Þjóðlíf - 01.06.1987, Blaðsíða 67

TÆKNI & VÍSINDI
ekki verður útskýrður nema í löngu máli og
með greinargóðum myndum). Þetta er ein-
faldasta útlistun á hljómi og síðan er hægt að
nota kunn lýsingarorð til að skýra hvernig
bassinn er öðruvísi. Hann getur verið mjúk-
ur, harður, þunnur o.s.frv. Fyrir einhvern er
þetta framandi, en flestum finnst þetta vera
bið einfaldasta mál þegar til kemur. Það
eina sem þarf að gera er að nota það lýsing-
arorð sem þér finnst lýsa best þeim hljóm
sem þú ert að hlusta á. Til að nota réttu
0rðin þarf dálitla æfingu en hún er mjög
fijót að koma. Hinsvegar bjóða sennilega
flestar verslanir uppá þá þjónustu að lána
tæki heim til prufu (þegar það á við, að
sjálfsögðu) og er það vel. Þannig getur
kaupandinn fengið nokkuð raunverulega
mynd af þeim tækjum sem hann hefur áhuga
á.
Til að gera sér sem besta grein fyrir því
hvernig hljómurinn er í þeim tækjum sem á
að skoða er best að taka með sér plötu sem
viðkomandi þekkir mjög vel, þ.e.a.s. veit
hvernig hljómar og gera sér grein fyrir á
hverju maður á von að heyra og hvernig það
síðan hljómar. Það vill svo til að hljómtæki
eru keðja þar sem útkoman hljómar ekki
betur en veikasti hlekkurinn. Á móti þessu
bjóða margar verslanir uppá þá þjónustu að
'ána tæki heim gegn tryggingu. Þannig getur
kaupandinn fengið raunverulega mynd af
Þeim tækjum sem hann hefur áhuga á. En
þá má ekki gleymast að tónn er ákaflega
mismunandi. Hann getur verið mjúkur,
harður, hvass, lokaður, opinn, bjartur,
snöggur loðinn o.s.frv. Flestum finnst þetta
vera framandi til að byrja með. En þegar til
kemur finnst fólki þetta ótrúlega auðvelt.
bú þarft ekki að vera neinn snillingur til að
yelja hljómtæki og engin velur betur en þú
fyrir þig.
En hver er svo munurinn á hljómtækjum?
Eftir hverju eru menn að sækjast þegar þeir
kaupa einstök tæki fyrir tugi og jafnvel
hundruð þúsunda? Tvær góðar spurningar,
sem vert er að athuga.
HUÓMTÆKIN. Tilgangur hljómtækj-
anna þinna er að endurflytja það sem gert
var við upptökuna. Endurflytja hljóðritun
°8 láta hana líkjast þeirri upphaflegu eins
mikið og mögulegt er. Og þetta gera hljóm-
l®kin ótrúlega misvel. En við hvað er átt?
n’ sjáum til. Allir þekkja hlut sem heitir
^tereó. Og flestir gera sér einhverja grein
yrir hvað orðið þýðir. Eitt af því sem hljóm-
*ki gera er að endurflytja stereóímynd sem
uPptakan hefur. Stundum er hún augljós og
stundum ekki. Þá eiga hljómtækin að leysa
UPP hljóminn (þetta er hlutur sem auðveld-
Ust er að lýsa með tón-mun, en við er átt að
$gt sé að fylgja einstöku hljóðfæri eftir án
Pess að önnur komi þar inní og trufli), þann-
8 að hvert hljóðfæri sé vel aðgreint frá
rum. Og að síðustu þarf að vera dýpt í
I l°mnum. Tónlist, sem og raunveru-
5'kinn, er nefnilega í þrívídd. Með dýpt er
V|ð að bassi heyrist fyrir aftan hátalarann
meðan rödd heyrist framar o.s.frv. Allt
eru þetta hlutir sem afskaplega auðvelt er að
heyra þegar hlustað er eftir þeim.
Og þá getum við byrjað á byrjuninni.
Hljóðdós í armi á plötuspilara getur ráðið
miklu um það hvort upplausnin í tækjunum
er góð eða ekki. Einnig hvort einhver dýpt
er o.s.frv. En það er ekki bara hljóðdósin og
staðsetning hennar í arminum sem segir til
um þetta. Armurinn sjálfur hefur töluvert
um þetta að segja. Sömuleiðis uppbygging
spilarans sjálfs og þá sérstaklega staðsetning
hans. Já, það kemur flestum stórkostlega á
óvart hversu mikil áhrif það getur haft að
koma plötuspilaranum vel fyrir. Eitt það
algengasta sem gerist við að koma honum
vel fyrir, eftir að hann hefur verið notaður
við slæma aðstöðu, er að hljómurinn
hreinsast upp. (Til að útskýra þetta hugtak
má líkja því við tvær myndir þar sem illa upp
stilltur plötuspilari er eins og mynd út úr
fókus, en sá vel upp stillti eins og skörp
mynd). Allt verður miklu skýrara, bassinn
heyrist betur, miðjan opnast og kemur betur
fram og toppurinn breytist úr skruðningi í
hljóm. Stundum kemur þetta allt fram,
stundum aðeins hluti þess. Og jafnvel eitt-
hvað sem ekki er nefnt hér.
Það er varla hægt að segja að plötuspilar-
inn hafi breyst mikið á síðustu árum í útliti.
Hinsvegar hafa gæði plötuspilara breyst
töluvert og þá sérstaklega í dýra hópnum.
