Þjóðlíf - 01.01.1990, Qupperneq 22

Þjóðlíf - 01.01.1990, Qupperneq 22
ERLENT STÖÐUG UMRÆÐA UM MEIRA LÝÐRÆÐI Aldarafmœli sœnska jafnaðarmannaflokksins á þessu ári. Einstakur ferill valda og áhrifa. Á s.l. ári hafa sænskir jafnaðarmenn haldið hátíðlegt aldarafmæli flokks síns. Sveríges Socialdemokratiska Arbetar- parti, eins og flokkurinn heitir, var stofn- aður í apríl 1889 og nú, 100 árum síðar, geta jafnaðarmcnn glaðst yfir ferli sem á margan hátt er einstakur í sögunni. Sænski jafnaðarmannaflokkurinn er, hvað kosningafylgi, þátttöku í ríkis- stjórn og hreinar flokksstjórnir áhrærir, lang árangursríkasti jafnaðarmannaflokk- ur heims og raunar eru einnig sárafáir borgaraflokkar sem náð hafa svipuðum ár- angri. Helst eru það Frjálslyndi lýðræðis- flokkurinn japanski og hinn írski Fianna Fáil sem hafa af einhverju álíka að státa. 1921 voru fyrstu þingkosningar í Sví- þjóð með almennum kosningarétti. Frá þeim tíma og til dagsins í dag hafa sænskir jafnaðarmenn að meðaltali fengið 45% at- kvæða í þingkosningum. í fimm kosning- um (þing- og bæja) hafa þeir fengið yfir helming greiddra atkvæða. Af þeim 68 árum sem liðin eru frá fyrstu lýðræðislegu kosningunum hafa Svíar búið við jafnað- armannastjórn í 54. í 40 ár samfleytt voru sænskar stjórnir leiddar af jafnaðarmönn- um og oftast sátu þeir einir við stjórnvöl- inn. En eitt er að ná völdum, annað að halda þeim og hið þriðja að nota þau til einhvers. Sænskir jafnaðarmenn hafa verið duglegir hvað fyrri atriðin tvö varðar en hvernig er með hið þriðja? Á hvern hátt hafa jafnað- armenn sett mark sitt á sænskt samfélag? Skilur það sig á einhvern afgerandi hátt frá öðrum vestrænum samfélögum? Olof Palme líkti eitt sinn hreyfingu um- bótasinnaðra jafnaðarmanna við snigil. Snigillinn fer hægt yfir en hann þokast þó stöðugt áfram. Ákafamennirnir örvænta yfir því hversu seint sækist en andstæðing- arnir örvænta yfir seiglunni sem gerir að snigillinn virðist óstöðvandi. Annar mikil- INGÓLFUR V.GÍSLASON SKRIFAR vægur þáttur líkingarinnar eru þreifmgar snigilsins og hreyfiflötur hans. Með öng- unum finnur hann framtíðarmarkmið og hreyfiflöturinn velur bestu leiðina á grundvelli reynslunnar. Erþetta hin ágæt- asta líking á starfi sænskra krata. Margar umbætur þeirra hafa þokað samfélaginu í þá jafnréttisátt er jafnaðarmenn stefna og hin langa valdaseta þeirra stafar ekki hvað síst af þolinmæði þó seint miði, góðri þekkingu á raunveruleika sænsks samfé- lags og oft snilldarlegri stjórnlist á örlaga- stundum. Þá hefur það hjálpað jafnaðarmönnum að sænskir borgarar hafa aldrei átt sér einn stóran flokk. Þeir hafa jafnan verið klofnir í tvo eða fleiri flokka af svipaðri stærð. Innbyrðis barátta þessara flokka hefur mjög auðveldað jafnaðarmönnum að halda völdum. Þingstaðan hefur boðið uppá ýmsa möguleika til samsteypu- myndunar í einstökum málum og jafnað- armenn þoka málum sínum áfram með því Hreyfíngin er eins og snigill, sagði Olof Palme. að styðjast ýmist við þennan flokkinn eða hinn. Er það raunar eitt af höfuðeinkenn- um sænskra jafnaðarmanna og vafalaust einn helsti skýringarþátturinn á langri valdasetu þeirra að samvinna og eins breið eining og framast er unnt, er ætíð haft að leiðarljósi. Flokkurinn hefur aldrei dottið í gryfju einangrunarstefnu eða reynt að skauta sænsk stjórnmál. Dyrnar hafa ætíð staðið opnar vilji einhver ræða stefnu og störf. Þetta hefur þó ekki orðið til þess að rekin væri marklaus hentistefnupólitík. Samningarnir hafa jafnan þýtt að jafnaðar- menn hafa þokað fram sínum málum en þá á einhvern þann hátt að sem fæsta stuði og valdi sem minnstum klofningi í samfé- laginu. Kjósendum, sem eru vanir stöðugleika, þykir ekki fýsilegt að styðja borgaraflokk- ana sem ómögulega virðast geta komið sér saman um nokkurt mál. Enda nýta jafnað- armenn sér óspart í áróðri reynsluna frá árunum 1976-1982 er borgaraflokkar sátu við stjórnvölinn en stjórnarkreppur og innbyrðis rifrildi ráðherra einkenndu þau ár. Fyrstu ár jafnaðarmannaflokksins fóru í áróður og eflingu flokksins og alþýðu- samtakanna. Kröfur flokksins snerust fyrst og fremst um almennan kosningarétt og slík lýðréttindi. Þegar flokkurinn fyrst myndar ríkisstjórn 1920 er þeim mark- miðum að mestu náð. Þess í stað gat flokk- urinn einbeitt sér að efnahagslegum jöfn- uði og má segja að slíkt markmið hafi verið leiðarljós flokksins allt fram á síðustu ár er krafan um einhvers konar efnahagslegt lýðræði hefur fengið aukinn þunga. Hún er raunar ekki ný hjá jafnaðarmönnum og má minna á þau orð Ernst Wigforss frá 1923 að „lýðræðið geti ekki numið staðar við verksmiðjudyrnar". Það er þó ekki fyrr en nýlega sem rykið hefur verið dust- að af þessari hugmynd og þá eftir að efna- 22 ÞJÓÐLÍF
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80

x

Þjóðlíf

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðlíf
https://timarit.is/publication/1099

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.