Þjóðlíf - 01.06.1987, Blaðsíða 18

E R L E N T
Við gætum hrasað
inn í lögregluríki
Hinn frægi breski þingmaður
Tony Benn í Þjóðlífsviðtali
EFTIR AÐ HAFA setið í troðfullri,
ískrandi neðanjarðarlestinni í þrjá langa
stundarfjórðunga skilaði hún mér loks á
Notting Hill Gate stöðina, spölkorn frá
heimili Tony Benn, þingmanns Verka-
mannaflokksins, fyrrverandi ráðherra og
fyrrverandi lávarðs. Hann hafði fallist á að
veita fréttamanni ÞJÓÐLÍFS viðtal um
bresk stjórnmál nokkrum vikum fyrir
kosningar.
Það snjóaði þennan morgun í London,
klukkan var níu og snjóföl á jörðu. Tony
kom sjálfur til dyra og eftir að hann hafði
hellt upp á könnuna og við spjallað almennt
um náttúrufegurð íslands og ágæti landsins
sem ferðamannalands, barst talið að breskri
pólitík. Ég bað hann um að skýra veika
stöðu Verkamannaflokksins.
„Það er rétt,“ svarar Tony Benn, „ að
styrkur Verkamannaflokksins er ekki eins
mikill og hann ætti að vera miðað við þá
félagslegu kreppu sem nú ríkir hér. í
flokknum er deilt um það hvernig eigi að
snúa vörn í sókn. Sumir vilja að við höfðum
til þeirra stétta sem kjósa sósíaldemókrata,
aðrir halda því fram - og ég er einn þeirra
— að við eigum að halda skýrt á lofti
hagsmunum þeirra sem alls ekki kjósa,
ýmist vegna þess að þeir eru pólitískt
sinnulausir eða vonlausir. Fjöldi þessa fólks
er margfalt meiri en fjöldi tvístígandi
kjósenda úr millistétt. Ef Verkamanna-
flokkurinn á að fullnægja sögulegu hlutverki
sínu þá verður hann að vera enn skýrari
málsvari aldraðra, fátækra og atvinnu-
leysingja eða þeirra sem eru kúgaðir af því
óréttláta samfélagi sem við búum við.“
PARADÍS HEIMSKINGJANS. „Við
skulum rétt líta á hvað er í raun og veru að
gerast í bresku efnahagslífi,“ heldur hann
áfram. „Við vorum fyrsta þjóðin sem
iðnvæddist í heiminum, en þróuðum iðnað
okkar gegnum heimsvaldastefnu. Við lögð-
um stóran hluta heimsins undir okkur og
kúguðum aðrar þjóðir eða þjóðarbrot til að
kaupa iðnvörur okkar og neyddum þau til
að selja okkur ódýr hráefni. Breska
heimsveldið var brotið niður í tveimur
heimsstyrjöldum og bresku efnahagslíf
hnignaði mjög hratt á millistríðsárunum.
Áætlanabúskapur í efnahagsmálum í
stríðinu eyddi atvinnuleysinu og beindi
fjárfestingum í iðnaðinn.
Það var ekkert atvinnuleysi eftir stríðið og
það styrkti Verkamannaflokkinn í sessi, en
vegna þess að næg atvinna var fyrir alla
höfðum við efni á öflugu velferðarkerfi. í
meira en aldarfjórðung og raunar fram til
1979 leit út fyrir að velferðarkapítalisminn
myndi virka. Hann byggði á fullri atvinnu,
góðu velferðarkerfi og réttindum verka-
lýðsfélaga. Þetta kerfi hrundi þegar
þensluskeiðinu lauk í bresku efnahagslífi,
með vexti nýrra efnahagsvelda sem hag-
nýttu sér betri tækni en við. Og loks, með
olíukreppunni 1973, komu vandamál bresks
efnahagslífs upp á yfirborðið. Síðar komu
tekjurnar af Norðursjávarolíunni til
sögunnar og sl. sjö til átta ár höfum við lifað
í „paradís heimskingjans" þar sem olíutekj-
urnar hafa runnið í atvinnuleysisbætur, til
kaupa á innfluttum iðnaðarvörum sem við
framleiddum áður sjálfir og til gífurlegra
framlaga til varnarmála. Þetta eru gífurlegar
tekjur, u.þ.b. 70 milljarðar punda á ári, en
olíutekjurnar verða uppumar innan fárra
ára. Hvaða ríkisstjórn sem mun taka við
mun vakna upp við vondan draum og gera
sér ljóst hvað hefur í raun og veru gerst.“
SAMSTAÐA VALDHAFANNA.