Betri legur, betri mótorar og betri hönnun
hjálpast þar að. Eins hafa menn gert betri
arma, og í dag má kaupa mjög góða arma
fyrir ekki svo háar upphæðir. Sennilega er
það sem hljóðdósin sem hefur vinninginn í
framförum. Líklegast eru þetta áhrif frá
geislaspilaranum, sem hafa hvatt fram-
leiðendur til að setja á markað betri vöru á
lægra verði. Og erum við þá að tala um
umtalsverða lækkun.
Frá plötuspilaranum fer hljóðið út í
magnarann. Það er hægt að stilla spilarann
heil ósköp, en nánast ekkert hægt að eiga
við magnarann. Hann, sem og öll önnur
hljómtæki, hefur ákveðinn hljómkarater,
sem er mikilvægt að sé látinn passa saman
við annað í settinu. Er hér oftast talað um
harðan og mjúkan hljóm og fer valið eftir
smekk þess sem hlustar, en þessar upplýs-
ingar ættu að fást hjá sölumönnum. En þrátt
fyrir að ekki sé hægt að fikta í mögnurunum,
þá hljóma þeir misvel. Þeir eru mis-
kraftmiklir og er það ekki sjálfgefið að
kraftmikill magnari sé betri en einhver
kraftminni. Ekkert hefur nýtt og byltingar-
kennt komið fram í mögnurum á síðustu
árum. Þeir eru jú sífellt að verða betri og
betri, en það er langt síðan við heyrðum um
stóra nýjung. Það sem er athyglisvert er að
hægt er að fá mjög góða magnara á þokka-
legu verði, sem hljóma mjög vel en bjóða
ekki uppá mikinn kraft. En það eru að-
skildir magnarar (formagnari eða „control"
magnari og kraftmagnari í sinn hvorum
kassanum) sem hafa vinninginn og af þeim
eru lampamagnarar sennilega hæst skrif-
aðir.
Það er magnarinn sem sendir svo hljóðið
út í hátalarann og þar er því breytt í hljóm
sem við hlustum á. Og þótt við getum ekki
fiktað í eða stillt hátalarana, getum við haft
mikil áhrif á hvernig þeir hljóma með upp-
setningu þeirra. Til dæmis er mikið atriði að
hátalarinn standi á stöðugri undirstöðu.
Annars er hætta á að hann fari að titra og þá
er það ekki lengur hátalaraeiningin sjálf sem
er að búa til hljóminn heldur allt boxið með.
Þá er það alkunn staðreynd að hægt er að
hafa mikil áhrif á bassann í hátalaranum
með því að staðsetja hann sem næst vegg.
Reglan segir að því nær vegg því meiri bassi
og öfugt. Hinsvegar gefur framleiðandinn
oftast upp hvernig hátalarinn hljómar best.
Á móti því kemur svo að aðstæðurnar eru
misjafnar og best að prufa sig áfram með því
að færa hátalarann til. Setjast svo niður á
milli og hlusta eftir breytingum. Hátalara-
einingarnar hafa tekið mjög miklum fram-
förum á undanförnum árum. Hér í eina tíð
urðu hátalarinn og boxið að vera eins stórt
og mögulegt var til að eitthvað þætti í það
varið. í dag má kaupa mjög litla hátalara
sem hljóma betur en nokkur þorði að vona
fyrir nokkrum árum. Og það er sennilega
þetta sem einkennir hátalarann í dag. Þeir
hafa minnkað og hljóma betur en þeir hafa
nokkru sinni gert, og hafa sum fyrirtæki sýnt
fram á að við getum átt von á athyglisverð-
um nýjungum á þessu sviði á næstunni.
NÆSTA BYLTING. Einhvern kann að
undra hvers vegna gamli plötuspilarinn er
tekinn fram yfir nýja geislaspilarann þegar
talað er um val á hljómtækjum. Þetta er
sennilega það byltingarkenndasta sem
áhugamenn um hljómtæki hafa séð á undan-
förnum árum. En ef vel er að gáð, og það er
sífellt að koma betur í ljós, eru ekki öll kurl
komin til grafar enn. Geislaspilarinn er allt-
af að batna, en í flestum tilfellum hljómar
hann ekki eins vel og góður plötuspilari af
gömlu gerðinni með góðri hljóðdós. Og á
meðan hann er að festa sig í sessi hefur verið
boðuð koma næstu byltingar. DAT heitir
hún og stendur þessi skammstöfun fyrir Dig-
ital Audio Tape. Þetta er nýtt kassettutæki
með nýrri spólu sem menn hafa spáð mikilli
framtíð. En þetta er enn ekki komið á mark-
að. Sitt sýnist hverjum um ágæti þess, en
hver sá sem hefur leikið sér við að taka upp
á Hi-Fi myndbandstæki veit, að hér er um
ákaflega áhugaverðan hlut að ræða.
Þeirri spurningu var varpað fram fyrr eftir
hverju menn væru að sækjast þegar þeir
eyddu háum upphæðum í hljómtæki. Þessu
er auðvelt að svara, en ekki svo auðvelt að
útskýra. Það er unaðsleg tilfinning að hlusta
á góðan hljóm. Ekkert hljóð fer fram hjá
þér, allt er hreint og óbjagað, öll hljóðfærin
eru á sínum stað og sá sem hlustar kemst í
nána snertingu við tónlistina. Og þannig
mætti halda áfram að lýsa þessu. En það er í
raun ekkert betra en að heyra þetta sjálf-
(ur). Frá því kemst engin ósnortin.
■ Finnbogi Marinósson
67