Þjóðlíf - 01.06.1987, Page 34

I N N L E N T
dag. Þeir sem standa að henni segjast aldrei
hafa haft það betra“ sagði Ástþór Jónsson,
háseti á Danska Pétri, sem er 105 tonna
trollbátur. „Við viljum landa sem mestu í
gáma og höfum gert það í tvö ár.“
En erum við bara að hugsa um stundar-
gróða og gætum ekki að okkur? í Vest-
mannaeyjum eins og annars staðar veldur
aukinn ferskfiskútflutningur því að vinna í
frystihúsunum er minni og sveiflukenndari.
Gæti verkafólk hugsanlega haft áhrif á gang
mála? „Okkur er bent á að margar verka-
konur séu giftar sjómönnum, þess vegna
borgi sig ekki að mótmæla," sagði Vilborg
Þorsteinsdóttir formaður Verkakvennafé-
lagsins Snótar. „Mér telst til að eiginkonur
sjómanna séu aðeins tæplega þriðjungur fé-
lagskvenna, svo þetta er hæpin röksemd. En
hún er lífseig og sundrar konunum. Þær eru
margar einstæðar og eiga erfiðara með að
sjá fyrir sér nú en áður.“
„Eg er dauðfeginn að konan mín getur
verið heima, meðan ég þéna á gámafisk-
inum,“ sagði Ástþór. „Kaupið í fiskinum er
hlægilegt. Það dugar rétt fyrir barnagæslu."
En sjómenn eru ekki allir jafn ánægðir
með ástandið. Sveinn Valgeirsson er skip-
stjóri á togaranum Halkíon sem er í eigu
Samtogs, en það er útgerðarfyrirtæki í eigu
nokkurra fiskvinnslufyrirtækja. „Við teljum
okkur í lágtekjustétt meðal sjómanna, þar
sem við löndum nær eingöngu í frystihúsin,“
sagði hann. „Mér finnst nauðsynlegt að er-
lendu sölunni sé jafnað niður á skipin, svo
allir fái tækifæri til að selja á því verði sem
býðst þegar markaðurinn er í jafnvægi. Það
mætti hugsa sér að 80% væru seld innan-
lands og afgangurinn færi í gáma.“
FISKVERÐ. En enginn getur bannað út-
gerðarmönnum að selja þar sem hæst verð
fæst fyrir aflann, frekar en hægt er að skipa
þeim sem eiga bæði bát og fiskvinnslu, að
greiða hærra fiskverð. Að mati Sveins og
Ástþórs hafa fiskverkendur haldið fiskverði
niðri, því 70-80% af fiskiskipaflotanum er í
eigu þeirra. „Áhersla sölusamtakanna á
Bandaríkjamarkað hefur dregið úr getu
vinnslunnar til að greiða hæfilegt verð fyrir
fiskinn,“ sagði Sveinn.
Markaðirnir í Evrópu hafa sem sé losað
um verðmyndun innanlands og enn má bú-
ast við að hreyfing komist á þegar fiskmark-
aðir taka til starfa hér á landi. Við spurðum
Guðmund Karlsson um það atriði. „Við
horfum opnum augum til þess. Við sjáum
hvað setur, en ég geri ráð fyrir að áfram
verði samið um fiskverð sem við greiðum
okkar togurum.“ En getur það staðist? Sjó-
mennirnir sem við ræddum við töldu fráleitt
að þeir sættu sig við lægra fiskverð en það
sem fengist á fiskmörkuðunum. Og þegar
talið barst að þeim kom í ljós að Vest-
mannaeyingar óttast að fiskmarkaðir á höf-
uðborgarsvæðinu leiði til enn meiri miðstýr-
ingar af Suð-vesturhorninu, því útgerðar-
menn myndu leita þangað sem verðið væri
hæst. Konurnar óttuðust einnig að erlendir
aðilar, eða jafnvel íslenskir braskarar færu
■ Jón: Málefnum flkvlnnslufólks alltof illa slnnt.