Vandamálið sem Verkamannaflokkurinn á
nú við að stríða er að gagnrýni hans á
ríkisstjórnina hefur fyrst og fremst beinst að
getuleysi ráðherra, heldur Tony Benn
áfram. „Því hefur verið haldið fram að
Verkamannaflokkurinn sé færari en
íhaldsmenn um að stjórna þessu hnignandi
efnahagskerfi. En flokkurinn á við trausts-
vandamál að stríða, því þótt almenningi líki
e.t.v. ekki Thatcher þá er hann ekki
sannfærður um að stjórn Verkamanna-
flokksins myndi takast á við þau langtíma
vandamál sem að baki liggja og eru mjög
alvarleg. Þetta er eitt af vandamálunum.
Eftir því sem andstæðurnar í samfélaginu
hafa skerpst, hefur verið sú tilhneiging hjá
valdhöfunum á toppnum að þjappa sér
saman og ná með sér samstöðu. Því er hinn
raunverulegi klofningur í bresku samfélagi á
milli þeirra sem eru á toppnum í valda-
kerfinu og þeirra sem eru á botninum en
innan ramma samstöðunnar á toppnum
keppa hópar um hver geti stjórnað kerfinu
best og á hinn veginn vex þeirri tilfinningu
ásmegin, meðal þeirra sem verða undir >
samfélaginu, að þeir séu ekki þátttakendur i
ákvörðunum samfélagsins.
Meðan forysta Verkamannaflokksins
kynnir sig sem betri „forstjóra" hnignandi
samfélagskerfis, skortir flokkinn þá réttu
greiningu á vandamálunum og það siðferði.
sem skapar flokkum stuðning fjöldans "
ekki síst vinstriflokkum. Ef þingræði fels'
aðeins í því að velja á milli „forstjóra" sein
keppa sín á milli og án þess að kerfinu se
breytt, þá er líklegt að kjósendur muni snúa
baki við flokknum og álíta að hann muru
ekki takast á við grundvallarvandamál
efnahagslífsins."
THATCHERISMINN. Á meðan Tony
þagnar um stund og færir okkur meira kaffj
verður mér litið um stofuna og tek eftir að a
flestum hillum eru bollar og diskar með
áletrunum í tilefni afmæla ýmissa vinstri'
hreyfinga og verkalýðsfélaga eða Þa
pólitískra atburða s.s. verkfalls kolanámu-
manna fyrir þremur árum. Þetta er
skemmtileg og táknræn andstæða þesS
rándýra postulíns sem Wedgwood'
fjölskyldan hefur framleitt fyrir yfirstéttina
mann fram af manni, verður mér hugsað-
En snúum okkur nú að Thatcherismanum;
Ríkisstjórnin fullyrðir að atvinnuleysi se
hætt að aukast og að hagvöxtur og iðn'
framleiðsla aukist jafnt og þétt. Þýðir þetta
að efnahagslífið sé nú loksins á réttri leið?
„í fyrsta lagi held ég að það sé ekki tu
neitt sem heitir „Thatcherismi,“ svaraf
Tony Benn. „Þetta er frasi. Ef þú lítur a
málið í sínu rétta samhengi, þá má segja að
þensluskeiðið eftir seinni heimsstyrjöldina
hafi runnið út í sandinn af þeim ástæðum
sem ég hef hér nefnt og við hafi tekið
kapítalismi nýfrjálshyggjunnar og peninga'
magnskenninganna. Efnahagsstefna sem
byggði á þessum kenningum hófst raunaf
fyrir valdatíð Thatchers, nefnilega 1
stjórnartíð Callaghans. Þegar bankarná
neyddu Verkamannastjórnina til að skefa
niður opinber útgjöld hófst samstaðan um
stefnu peningamagnskenninganna.
Það sem við höfum orðið vitni að sl. tíu n
ellefu ár eða lengur, eru tilraunir til a
vernda auðvaldskerfið með því að neyða
vinnandi fólk til launalækkana og me
niðurskurði á opinberri þjónustm
Atvinnuleysið er engin tilviljun. Stefnan er
atvinnuleysi, því það hefur þau áhrif a
grafa undan launþegahreyfingunni, lækka
launin og auka gróða fyrirtækjanna. P
næst er ráðist að öðrum þáttum félagsleíj
jöfnuðar, sveitarfélögunum, því rétt eins
samstaða verkafólks er forsenda launa
krafna þeirra og atvinnuleysi sundrar þvl'
leiðir niðurskurður á sviði sveitarfélaganI!g
til sundrungar og minnkandi stuðnings v'
flokka sem berjast fyrir bættu skólakef
húsnæði o.s.frv.
Útkoman úr þessu öllu eru svo au
kna!
félagslegar andstæður, andstaðan er sterkarJ
en áður og lögreglan varð því efld verules'
18