Þjóðlíf - 01.01.1990, Blaðsíða 61

yílrsýn eða myndugleika að geta tekið svo
stórt skref að ásaka hann um falsanir.
Einn þeirra lýsir hvernig Gupta hafi
„fundið" steingervinga í sýnum sem aðrir
hafi þaulkannað án árangurs. Þá segja þeir
að Gupta hafi aldrei komið á sum þau
svæði sem hann lýsir í verkum sínum, og
að sumir steingervingafundarstaðir hans
séu hreinn uppsuni. Gupta er líka ásakað-
ur um að falsa lýsingar á jarðlagaskipan
vissra svæða, til að betur geta staðsett að-
fengna steingervinga.
Prófessor Gupta snýst til varnar í sept-
emberhefti Nature. Þar brigslar hann Ta-
lent um illkvittni og öfundsýki, og segir
Talent hafa mistekist með flest það er
hann hafi tekið sér fyrir hendur við jarð-
fræðirannsóknir í Himalaya. Gupta viður-
kennir að margt í gögnum sínum kunni að
verka tvímælis, en hann hafi ekki gert sig
sekan um falsanir. Hann fullyrðir að stað-
hæfingar Talents eigi ekki við rök að styðj-
ast, og að mönnum væri nær að hjálpa sér
við að leita skýringa á mótsagnakenndri
jarðsögu Himalayafjalla.
Prófessor Gupta á bara einn kost ef
hann vill hreinsa nafn sitt: Að leiða efa-
semdamenn á fundarstaði sína vítt og
breitt um fjallgarða Himalaya og láta þá
skera úr um vísindalegt gildi athugana
sinna. Fáir jarðfræðingar eru trúaðir á að
hann geti gert það.
Sem betur fer eru stórfelldar blekkingar
sjaldgæfar í heimi náttúruvísinda. Nátt-
úruvísindi eru þess eðlis að falsanir færa
geranda sjaldan fjárhagslegan ávinning.
Það eru aftur á móti mörg dæmi um fals-
anir innan fornleifafræði og listasögu sem
fært hafa svikahröppunum drjúgan skild-
ing. í tilefni af máli Gupta er ekki úr vegi
að rifja upp tvö tilfelli falsana innan jarð-
fræði þar sem steingervingar koma við
sögu.
„Lygasteinar“ (Lugensteine) prófess-
ors Behringers eru sígilt dæmi í jarðfræð-
ikennslu, og nánast orðnir þjóðsaga. Sag-
an segir að Behringer, sem var rektor há-
skólans í Wurzburg á fyrri hluta 18. aldar,
hafi verið afspyrnu leiðinlegur kennari.
Til að klekkja á honum hafi nemendur
hans útbúið allskonar myndir er líktust
lífverum í steinflögur og lagt á þá staði í
nágrenni Wurzburg sem Behringer heim-
sótti títt til náttúruskoðunar. Behringer
lét blekkjast og lýsti „steingervingunum“
í bókinni „Lithographi Wirceburgensis“,
er kom út árið 1726. Sagan segir enn frem-
ur að eftir útkomu bókarinnar hafi hann
fundið nafn sitt rist í eina steinflöguna, og
þá skilist að hann hafi verið hafður að fífli.
Síðustu æviárin hafi hann gert allt til að
komast yfir upplag bókarinnar til að reyna
að hreinsa nafn sitt, en síðan saddur líf-
daga dáið úr gremju.
jóðsagan lýsir Behringer sem grunn-
færnum prófessor er hafi orðið fyrir
gráu gamni af hendi ærslafenginna stúd-
enta sinna. En sannleikurinn að baki „lyg-
asteinunum“ er í raun mikið nöturlegri,
því Behringer var fórnarlamb svívirðilegs
samsæris er fól í sér að sverta nafn hans og
orðstír. „Lygasteinarnir" fóru fyrir dóm-
stólana á sínum tíma, og þar var samsærið
gegn honum afhjúpað, og nafn hans
hreinsað af allri sekt.
Behringer fæddist árið 1667 og að loknu
doktorsprófi í læknisfræði varð hann fljót-
lega rektor háskólans í Wurzburg. Hon-
um hefur verið lýst sem einum lærðasta
manni síns tíma, er naut mikillar virðingar
og vinsælda sem háskólarektor. Náttúru-
fræði voru í miklum uppgangi á þessum
tímum, og tókust á ýmsar skoðanir um
jarðsögu og þróun lífsins. Behringer hafði
aðstoðarmenn sem unnu við söfnun
steingervinga í nágrenni Wurzburg. 31.
mars árið 1726 vakti einn aðstoðarmanna
Behringers athygli hans á undarlegum
steingerving, sem hann sagðist hafa fund-
ið í lagskiptum, dökkum kalksteini. Þar
var kominn fyrsti „Lygasteinninn“, en
þeir urðu margir áður en yfir lauk. Á
steinunum má sjá fyrirbæri sem minna á
skordýr, plöntur, eðlur og krabbadýr, en
líka fyrirbæri sem minna á halastjörnur
eða plánetur. Steingervingafræðin var
ekki búin að slíta barnsskónum á tíma
Behringers, og það er í raun ekki óeðlilegt
að hann ályktaði að hér væri um raunveru-
lega steingervinga að ræða. Á þessum tíma
ræddu lærðir menn líka hvort basalt væri
sjávarset og hvort jöklar væru úr saltpétri.
Eftir útkomu „Lithographi Wircebur-
gensis“ skildist Behringer að hann hefði
verið narraður, og leitaði aðstoðar dóm-
stólanna til að hreinsa nafn sitt. Þar kom í
ljós að tveir samstarfsmanna Behringers,
Ignatius Roderick, prófessor í algebru, og
ÞJÓÐLÍF 61