að kaupa fiskinn. „Það er ekki á bætandi,"
sagði Ester. „Heildsalarnir í Reykjavík ráða
víst nógu miklu.“
Þegar minnst var á frystiskip kom í ljós að
viðmælendum okkar stóð stuggur af hve sú
útgerð færist í vöxt því það kemur niður á
atvinnunni í landi. „Það verður upphafið að
endinum," sagði Sveinn. „Reynslan erlendis
sýnir að erfitt er að ráða við þróunina eftir
að frystiskipum fjölgar.“ Og Vilborg bætti
við: „Útgerð frystiskipa frá Vestmannaeyj-
um er spurning um byggð eða ekki byggð á
eyjunni."
SAMNINGARNIR. Sjávarútvegur er at-
vinnugrein sem erfitt er að skipuleggja á
teikniborði og hefur hingað til miðast við
stundargróða. í bæ eins og Vestmannaeyj-
um kemur það skýrt í ljós, því allt byggir þar
á sjónum. Þegar bræðsluiyktin liggur yfir
bænum og bátarnir koma drekkhlaðnir að
landi, eru ekki margir sem velta fyrir sér
hvað gerist þegar hrotan er búin. Enginn
tími gefst til þess. Stéttaandstæður hafa allt-
af verið skýrar í Vestmannaeyjum. Þar hef-
ur verkalýðsbaráttan verið hörð og segja
sumir að andstaða milli verkafólks og at-
vinnurekenda hafi harðnað eftir að eyjan
byggðist aftur eftir gos. „Jólaföstusamning-
arnir“ voru felldir í Verkakvennafélaginu
Snót og stóð félagið í samningaviðræðum
við atvinnurekendur þar til 27. janúar, að
samið var um örlítið hærri laun en ASÍ.
Munar þar mest um starfsaldurshækkanir
sem ekki var samið um í almennu samning-
unum. Ekki geta þær hækkanir þó talist
stórvægilegar, þar sem kona sem unnið hef-
ur í 15 ár hjá sama fyrirtæki fær 1.112 krón-
um meira á mánuði, en sú sem er að byrja,
hafi þær báðar lokið námskeiðum og teljist
„sérhæfðir fiskvinnslumenn".
Snótarkonur vildu samt sýna óánægju
sína með samninginn og benti Vilborg á að
verkafólk í Vestmannaeyjum ætti margt
sameiginlegt með fiskvinnslufólki á Vest-
fjörðum, sem einnig felldi samninginn. A
fólki á báðum stöðum brenna mál eins og
hátt vöruverð, hár orkukostnaður og land-
fræðileg einangrun. Atvinnulífið byggir n®r
eingöngu á fiskiðnaði og ýtir það einnig
undir flótta á svæði þar sem ódýrara er að
lifa. Þegar ekki er lengur hægt að lifa af þvl
erfiða starfi sem fiskvinnslan er, og bónus-
inn sem verið hefur helsta tekjulind þeirra
sem eru á besta starfsaldri, er skertur un1
22.86 prósent, sé ekki nema von að fólk
mótmæli og örvænti um framtíð sína.
Konurnar sem við ræddum við höfðu allar
mikla reynslu af bónusvinnu og vildu þ®r
leggja hann niður, að Ástu undanskilinm-
Ólöfu, Ester og Þórunni Magnúsdóttuf
fannst hann ómanneskjulegur og slítandj-
Hann héldi konum í stöðugum þrældómi-
„Mér finnst ég stundum eins og skepna,
sagði Þórunn. „Þegar ég er búin að vinna
lengi, finnst mér ég varla vera manneskja
lengur. Bónuskerfið býður upp á að koniið
sé fram við okkur eins og vinnudýr eða
þræla." Ekki fannst þeim þær heldur njóta
þess á neinn hátt hve langan starfsaldur þ®r
eiga að baki. Þær eru alltaf á sama stað og
lítið er gert til að bæta aðbúnað eða vinnutil'