Þjóðlíf - 01.01.1990, Síða 23

Verkalýðshreyfmgin hefur mikil áhrif ílandinu. 1. maíganga.
hagslegu öryggi hefur verið náð í mjög
ríkum mæli.
Fátækt er ekki fyrir hendi í Svíþjóð og
Svíar búa áreiðanlega við meira öryggi í
efnahagslegu tilliti en þekkist annars stað-
ar á vesturlöndum. Það er hins vegar ekki
rétt sem gagnrýnendur sænska velferðar-
kerfisins halda stundum fram, að hér sé
hægt að hafa það náðugt á kostnað ríkisins
án þess að gera nokkuð í staðinn. Sænskir
jafnaðarmenn hafa ætíð verið meðvitaðir
um að efnahagslegi jöfnuðurinn krefst öfl-
ugs atvinnulífs og að það sé mannskemm-
andi að lifa á bónbjörgum. Atvinnustefna
Svía hefur því jafnan falist í að sjá til þess
að fólk sé ekki iðjulaust til langframa.
Þó atvinnuleysi sé fyrir hendi eru gerðar
kröfur til þeirra er bætur þiggja. Boðið er
uppá endurhæfmgarnámskeið og atvinnu-
bótavinnu auk þess sem fyrirtæki hafa
verið styrkt til að ráða ungt fólk. Ástæða
hins síðast nefnda er, að þegar atvinnu-
skortur ríkir, á ungt og reynslulaust fólk
erfitt með að komast inn á vinnumarkað-
inn. Það venst á aðgerðarleysi, missir sjálf-
straust og í kjölfarið koma hin félagslegu
vandamál. Þetta hafa sænskir jafnaðar-
menn viljað koma í veg fyrir, með góðum
árangri.
yrir stuttu var danski atvinnumála-
ráðherrann í heimsókn í Svíþjóð til
að kynnast þessum þáttum hér. Hann
taldi að Danir hefðu gert örlagarík mistök
með því að vera um of gjafmildir á at-
vinnuleysisbætur. Nú yrði að söðla um og
gera kröfur. Það væri öllum fyrir bestu er
til lengri u'ma væri litið.
Félagsfræðingurinn Gösta Esping-
Andersen hefur leitt að því sterk rök að
sveiflur í kosningafylgi sænskra jafnaðar-
manna síðustu ár megi skýra með afstöðu
millihópa eða hinnar nýju verkalýðsstéttar
skrifstofufólks, kennara, hjúkrunarfólks
og annarra er (opinberri) þjónustu sinna.
Það sé lífsnauðsyn fyrir jafnaðarmenn að
tengja þessa hópa og hina klassísku verka-
lýðsstétt sem ætíð hefur dyggilega stutt
jafnaðarmenn. Á árunum 1956 til 1968
fengu jafnaðarmenn að meðaltali um 70%
atkvæða verkafólks. Hin síðari ár hefur
hlutfallið verið um 65%.
Hvernig slíkt bandalag gömlu og nýju
verkalýðsstéttanna verður best byggt er
lykilspurning jafnaðarmanna vilji þeir
gera sér vonir um að halda völdum næstu
ár eða áratugi. Einn möguleiki er vinnu-
staðalýðræði. Fólki lætur yfirleitt illa að
hafa lítil sem engin áhrif á vinnustað sín-
um og þá ekki hvað síst áðurnefndum
millihópum sem oft eru tiltölulega vel
menntaðir. Aukið lýðræði og sjálfstjórn
vinnustaða, opinberra sem í einkageiran-
um, væri því líkleg krafa til að styrkja
jafnaðarmenn meðal þessara hópa án þess
að fæla frá aðra stuðningshópa. Megingalli
þessarar leiðar er, að hún vekur upp hat-
ramma andstöðu atvinnurekenda og gæti
hugsanlega þjappað borgaraflokkunum
saman.
Jafnaðarmenn eru mjög tregir til að
styggja verulega atvinnurekendur þar eð
þeim er ljóst að sænska velferðin hvílir á
öflugum atvinnurekstri og útflutningi.
Öll þjóðnýtingaráform voru gefin upp á
bátinn þegar á fjórða áratugnum þannig að
viss samstaða og samvinna fjármagnseig-
enda og jafnaðarmanna er nauðsynleg.
Ákveðin skref í lýðræðisátt voru tekin á
áttunda áratugnum og þessum, með lög-
um um samákvörðunarrétt (medbe-
stammandelagen, MBL) og síðan laun-
ÞJÓÐLÍF 23