
íslendinga eina von. í öllu þessu gleymdust
að sjálfsögðu konurnar, það heyrðist hvorki
um þær né til þeirra. Að vísu gerðust þau
undur að flokkurinn fékk inn eina konu sem
vonandi á eftir að setja sinn svip á þing-
flokkinn, en ég verð að viðurkenna að ég
átti erfitt með að koma auga á hana í hópi
félaga sinna.
Víst voru Alþýðubandalagskonur til og
heyrðist jafnvel til þeirra; gallinn var bara sá
að þeim tókst ekki að hrista af sér hið
þreytulega yfirbragð sem einkenndi kosn-
ingabaráttu flokksins.
Ég segi að konur hafi verið ósýnilegar í
kosningabaráttunni. Hér hef ég að sjálf-
sögðu undanskilið Kvennalistakonurnar.
Þær voru allt annað en ósýnilegar. í fjarveru
kynsystra sinna í flokkunum skein stjarna
þeirra enn skærar. Ég fylgdist vel með kosn-
ingabaráttu flokkanna, kannski ögn betur
með starfi Kvennalistans en hinna. í raun
virtist málefnaágreiningur ekki mikill milli
Kvennalista og Alþýðubandalags. Áhersla
var lögð á svipaða hluti í stórum dráttum.
Munurinn lá kannski fyrst og fremst í fram-
setningu og hvernig talað var við fólk.
Ég held að fjölmiðlarnir eigi ekki lítinn
þátt í hinni góðu útkomu Kvennalistans.
Ekki vegna þess að listinn hafi átt svo góðan
aðgang að þeim (nema þá í neikvæðri um-
fjöllun) heldur vegna dæmalausrar frétta-
mennsku ljósvakafjölmiðlanna allra í sam-
bandi við Albertsmálið og framboðs Borg-
araflokksins. Venjulegu fólki ofbauð og það
tók einnig eftir fjarveru kvenna í öllum þess-
um látum — að sjálfsögðu fyrir utan Helenu
Albertsdóttur.
Eftir kosningar var ljósunum hins vegar
rækilega beint að Kvennalistanum og nú
voru fjölmiðlar og stjórnmálamenn nokkuð
samtaka. Nú voru konurnar í „lykilað-
stöðu“, „Boltinn er hjá konunum" og „Við
bíðum og sjáum hvaða skilyrði konurnar
setja“. Enginn stjórnmálamaður gat tekið
afstöðu eða sagt nokkuð um stjórnarmynd-
un fyrr en Kvennalistinn segði hvað hann
vildi. Að vísu hafði listinn lagt fram ítarlega
og aðgengilega stefnuskrá fyrir kosningarn-
ar, en það virtist ekki hafa haft nein áhrif í
þá átt að kollegar þeirra í flokkunum gætu 1
gert sér í hugarlund hvað þær settu á hinn
fræga odd. Sú spurning vaknar hjá leikfólki
hvaða augum stjórnmálamenn líti á kosn-
ingastefnuskrár og málflutning hvers annars
eftir kosningar.
En konurnar tóku sér þann rétt „að vinna
á eigin forsendum". Þær voru nú komnar í
stöðu sem var þeim óþekkt og vildu því
athuga sinn gang vandlega. Sunnudaginn
eftir kosningar komu þær saman til að skipu-
leggja vinnuna framundan. Vinnan fór fram
í málefnahópum, en á hverjum degi kl. 5 var
sameiginlegur fundur þar sem starf hópanna
var rætt og tekin afstaða til mála. í Kvenna-
listanum er þetta aðferðin við að taka meiri-
háttar ákvarðanir.
Sú ákvörðun var tekin í upphafi að algjör
trúnaður skyldi ríkja og engar yfirlýsingar
skyldu gefnar út til fjölmiðla eða stjórn-
málamanna fyrr en verkinu væri lokið.
Þessu var strax komið á framfæri við fjöl-
miðla, en það læðist að mér sá grunur að 1
fjölmiðlarnir hafi ekki tekið þetta alvarlega.
Fréttamenn hafa sjálfsagt talið sig hafa
reynslu fyrir því að erfitt er að halda upplýs-
ingum leyndum í stórum hópum og kannski
ekki búist við því þegar yfir 100 konur áttu í
hlut. Fjölmiðlafólk gerði ítrekaðar tilraunir
til að fá einhverjar upplýsingar, en varð
ekkert ágengt. Þegar líða tók á vikuna og
konurnar héldu ótrauðar áfram sinni vinnu
án þess að nokkuð læki út tók óróleikinn að
breiðast út meðal fréttamanna og pólitík-
usa. Allir biðu eftir konunum — hvað voru
þær eiginlega að bralla? Þar sem ekkert lak
út hlaut eitthvað mjög dularfullt að vera að
gerast, jafnvel ógnvænlegt. Það var sungið i
kór: „Þær vilja ekkert segja, bara vera dul-
arfullar." Jafnvel Jón Baldvin fór að missa
áhugann á þeim. Sagt var að með þessan
þögn sinni stilltu þær sér sjálfar fyrir utan
hina „ábyrgðarfullu" pólitísku umræðu.
Greinilegs pirrings gætti meðal stjórnmála-
manna. Það skyldi þó aldrei hafa verið
vegna þess að staðfesta Kvennalistakvenna
sýndi að þær höfðu talað af alvöru þegar þa:r
sögðust vilja ný vinnubrögð og breytta for-
gangsröð verkefna? Þær hikuðu ekki við að
nota sín eigin vinnubrögð, hvað sem fjöl-
miðlar og aðrir sögðu.
Þegar ég yfirgaf landið var Þorsteinn að fa
umboð til stjórnarmyndunar og einhvern
veginn hafði ég það á tilfinningunni að áhugi
á Kvennalistanum væri farinn að dofna,
bæði í fjölmiðlum og í stjórnmálaheiminum-
Þær höfðu ekki stigið dansinn „rétt“.
■ Sigþrúður Helga Sigurbjarnardóttir
6