Þjóðlíf - 01.01.1990, Síða 52

Meðal þeirra 39 sem sátu síðasta Fiskiþing var t.d. engin kona, en konur eru í meirihluta
fískverkunarfólks. Þó konumar ráði engu á Fiskiþingi hafa þær Iátið málefni sjávarútvegs æ
meira til sín taka bæði á vettvangi verkalýðshreyfíngar og stjórnmála.
VIÐSKIPTI
þeirri niðurstöðu að við verðum að sætta
okkur við umtalsverða byggðaröskun, og
það kann sömuleiðis að reynast erfitt að
komast hjá miklu félagslegu umróti í kjöl-
far kvótakerfis og sölu veiðileyfa. En þetta
er heldur ekkert sjálfgefið.
í stað þess að fljóta sofandi að feigðarósi
ættum við að horfast í augu við vandann
og efla rannsóknir á hugsanlegum og
raunverulegum afleiðingum veiðistefn-
unnar. Hér þyrfti að fylgjast vandlega með
áhrifum kvótakerfisins á afstöðu
þéttbýlis og dreifbýlis annars vegar og
hins vegar hvað varðar almenna skiptingu
valds og eigna í landinu. Ef gagnrýnin á
veiðistefnuna reynist á rökum reist, er full
ástæða til að spyrja: Er völ á annars konar
fiskveiðistefnu sem tekur mið af félagsleg-
um þáttum í ríkara mæli en sú sem nú er
við lýði? Er unnt að ná yfirlýstum mark-
miðum með öðrum hætti, með minni fé-
lagslegum tilkostnaði?
Á málþingi Sjávarútvegsstofnunar Há-
skóla íslands 9. nóvember var bent á það
að reiknimeistarar Háskólans og Hafrann-
sóknastofnunar hefðu tilhneigingu til að
mála skrattann á vegginn þegar viðgangur
fiskistofnanna er annars vegar. Og einn
fyrirlesara, Einar Júlíusson, hélt því
raunar fram að þorskstofninn væri bók-
staflega að hruni kominn. Á það var bent á
móti að það væri skylda fræðimanna að
mála skrattann á vegginn. Annað væri óá-
byrgt. Og því skyldum við ekki gera það
sama þegar samfélagið á hlut að máli? Er
það ekki skylda okkar að leiða hugann að
verstu félagslegu afleiðingum fiskveiði-
stefnunnar og reyna að meta líkindin fyrir
því að þær verði að veruleika? Svari fólk
spurningunni neitandi, hlýtur það að líta
svo á, svo gripið sé til samlíkingarinnar við
heimilið sem ég notaði að framan, að
heimilislífið sjálft sé aukaatriði svo fram-
arlega sem fólk hafi eitthvað að borða og
bókhaldið sé í lagi.
Iiðnvæddum samfélögum koma opin-
berar lausnir á stjórnunarvanda gjarna
í stað heimatilbúinna lausna. Ástæða
þessa er einkum sú að nútíma veiðikerfi
eru flókin og þar eigast við ólíkir hags-
munaaðilar. Oft eru afskipti opinberra að-
ila einmitt nauðsynleg til að sætta ólík
sjónarmið; veiðistjórnunin er að hluta til
fólgin í að leysa á farsælan hátt samskipta-
vanda heimamanna. En ef opinber stefn-
umörkun á að ná tilætluðum árangri verð-
ur hún að taka mið af sjónarmiðum og
stofnunum heimamanna. Áhrif heima-
manna á stefnumörkun í sjávarútvegi eru
breytileg frá einu samfélagi til annars.
Hlutfallslegt mikilvægi fiskveiða í við-
komandi þjóðarbúskap ræður þar miklu.
Það hefur verið áberandi einkenni á
stjórnsýslu í íslenskum sjávarútvegi, að
áður en endanleg ákvörðun er tekin eiga
sér stað formlegar og óformlegar viðræður
milli hagsmunaaðila, milli þolendanna og
yfirvalda. Smæð samfélagsins veldur því
meðal annars að almenningur hefur átt
greiðari aðgang að stjórnkerfinu en víða
annars staðar. Samkomulag um róðratíma
og burtfararstaði línubáta um miðja þessa
öld er ágætt dæmi. Þar komu sjómenn sér
saman um lausn á þeim vanda sem fylgdi
samkeppni um veiðisvæði. Síðar samein-
uðust nokkur sveitarfélög um lausnina og
að lokum varð hún að lögum.
En þótt stjórnkerfi sjávarútvegsins hafi
52 ÞJÓÐLÍF